της αντίστροφης υποθήκης (reverse mortgage). Πρόκειται για ένατραπεζοασφαλιστικό προϊόν νέας κοπής, που έχει λανσαριστεί στην Αμερική εδώ και περίπου μια δεκαετία, η ιδιαιτερότητα του οποίου έγκειται στο ότι ο δανειολήπτης δεν υποχρεώνεται να αποπληρώνει κάθε μήνα την τοκοχρεολυτική δόση του. Με απλά λόγια, κάποιος ηλικιωμένος που έχει ιδιόκτητο σπίτι βάζει υποθήκη το ακίνητό του και ανάλογα με την αξία του παίρνει δάνειο -συνήθως- υπό τη μορφή ισόβιας μηνιαίας σύνταξης...
Η αποπληρωμή από τον δανειολήπτη-συνταξιούχο δεν χρειάζεται να γίνει όσο είναι στη ζωή, αλλά μετά θάνατον… Δηλαδή όταν ο δανειολήπτης-συνταξιούχος αποβιώσει, το υποθηκευμένο ακίνητό του, ολόκληρο ή μέρος του, μεταβιβάζεται στον ιδιωτικό ασφαλιστικό φορέα. Σε μια άλλη εκδοχή της αντίστροφης υποθήκης ο δανειολήπτης λαμβάνει ένα εφάπαξ ποσό και το υπόλοιπο σε μηνιαίες δόσεις για κάποιο διάστημα. Μάλιστα ο δανειολήπτης έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το ποσό του κεφαλαίου που έχει αποπληρώσει στην τράπεζα ως γραμμή δανεισμού του. Επιπλέον στην Αμερική και σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που το ασφαλιστικό αυτό προϊόν βρίσκεται εν ισχύ, οι κληρονόμοι του δανειολήπτη μπορούν να αγοράσουν το ακίνητο από τον ασφαλιστικό φορέα αντί ενός προσυμφωνημένου ποσού. Στις αγορές που το προϊόν της αντίστροφης υποθήκης «πωλείται» απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο δανειολήπτης να έχει ξεπεράσει το 62ο έτος της ηλικίας του.
Ηδη η Ενωση Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος φέρεται ότι εξετάζει σοβαρά πρόταση για το λανσάρισμα του προϊόντος «reverse mortgage».
Η χρονική περίοδος που επιλέχθηκε να πέσει στην αγορά η ιδέα του εν λόγω προϊόντος μόνο τυχαία δεν είναι. Από τη μία έχουμε την κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος με την κύρια σύνταξη υποβαθμισμένη και τη χρηματοδότηση του κράτους σταδιακά να αποσύρεται, και από την άλλη το επιχείρημα του υψηλού ποσοστού ιδιοκατοίκησης που κατέχει η χώρα μας. Ετσι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι μπορεί να είναι πλούσιοι σε ακίνητα αλλά φτωχοί σε εισόδημα λόγω της πετσοκομμένης σύνταξης που παίρνουν, βρίσκουν τη «λύση» να συμπληρώσουν το εισόδημά τους υποθηκεύοντας το σπίτι τους.
Την ίδια ώρα βέβαια, μετατρέποντας μέρος της ακίνητης περιουσίας σε ρευστά διαθέσιμα, η ασφαλιστική βιομηχανία βρίσκει τρόπο να «σωθεί» και βρει πόρους, για παράδειγμα, για τη χρηματοδότηση συνταξιοδοτικών προγραμμάτων.
Φυσικά, στην περίπτωση που ο δανειολήπτης-συνταξιούχος διαπιστώσει κάποια στιγμή ότι η εναπομείνασα αξία του μεριδίου του σπιτιού που του ανήκει δεν επαρκεί για να καλύψει τα έξοδα, για παράδειγμα, του οίκου ευγηρίας, της επιπλέον ιατρικής περίθαλψης ή για να το κληροδοτήσει σε τρίτους, η θέση των δανειοδοτών είναι ότι έπρεπε να έχει διαβάσει τα ψιλά γράμματα.
Αλλά και το βασικό επιχείρημα περί υψηλής ιδιοκατοίκησης, το οποίο και στηρίζει το όλο εγχείρημα, φαίνεται ότι μπάζει. Παρότι υποστηρίζεται ότι η καθαρή περιουσία (Net Equity) του μέσου Ελληνα αποτελείται κατά 95% από ακίνητα, με τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ευρώπη και στην Αμερική να κυμαίνονται μεταξύ του 35% και 50%, δεν είναι η όλη η ακίνητη περιουσία του Ελληνα αξιοποιήσιμη. Επιπλέον καταρρίπτεται και ο μύθος του υψηλού ποσοστού ιδιοκατοίκησης. Ειδικότερα, σύμφωνα με έρευνα της Eurostat, η οποία καλύπτει και τις 30 χώρες της Ευρώπης, η Ελλάδα βρίσκεται στη 16η θέση των χωρών που παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης.
Η έρευνα αυτή σπάει το ταμπού για την ιδιοκτησία της κατοικίας στην Ελλάδα, που, σύμφωνα με την ελέγξιμη χρήση επιλεγμένων στοιχείων άλλης έρευνας, έβγαζε τον μέσο Ελληνα να έχει μεγαλύτερη περιουσία από τον Γερμανό.
Συγκεκριμένα, τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι οι Ελληνες σε ποσοστό 60% έχουν ιδιόκτητη κατοικία χωρίς να έχουν στεγαστικό δάνειο ή υποθήκη. Σε ποσοστό 15% κατοικούν σε ιδιόκτητο ακίνητο, το οποίο απέκτησαν με στεγαστικό δάνειο και υποθήκη. Δηλαδή συνολικά το 75% των Ελλήνων κατοικεί σε ιδιόκτητο σπίτι.
Πώς θα μπουν στον πειρασμό
Τα ποσοστά ιδιοκατοίκησης είναι πολύ μεγαλύτερα στις πρώην ανατολικές χώρες. Οι Ρουμανία, Κροατία, Λιθουανία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Λετονία, Βουλγαρία, Εσθονία, Τσεχία και Σλοβενία παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά ιδιοκατοίκησης από την Ελλάδα. Επίσης περισσότεροι Νορβηγοί και Ισπανοί κατοικούν σε δικό τους σπίτι.
Δεδομένου όμως ότι από το 2014 δημιουργείται ο ατομικός λογαριασμός κάθε ασφαλισμένου και η σύνταξη και το εφάπαξ θα υπολογίζονται βάσει των κρατήσεων, με αποτέλεσμα μείωση έως και 20% στην επικουρική και το εφάπαξ, εκτιμάται ότι πολλοί ηλικιωμένοι Ελληνες θα μπουν στον πειρασμό να «θυσιάσουν» το σπίτι τους...
Ξανθή Γούναρη
