Chris Kaskavelis
Ο πίνακας δείχνει τον Χασαν Ταχσιν Πασά να υπογράφει την παράδοση της Θεσσαλονίκης, υπό το βλέμμα των Μεταξά και Δουσμανη, πληρεξουσίων του Διάδοχου και Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου.
Ο Αντιστράτηγος και διοικητής της 8ης Οθωμανικής Στρατιάς Χασαν Ταχσιν Πασάς ήταν αλβανικής καταγωγής με ελληνική παιδεία στη Ζωσιμαια Σχολή των Ιωαννίνων.
Στη «πολιτική» διένεξη για το ποιος δικαιούται τα περισσότερα εύσημα για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ανάμεσα στο Διάδοχο Κωνσταντίνο και τον Πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, έχει «χαθεί» η καθοριστική συμβολή του Τασχιν Πασά στο να αποδοθεί η Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα και όχι στη Βουλγαρία.
Αν και συνεπής και αφοσιωμένος στην πατρίδα του αξιωματικός, αντελήφθην τις εγγενείς αδυναμίες της στρατιάς του μετά τις αλλεπάλληλες ήττες από τον ελληνικό στρατό και επέλεξε την «ατιμωτική» λύση της παράδοσης από μια μάχη μέχρις εσχάτων που θα οδηγούσε σε μια άσκοπη αιματοχυσία κι έσωσε τη ζωή των 30,000 περίπου στρατιωτών του. Έχοντας όμως ο ίδιος έντονη ελληνική παιδεία και γνωρίζοντας τους Έλληνες, προτίμησε να παραδοθεί στην Ελλάδα κι όχι στους Βούλγαρους, προστατεύοντας έτσι και τους Τούρκους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, που διαφορετικά θα βίωναν τις ακρότητες που βίωσε ο τουρκικός πληθυσμός περιοχών που «απελευθερώθηκαν» από τους Βούλγαρους.
Το οθωμανικό κράτος καταδίκασε ερήμην τον Ταχσιν Πασά σε θάνατο, όποτε η επιστροφή του στην Τουρκία ήταν αδύνατη. Αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία με προστασία του ελληνικού κράτους όπου και πέθανε.
Οι περιπέτειες του δεν τελείωσαν όμως με το θάνατο του. Αφού θάφτηκε στη Λωζάνη αρχικά, το 1937 τα οστά του μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν στο οικογενειακό τους τάφο στην Τριανδρία Θεσσαλονίκης.
Το 1983, η επέκταση της πόλης «έφαγε» το νεκροταφείο και τα οστά του Ταχσιν Πασά φυλαχτήκαν για 20 χρόνια στο νεκροταφείο της Μαλακωπης, για να καταλήξουν τελικά το 1983 σε τάφο στο αγρόκτημα Τοψιν, δίπλα στο κτίριο όπου υπεγράφη η παράδοση της Θεσσαλονίκης.
Στον πίνακα, με πολιτικά, απεικονίζεται ο ίδιος ο ζωγράφος του πίνακα, γιος του Ταχσιν Πασά, Κενάν Μεσαρε.
Ο Κενάν Μεσαρέ, απόφοιτος κι αυτός της Ζωσιμαίας σχολής, υπήρξε υπασπιστής του πατέρα του. Γλωσσομαθής ο ίδιος, φέρεται ως ο συντάκτης της γαλλικής (επίσημης) έκδοσης της συμφωνίας παράδοσης.
Μετά την απελευθέρωση, ο Κεναν παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη, απέκτησε ελληνική υπηκοότητα και ασχολήθηκε με τη ζωγραφική.
Τάφηκε δίπλα στον πατέρα του το 1965 στην Τριανδρία και τον «ακολούθησε» και στις μετά θάνατον περιπλανήσεις, μέχρι το σημερινό τάφο στη βίλα Μοδιανο.
Η στιγμή που απεικονίζει ο πίνακας, έλαβε χώρα το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου 1912.
Χρόνια πολλά στη Θεσσαλονίκη !!
