Δεν είναι η πρώτη ούτε φαντάζομαι η τελευταία, φορά που αυτό συμβαίνει στο Περού, καθώς το σύνταγμα που ισχύει αφήνει αυτές τις δυνατότητες. Μόλις το 2019 ο τότε πρόεδρος Μαρτίν Βισκάρα (Martín Vizcarra) διέλυσε το κοινοβούλιο.
Τι συμβαίνει λοιπόν;
Ας δούμε τι προβλέπει το σύνταγμα του Περού: Υπάρχουν δύο εξουσίες, που είναι και οι δύο εκλεγμένες από το λαό, το Κονγκρέσο και ο πρόεδρος, στα ισπανικά διαχωρίζονται με τους όρους legislativo ejecutivo, δηλαδή νομοθετική εξουσία (Κονγκρέσο) και Εκτελεστική εξουσία (Πρόεδρος). Υπόψη εδώ ότι το Περού, όπως και όλες οι δημοκρατίες της Λατινικής Αμερικής είναι προεδρικές και ο πρόεδρος είναι αυτός που διορίζει την κυβέρνηση και με αυτήν κυβερνά. Το Κονγκρέσο ψηφίζει τους νόμους που προτείνονται από την κυβέρνηση, δηλαδή τον πρόεδρο και τον πρωθυπουργό.
Τώρα, οι δύο αυτές εξουσίες, νομοθετική και εκτελεστική, βρίσκονται στη θέση, με βάση το σύνταγμα του Περού, να διαλύσουν η μία την άλλη, καθώς αυτό προβλέπεται ξεκάθαρα και έχει συμβεί στο παρελθόν και προς τις δύο κατευθύνσεις και μάλιστα το 2019 ταυτόχρονα! Ο πρόεδρος διέλυσε το κοινοβούλιο και το κοινοβούλιο δεν αποδέχτηκε και απέπεμψε τον πρόεδρο ορίζοντας πρόεδρο την αντιπρόεδρο την οποία μάλιστα και όρκισε! Κάτι δηλαδή που συνέβη και σήμερα, ακριβώς με την ίδια σειρά.
Τώρα το πότε συμβαίνει αυτό, είναι μια περίπλοκη διαδικασία: Όσον αφορά το θέμα της διάλυσης του κοινοβουλίου, ο πρόεδρος ξεκινάει μια διαδικασία που ονομάζεται cuestión de confianza, δηλαδή ψήφος εμπιστοσύνης. Τη ζητάει για την ψήφο του κοινοβουλίου κάθε φορά που διορίζεται η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός, αλλά και για άλλα θέματα, όπως για παράδειγμα για τον διορισμό των μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου, που εκλέγονται από το κοινοβούλιο. Αν το κοινοβούλιο αρνηθεί να ακολουθήσει την προβλεπόμενη διαδικασία, που είναι συζήτηση επί του θέματος και μετά ψηφοφορία, και να εγκρίνει κατά πλειοψηφία, απλή (66 ψήφοι) ή αυξημένη (87 ψήφοι), τότε το σύνταγμα προβλέπει ότι ο πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να διαλύσει το κοινοβούλιο, προκηρύσσοντας ταυτόχρονα εκλογές για την εκλογή νέου. Αυτό και έκανε ο Βισκάρα το 2019. Το θέμα τότε ήταν η εκλογή ενός μέλους του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Τώρα όσον αφορά το θέμα της αποπομπής του προέδρου από το κοινοβούλιο και αυτό μπορεί αν συμβεί και μάλιστα συνέβη εναντίον του Βισκάρα μερικούς μήνες μετά, από το νέο κοινοβούλιο που εκλέχτηκε! Πότε αποπέμπεται ο πρόεδρος; Εναντίον του προέδρου ξεκινάει μια διαδικασία με την καταγγελία του προέδρου από κάποιον βουλευτή. αυτή πρέπει να εγκριθεί από το κοινοβούλιο με απλή πλειοψηφία (66 ψήφοι) για να αρχίσει η διαδικασία. Μετά γίνεται πολιτική δίκη στο κοινοβούλιο και ο πρόεδρος πρέπει να εμφανιστεί για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Μετά από συζήτηση και παρουσίαση επιχειρημάτων, το κοινοβούλιο ψηφίζει και για την αποπομπή σύμφωνα με το σύνταγμα χρειάζονται 87 ψήφοι.
Πάμε να δούμε τώρα τι γίνεται σήμερα: Από πριν από την εκλογή του ο Πέδρο Καστίγιο έχει βρεθεί αντιμέτωπος με μια οργανωμένη προσπάθεια απαξίωσής του. Αντίπαλός του μια πραξικοπηματική δεξιά, που με όρους αποικιοκρατίας και φυλετικού διαχωρισμού, αλλά εν τέλει ακόμα και με χρηματισμό, προσπάθησε να αποτρέψει την άνοδό του στην εξουσία, παρά το γεγονός ότι κέρδισε τις εκλογές. Αντίπαλός του η Κέικο Φουχιμόρι, κόρη του πρώην δικτάτορα Αλμπέρτο Φουχιμόρι, ο οποίος τότε βρισκόταν ακόμα στη φυλακή. Τώρα τελευταία αποφυλακίστηκε.
Ο Καστίγιο ανέλαβε την εξουσία τον Αύγουστο του 2021. Από την πρώτη ημέρα της εκλογής του το κοινοβούλιο άρχισε να ψάχνει τρόπο για να τον αποπέμψει. Αρχικά ήταν η αποπομπή του πρώτου του πρωθυπουργού, του Γκίντο Μπεγίδο, μια προσωπικότητα της αριστεράς με χρόνια αγώνων. Αυτός αποπέμφθηκε από το κοινοβούλιο μόλις ένα μήνα μετά. Είχε προηγηθεί η παραίτηση του υπουργού εξωτερικών, μετά από πιέσεις που δέχτηκε από την αντιπολίτευση. Σύμφωνα με το σύνταγμα αν αποπεμφθεί ο πρωθυπουργός, τότε ο πρόεδρος είναι υποχρεωμένος να ορίσει ένα εντελώς καινούργιο υπουργικό συμβούλιο, αλλάζοντας όλους τους υπουργούς! Αυτό ο Καστίγιο μέχρι τώρα μέσα σε ενάμιση χρόνο έχει αναγκαστεί να το κάνει τρεις φορές ήδη.
Μετά από 4 μήνες από τότε που ανέλαβε αντιμετώπισε την πρώτη του διαδικασία αποπομπής. Θα ακολουθούσαν άλλες δύο, η τελευταία είναι αυτή που κατέληξε σήμερα. Έτσι κι αλλιώς σήμερα είχε οριστεί η διαδικασία της συζήτησης στο κοινοβούλιο και ο πρόεδρος μερικές ώρες πριν, έχοντας προφανώς πληροφορηθεί ότι είχαν τους 87 ψήφους, και έχοντας ξεκινήσει μια διαδικασία παροχής ψήφου εμπιστοσύνης που το κοινοβούλιο δεν ακολούθησε, αποφάσισε να διαλύσει το κοινοβούλιο και ακολούθησε αυτό που ακολούθησε.
Ενδιάμεσα από τη σημερινή διαδικασία αποπομπής και από την πρώτη του Δεκεμβρίου του 2021, είχαμε εκείνη του Μαρτίου του 2022, τρεις μόλις μήνες μετά. Στη δεύτερη οι ψήφοι υπέρ της αποπομπής ήταν μόλις 55 από τους 87 που χρειαζόταν, δηλαδή ούτε καν απλή πλειοψηφία.
Η δεξιά όμως ήταν αποφασισμένη να διώξει τον πρόεδρο. Ως προς αυτό ξεκίνησε κάθε είδους διαδικασία που μπορούσε εναντίον του, συνεπικουρούμενη και από ένα δικαστικό σύστημα που την υποστηρίζει. Έγιναν αποπομπές υπουργών, άλλοι υπουργοί αναγκάστηκαν σε παραίτηση, αλλά αυτό ήταν το πιο light. Αφού η κυβέρνηση δεν έπεφτε ξεκίνησαν αγωγές εναντίον του προέδρου για διαφθορά, οι οποίες όμως έπαιρναν χρόνο για να τελεσιδικήσουν. Επίσης εφευρέθηκαν καινούργια νομικά εργαλεία, από την συνταγματική επιτροπή, η οποία λειτουργεί στα πλαίσια του κοινοβουλίου. Ένα από αυτά ήταν να μειωθεί ο αριθμός των ψήφων που χρειαζόταν για την αποπομπή του προέδρου και να γίνει από 87, 66 ψήφοι, δηλαδή απλή πλειοψηφία. Δηλαδή ένα κοινοβούλιο που έχει δείκτη απόρριψης στις δημοσκοπήσεις της τάξης του 86%, θα έριχνε με απλή πλειοψηφία έναν πρόεδρο που είχε εκλεγεί με πάνω από το 50% των ψήφων μόλις ενάμιση χρόνο πριν.
Ένα δεύτερο εργαλείο ήταν να εγκρίνουν μια τροπολογία στο σύνταγμα που να μειώνει τη διάρκεια αυτής της κυβέρνησης μέχρι τον επόμενο χρόνο, δηλαδή 2 χρόνια μόνο αντί για 5 που είναι το ισχύον, και μετά να προκηρυχθούν εκλογές και για τα δύο όργανα, πρόεδρο και κοινοβούλιο.
Μέσα σε όλο αυτόν τον ορυμαγδό ο Καστίγιο, προκειμένου να κυβερνήσει άρχισε από την αρχή να κάνει υποχωρήσεις προς τη δεξιά. Ενώ είχε εκλεγεί με μια ατζέντα ριζοσπαστική, που προέβλεπε μέχρι και αλλαγή συντάγματος, άρχισε να αλλάζει τους υπουργούς και να τοποθετεί περισσότερο κεντρώους προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί από το κοινοβούλιο. Αυτό του στοίχισε τη ρήξη με το κόμμα που τον υποστήριζε στο κοινοβούλιο. Από ένα σημείο και μετά ο Καστίγιο ξέμεινε από συμμάχους.
Αυτό ακριβώς το τελευταίο είναι και η διαφορά με τον προηγούμενο πρόεδρο Μαρτίν Βισκάρα που διέλυσε το κοινοβούλιο και κατάφερε να επιβληθεί. Ο Βισκάρα, ο οποίος ήταν αντιπρόεδρος και είχε γίνει πρόεδρος μετά την αποπομπή του προέδρου του (αυτή η διαδικασία δε σταματάει στο Περού), ήταν κεντρώος. Και επειδή ήταν κεντρώος ήταν περισσότερο αποδεκτός από κάποια μέρη του πολιτικού κατεστημένου, που δεν αντέδρασαν και τόσο ισχυρά. Η διάλυση τότε του κοινοβουλίου είχε γίνει δεκτή από το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο μάλιστα την είχε επικυρώσει. Επιπλέον είχαν αποδεχτεί τη νέα κατάσταση ο στρατός και τα σώματα ασφαλείας. Έτσι ο ορισμός της τότε αντιπροέδρου σε πρόεδρο από το κοινοβούλιο σαν αντιπερισπασμός για τη διάλυσή του, είχε ακυρωθεί.
Όλα αυτά δεν έγιναν σήμερα. Ο στρατός, η αστυνομία και ο πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, όλοι μαζί ανέκραξαν ότι η διάλυση του κοινοβουλίου συνιστά πραξικόπημα. Έστειλαν μάλιστα μια κουστωδία αστυνομικών και συνέλαβαν τον πρόεδρο Καστίγιο όταν η αυτοκινητοπομπή που τον συνόδευε είχε φύγει από το προεδρικό μέγαρο. Μέσα στη μέση του δρόμου σταμάτησαν την πομπή και συνέλαβαν τον Καστίγιο, ισχυριζόμενοι ότι εκείνος κατευθυνόταν στην πρεσβεία του Μεξικού για να ζητήσει πολιτικό άσυλο. Τώρα ποια είναι τα νομικά ερείσματα που επιτρέπουν να γίνει αυτό χωρίς να έχει γίνει μάλιστα μια διαδικασία νομικού τύπου και να υπάρχει ένταλμα, αυτό δεν εξηγήθηκε. Μάλλον η πραξικοπηματική λογική που ταιριάζει στη δεξιά που πριν λίγο ανέκραζε περί πραξικοπήματος του προέδρου, δεν ισχύει και προς τις δύο κατευθύνσεις. Όταν το κάνουν οι άλλοι είναι πραξικόπημα, όταν το κάνουμε εμείς είναι σωτηρία. Η όλη διαδικασία ήταν ντροπιαστική και απαξιωτική για το ίδιο το πολίτευμα.
Μερικές μέρες πριν είχε επισκεφτεί τη Λίμα μια ομάδα από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών για να συμβάλλει στην επίλυση της κρίσης και είχε προτείνει μια ανακωχή μεταξύ των δύο πόλων εξουσίας. Μερικές μόλις μέρες μετά η δεξιά προχώρησε στην κατάθεση της διαδικασίας αποπομπής του προέδρου.
Επίσης εκείνες τις μέρες το κοινοβούλιο είχε αρνηθεί στον πρόεδρο να ταξιδέψει στο εξωτερικό (ο πρόεδρος του Περού σύμφωνα με το σύνταγμα παίρνει την άδεια του κοινοβουλίου για να ταξιδέψει στο εξωτερικό). Έτσι η χώρα έμεινε χωρίς εκπροσώπηση σε μια σύνοδο κρατών της περιοχής. Τότε ο πρόεδρος του Μεξικού Λόπες Ομπραδόρ είχε ζητήσει να πάνε στη Λίμα να κάνουν τη σύνοδο γιατί θα ήταν αντιδεοντολογικό να πάρουν απόφαση χωρίς το Περού. Δεν πρόλαβαν.
Βαγγέλης Γονατάς "Cubaniagriega"
