Στις 9 Ιουλίου 1955 ο Μπέρτραντ Ράσελ έδωσε στη δημοσιότητα ένα μανιφέστο-έκκληση, το οποίο είχε ως αντικείμενο τους κινδύνους που συνδέονταν με τα πυρηνικά όπλα και είχε υπογραφεί από ένδεκα παγκόσμιας εμβέλειας επιστήμονες. Η έμπνευση για αυτό το μανιφέστο προήλθε από μια συνομιλία μεταξύ του Άλμπερτ Αϊνστάιν και του Μπέρτραντ Ράσελ. Ο Αϊνστάιν το υπέγραψε λίγες μέρες πριν πεθάνει.
Το μανιφέστο αποτελεί ακόμα και σήμερα, μια από τις πιο ισχυρές εκκλήσεις για την αποφυγή ενός πυρηνικού πολέμου.
ΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ
Στην τραγική κατάσταση που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα, πιστεύουμε ότι οι επιστήμονες πρέπει να συναντηθούν για να εκτιμήσουν τους κινδύνους που έχουν προκύψει εξαιτίας της ανάπτυξης των όπλων μαζικής καταστροφής, και να συζητήσουν ένα ψήφισμα στο πνεύμα του επισυναπτόμενου προσχεδίου.
Δεν μιλάμε εδώ ως μέλη αυτού ή εκείνου του έθνους, αυτής ή εκείνης της ηπείρου ή αυτού ή εκείνου του θρησκεύματος, αλλά ως ανθρώπινα όντα, ως μέλη του είδους άνθρωπος, του οποίου η περαιτέρω ύπαρξη έχει γίνει αμφίβολη. Ο κόσμος είναι γεμάτος από διενέξεις, και ο τιτάνιος αγώνας μεταξύ κομμουνισμού και αντικομουνισμού επισκιάζει όλες τις μικρές συγκρούσεις.
Σχεδόν καθένας με πολιτική συνείδηση τρέφει ισχυρά συναισθήματα για το ένα ή και τα περισσότερα από αυτά τα επίμαχα ζητήματα, όμως παρακαλούμε θερμά τέτοιου είδους απόψεις να τεθούν στην άκρη και να τα δει κανείς μόνο ως μέλος ενός βιολογικού είδους, το οποίο έχει πίσω του μια αξιοσημείωτη ιστορία, την οποία κανένας από μας δεν μπορεί να επιθυμεί την εξαφάνισή της.
Θα προσπαθήσουμε να μην πούμε ούτε μια μοναδική λέξη, η οποία θα έβρισκε περισσότερη απήχηση σε μια πλευρά απ΄ ό,τι σε μια άλλη. Όλοι κινδυνεύουν στον ίδιο βαθμό, και αν ο κίνδυνος αναγνωριστεί πρώτα από όλους, τότε υπάρχει ελπίδα ότι μπορεί από κοινού να αποτραπεί.
Πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε με έναν νέο τρόπο. Δεν πρέπει να ρωτάμε πλέον ποια μέτρα και δρόμοι είναι ανοιχτοί για μια στρατιωτική νίκη στην πλευρά που εμείς προτιμούμε. Τέτοιου είδους δυνατότητες δεν υπάρχουν πλέον. Πολύ περισσότερο, βρισκόμαστε μπροστά στο ερώτημα: Με ποιον τρόπο μπορεί να αποτραπεί μια στρατιωτική αντιπαράθεση, οι συνέπειες της οποίας είναι ολέθριες για όλους τους συμμετέχοντες.
Όλοι οι άνθρωποι, και μάλιστα πολλοί άνδρες σε ηγετικές θέσεις δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει τι θα σήμαινε ένας πόλεμος με πυρηνικές βόμβες. Οι άνθρωποι σκέφτονται σ΄ αυτή την περίπτωση ακόμη την εξολόθρευση των πόλεων. Γίνεται κατανοητό ότι οι νέες βόμβες είναι ακόμη πιο ισχυρές από τις παλιές, και ότι ενώ μια ατομική βόμβα τότε μπόρεσε να καταστρέψει την Χιροσίμα, τώρα μια βόμβα υδρογόνου θα μπορούσε να ισοπεδώσει τις μεγαλύτερες πόλεις, όπως το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και τη Μόσχα.
Αναμφισβήτητα, σε έναν πόλεμο με βόμβες υδρογόνου θα εξαφανίζονταν οι μεγάλες πόλεις. Αλλά αυτό θα ήταν μόνο μια από τις δευτερεύουσες καταστροφές. Αν στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και τη Μόσχα σκοτώνονταν όλοι μέχρι και τον τελευταίο άνδρα, τότε θα μπορούσε ο κόσμος στη πάροδο μερικών αιώνων να συνέλθει από αυτό το χτύπημα. Σήμερα όμως ξέρουμε, κυρίως από τη δοκιμή στο νησί Μπικίνι, ότι οι πυρηνικές βόμβες μπορούν να εξαπλώσουν σταδιακά την καταστροφή σε μια πολύ μεγαλύτερη περιοχή από ό,τι είχε αρχικά υποτεθεί.
Από αξιόπιστες πηγές αναφέρεται, ότι μπορεί να κατασκευαστεί μια βόμβα η οποία είναι 2.500 ισχυρότερη από αυτή που κατέστρεψε τη Χιροσίμα. Μια τέτοια βόμβα, εάν εκραγεί κοντά στο έδαφος ή κάτω από το νερό, θα στείλει ραδιενεργά σωματίδια στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Τα σωματίδια αυτά θα πέσουν βαθμιαία και θα φθάσουν στην επιφάνεια της Γης με τη μορφή θανάσιμης σκόνης ή βροχής. Με τέτοιου είδους σκόνη μολύνθηκαν κάποτε οι Ιάπωνες ψαράδες και τα αλιεύματά τους.
Κανένας άνθρωπος δεν γνωρίζει πως μπορούν να διασκορπιστούν τέτοιου είδους θανατηφόρα ραδιενεργά σωματίδια, όμως οι πιο εξέχουσες επιστημονικές αυθεντίες δηλώνουν ομόφωνα, ότι θα ήταν πολύ πιθανό ένα πόλεμος με βόμβες υδρογόνου να θέσει τέλος στην ανθρώπινη φυλή. Πολλοί φοβούνται ότι αν χρησιμοποιηθούν πολλές βόμβες υδρογόνου, τότε θα αυξηθεί ο καθολικός θάνατος – ξαφνικός και γρήγορος μόνο για τη μειοψηφία, για την πλειοψηφία αντιθέτως, θα είναι μια βασανιστική αρρώστια και ένας αργός θάνατος.
Πολλοί επιστήμονες και αυθεντίες της διεξαγωγής πολέμου έχουν προειδοποιήσει. Κανένας από αυτούς δεν λέει ότι οι χειρότερες επιπτώσεις είναι σίγουρες. Λένε όμως, ότι είναι πιθανές εκείνες οι συνέπειες, και ότι κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι δεν θα εμφανιστούν. Μέχρι τώρα δεν μπορέσαμε να διαπιστώσουμε, αν οι απόψεις των ειδικών που σχετίζονται μ΄ αυτό το θέμα εξαρτώνται με οποιονδήποτε τρόπο από την πολιτική τους τοποθέτηση ή από άλλου είδους προκαταλήψεις. Πολύ περισσότερο, οι έρευνές μας απέδειξαν ότι για αυτό η έκταση της γνώσης του μεμονωμένου επιστήμονα είναι ουσιαστική και ότι οι άνδρες εκείνοι που γνωρίζουν τα περισσότερα έχουν τους μεγαλύτερους φόβους.
Εδώ επομένως βρίσκεται το πρόβλημα, ξεκάθαρο, τρομακτικό και αναπόφευκτο: «Θα προκαλέσουμε στην ανθρώπινη φυλή το τέλος της, ή η ανθρωπότητα θα παραιτηθεί από τον πόλεμο;». Ίσως να μην ασχολείται κανείς περισσότερο με το θέμα επειδή είναι τόσο δύσκολο να καταργηθεί ο πόλεμος.
Η κατάργηση του πολέμου θα απαιτήσει δυσάρεστους περιορισμούς στην εθνική κυριαρχία. Αυτό όμως που ίσως εμποδίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την κατανόηση της κατάστασης, οφείλεται στο ότι η λέξη «ανθρωπότητα» ακούγεται τόσο ακαθόριστα και αφηρημένα. Οι άνθρωποι μετά βίας μπορούν να φανταστούν ότι ο κίνδυνος απειλεί τους ίδιους, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους και όχι απλά μια ανθρωπότητα που την αισθάνονται αμυδρά. Μετά βίας μπορούν να κατανοήσουν ότι καθέναν ξεχωριστά και όλους εκείνους που αγαπούν, βρίσκονται σε πολύ μεγάλο κίνδυνο να πεθάνουν μ΄ έναν βασανιστικό τρόπο. Και έτσι ελπίζουν ότι ίσως είναι επιτρεπτό να συνεχίσουν να ζουν με πολέμους, αν απαγορεύονταν τα σύγχρονα όπλα.
Η ελπίδα όμως αυτή είναι μια ψευδαίσθηση. Οποιεσδήποτε συμφωνίες έχουν παρθεί για την εξουδετέρωση των βομβών υδρογόνου και σε περίοδο ειρήνης, δεν θα βλέπονταν ως δεσμευτικές σε περίοδο πολέμου. Και στις δυό πλευρές θα άρχιζε ξανά η κατασκευή της βόμβας υδρογόνου μόλις ξεσπούσε ο πόλεμος, επειδή αν κατασκευαστεί από τη μια πλευρά η βόμβα και όχι από την άλλη, τότε αναπόφευκτα ο αντίπαλος θα ήταν ο νικητής.
Επομένως, παρ΄ όλο που μια συμφωνία για παραίτηση από τα πυρηνικά όπλα, ως μέρος ενός καθολικού αφοπλισμού, δεν θα αποτελούσε οριστική λύση, εντούτοις θα ήταν ωφέλιμη για συγκεκριμένους σημαντικούς σκοπούς. Πρώτο, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Ανατολής και Δύσης θα είναι προς το καλό εφόσον συνεισφέρει στην ύφεση. Δεύτερο, η κατάργηση των θερμοπυρηνικών όπλων, εφόσον καθένας μπορεί να πειστεί για την ειλικρινή υλοποίηση της άλλης πλευράς, θα μείωνε το φόβο για μια ξαφνική επίθεση, όπως έγινε στο Περλ Χάρμπορ, η οποία κρατά σήμερα και τις δυό πλευρές σε μια κατάσταση νευρικής ανησυχίας. Θα καλωσορίζαμε επομένως μια τέτοια συμφωνία, αν και θα ήταν μόνο το πρώτο βήμα.
Οι περισσότεροι από μας δεν σκέφτονται ουδέτερα, αλλά ως άνθρωποι πρέπει να έχουμε πάντα μπροστά στα μάτια μας, ότι όταν τα επίμαχα ζητήματα μεταξύ Ανατολής και Δύσης μπορούν να λυθούν με οποιονδήποτε τρόπο, ο οποίος μπορεί να ικανοποιήσει σε μεγάλο βαθμό κάθε συνέταιρο, ανεξάρτητα απ΄ το αν αυτός είναι κομμουνιστής ή αντικομουνιστής, Ευρωπαίος ή Αμερικανός, λευκός ή μαύρος, τότε αυτά τα επίμαχα ζητήματα δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να αποφασίζονται με πόλεμο. Θα ευχόμασταν να γινόταν αυτό κατανοητό τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση.
Μπροστά μας βρίσκεται, αν επιλέξουμε σωστά, μια διαρκής εξάπλωση της ευτυχίας, της γνώσης και της φρόνησης. Πρέπει αντ΄ αυτού να επιλέξουμε το θάνατο, απλά επειδή δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις φιλονικίες μας; Απευθυνόμαστε σε σας σαν άνθρωποι προς συνανθρώπους μας: Θυμηθείτε την ανθρώπινη ιδιότητά σας και ξεχάσετε όλα τα άλλα! Αν μπορείτε να το κάνετε, τότε ανοίγει ο δρόμος για έναν νέο παράδεισο. Αν δεν μπορείτε, τότε σας απειλεί όλους ο θάνατος.
Ψήφισμα
Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τα πυρηνικά όπλα θα μπορούσαν σίγουρα να χρησιμοποιηθούν σ΄ έναν μελλοντικό παγκόσμιο πόλεμο και ότι τέτοια όπλα απειλούν τη συνέχιση της ύπαρξης της ανθρωπότητας, ζητάμε από τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου να εξετάσουν και να αναγνωρίσουν δημόσια, ότι ένας παγκόσμιος πόλεμος δεν μπορεί να ωφελήσει τους στόχους τους. Παραπέρα, ζητάμε από αυτές να βρούνε ειρηνικά μέσα, ώστε να διευθετήσουν μεταξύ τους όλα τα επίμαχα ζητήματα.
Υπογεγραμμένο από:
Max Born
Percy Williams Bridgman
Albert Einstein
Leopold Infeld
Frédéric Joliot-Curie
Hermann Joseph Muller
Linus Carl Pauling
Cecil Powell
Józef Rotblat
Bertrand Russell
Hideki Yukawa
