Πολλές δεκαετίες μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η κρίση στην Ουκρανία έφερε πάλι τον πλανήτη στην κόψη του ξυραφιού.
Στη διεθνή σκακιέρα οι κινήσεις όσο γοργές κι αν δείχνουν δεν παύουν ταυτόχρονα να είναι και αργές, οι μπλόφες είναι διαρκείς, οι αποπροσανατολισμοί που επιχειρούνται ακόμη περισσότεροι και οι στρατηγικές επιδιώξεις έχουν οπωσδήποτε πολύ διαφορετικό περιεχόμενο από τα βήματα τακτικής που βλέπουμε να κάνουν οι εμπλεκόμενοι.
Το ουκρανικό δεν είναι παρά η κορυφή ενός τεράστιου παγόβουνου ή -με έναν άλλο παραλληλισμό-το φυτίλι για να ανάψει μια παγκόσμια πυρκαγιά που θα μπορούσε να κάψει τα πάντα. Οι αφορμές που χρησιμοποιούνται φιλοτεχνούν τα αναγκαία προσχήματα αλλά οι πραγματικοί στόχοι είναι άλλοι.
Αν καθαρίσουμε το τοπίο από τους καπνούς, γίνεται πιο ευδιάκριτο ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια προσπάθεια να επιβληθεί μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας διεθνώς. Στη Μόσχα η τάση που έχει ενισχυθεί θεωρεί ότι οι συνθήκες που διαμορφώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο ευνοούν την ευρύτερη αλλαγή των ισορροπιών κατά τρόπον ώστε να αποκατασταθεί η «δόξα» της σοβιετικής περιόδου, τριάντα και πλέον χρόνια μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Για όσους παρακολουθούν με προσοχή και διεισδυτικά τα δρώμενα, είναι γνωστό ότι οι σκληροπυρηνικοί 60ρηδες –η ομάδα των λεγόμενων «siloviki»- έχουν παραγκωνίσει τους μετριοπαθείς και πιέζουν για να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας…
Θα είναι λάθος και μεγάλη αφέλεια να πιστέψει κανείς ότι ο ανταγωνισμός είναι σε τοπικό επίπεδο και αφορά δύο επαρχίες στην περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας. Όπως και η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 δεν ήταν παρά ένας κρίκος σε αυτή την αλυσίδα στρατηγικής. Ο ανταγωνισμός εξελίσσεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Βλέπουμε μάλιστα ότι το τελευταίο διάστημα οι κρίκοι αυτοί απλώνονται από την Βαλτική και τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο και από τον Ινδικό Ωκεανό μέχρι τη Νότια Σινική Θάλασσα και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Ακουμπά δηλαδή και τη δική μας περιοχή.
Η Ρωσία επικαλείται κινδύνους για την ασφάλειά της, «προεξοφλώντας» μέχρι και ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, για να νομιμοποιήσει τη δική της δράση, να αυξήσει την πίεση και να αποκτήσει άλλοθι για όσα κάνει. Κάπως έτσι με ανυπόστατα επιχειρήματα και παίζοντας κρυφτούλι αρνείται να «επιστρέψει» στη Συμφωνία του Μινσκ του 2015 για να βρεθεί διέξοδος στην κρίση. Πίσω από όλα αυτά βρίσκεται το «όραμα» της επικυριαρχίας στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας -μέσω συμπράξεων- αλλά και της Αφρικής, σε συμμαχία με την Κίνα, με φόντο το «νέο δρόμο του μεταξιού» και με στόχο την επαναδιαπραγμάτευση των πάντων. Αυτή είναι η μεγάλη εικόνα.
Σε αυτή τη γιγάντια παρτίδα σκακιού το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται ως εργαλείο εκβιασμού κυρίως προς την Ευρώπη η οποία επιδιώκεται να βρεθεί σε συμπληγάδες. Η ιστορική πρόκληση όμως είναι τέτοια που δεν υπάρχει κανένα περιθώριο δισταγμού ή αμφιταλάντευσης. Κάθε απόπειρα υπονόμευσης και ανατροπής του πλαισίου αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης εγκυμονεί ανυπολόγιστους κινδύνους τους οποίους έχουν καθήκον άπαντες -και κυρίως οι πολιτικές ηγεσίες όλων των κρατών- να αποτρέψουν.
Από αυτό το παιχνίδι με τη φωτιά δεν πρόκειται να βγει κανείς νικητής. Μόνο ήττες και καταστροφή μπορεί να υπάρξουν κι αυτοί που θα πληρώσουν το μάρμαρο είναι οι λαοί, ο πλανήτης ολόκληρος.
Ακόμη και σε αυτές τις οριακές στιγμές, οι λύσεις μπορεί και πρέπει να βρεθούν με τη διπλωματία και όχι με τα όπλα. Τα οποιαδήποτε όπλα. Η διπλωματία είναι ο μόνος δρόμος. Η ανθρωπότητα, καταπονημένη από σειρά άλλων προβλημάτων με πιο πρόσφατο την πανδημία του κορονοϊού, είναι πολύ πιο έμπειρη και κατασταλαγμένη από το παρελθόν για να μην αφήσει χώρο στην παράνοια της πολεμικής σύρραξης, οποιασδήποτε κλίμακας. Σε τελική ανάλυση για μια ακόμη φορά στην παγκόσμια ιστορία αναμετράται η λογική με τον παραλογισμό.
Η ενότητα και η συστράτευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σαφής και δεδομένη. Ήδη οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν στείλει ξεκάθαρα μηνύματα ότι, αν υπάρξει κλιμάκωση, κανένα δίλημμα δεν πρόκειται να αποδειχθεί ισχυρό . Οι κυρώσεις που θα υπάρξουν εάν η Μόσχα διαλέξει τη στρατιωτική οδό θα είναι σοβαρότατες και αποτελεσματικές.
Άλλωστε είναι γνωστό ότι παρά τους στρατιωτικούς λεονταρισμούς η Ρωσία δεν διαθέτει επαρκείς οικονομικούς πόρους για να ανταπεξέλθει σε ένα δυνατό και διαρκές πλέγμα κυρώσεων. Αρκεί να σημειώσουμε ότι από οικονομικής πλευράς οι δυνατότητές της δεν είναι μεγαλύτερες από μια –και μόνο- εκ των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών.
Από την άλλη πλευρά οι απειλές της ότι θα «κόψει» το φυσικό αέριο από την Ευρώπη και θα το δίνει στην Κίνα μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Αφενός θα βοηθήσει στην ταχύτερη ενδυνάμωση της (άλλης υπερδύναμης) Κίνας και αφετέρου οι πολιτικές επιρροές της, μέσω της παροχής αερίου, στη Δύση θα μειωθούν δραματικά.
Η θέση της ελληνικής πλευράς δεν θα μπορούσε παρά να είναι μέσα στο πλαίσιο αυτό κρυστάλλινη. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης - ο οποίος μετείχε στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια στο Μόναχο- είχε μάλιστα την ευκαιρία να τονίσει τη σημασία να μείνουν ανοιχτοί οι δίαυλοι της επικοινωνίας και της διπλωματίας με τη Ρωσία, ξεκαθαρίζοντας ταυτόχρονα όμως τι θα συμβεί σε περίπτωση εισβολής και αμφισβήτησης της εδαφικής κυριαρχίας της Ουκρανίας.
Άλλωστε η Ελλάδα έχει αυξημένη ευαισθησία στα ζητήματα της εδαφικής ακεραιότητας λόγω του παρελθόντος αλλά και των απειλών του παρόντος. Κι αυτό ουδείς δικαιούται να το υποτιμά ή να το προσπερνά.
*Ο Φώτης Καρύδας είναι δημοσιογράφος
