Αν βγούμε στο δρόμο και ρωτήσουμε κάποιον να μας πει για το μακροβιότερο είδος ζώου, οι απαντήσεις θα είναι πάνω κάτω οι ίδιες. Κάποιος θα αναφέρει τις χελώνες, άλλος τους ελέφαντες, θα αναφερθούν και οι φάλαινες πιθανώς. Ένα πλάσμα που βάζει από κάτω σχεδόν όλα τα υπόλοιπα είδη, δεν έχει καν… όνομα, όμως. Είναι το λεγόμενο… βραχόψαρο, ένα ψάρι που γενικά περνάει αδιάφορο, κρύβει όμως, όπως όλα δείχνουν, πολλά μυστικά.
Αλλά αυτό το ουσιαστικά ανώνυμο ψάρι είναι ένα από τα μακροβιότερα σπονδυλωτά στη Γη και έχει ενδείξεις για γονίδια που καθορίζουν τη διάρκεια ζωής και τα πλεονεκτήματα, όπως και τα μειονεκτήματα, μιας μεγάλης σε διάρκεια ζωής.
Προφανώς και ένα ψάρι δεν εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής του όπως ένας άνθρωπος. Ακόμη κι αν ζήσει 100 ή περισσότερα χρόνια, κανένα ψάρι δεν θα έχει την πρόοδο που παρουσιάζει ο άνθρωπος από παιδί. Δεν μπορεί να μάθει ξένες γλώσσες, να διασκεδάζει με πνευματικές δραστηριότητες, να μοιράζεται τις γνώσεις του με τα άλλα ψάρια, όπως κάνει η ανθρωπότητα χιλιετίες τώρα. Αυτό που μπορεί να κάνει όμως το βραχόψαρο είναι να μοιραστείμαζί μας το γενετικό του υλικό και να μας κάνει σοφότερους.
Μερικά πετρόψαρα ζουν για λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, ενώ τα πιο μακρόβια του γένους Sebastes, τα οποία μπορούν να βρεθούν στον Ειρηνικό ωκεανό, από την Ιαπωνία έως τις Αλεούτιες νήσους, μπορούν να επιβιώνουν στον βυθό της θάλασσας σε κρύα, βαθιά νερά για περισσότερα από 200 χρόνια!
Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, βιολόγοι στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια συγκρίνουν το γονιδίωμα σχεδόν των δύο τρίτων από τα γνωστά είδη των βραχόψαρων που κατοικούν στα παράκτια ύδατα γύρω από τον Ειρηνικό Ωκεανό και αποκαλύπτουν μερικές από τις γενετικές διαφορές που αποτελούν τη βάση της πολυποίκιλης σε διάρκεια ζωής τους. Σε αυτή τη μελέτη, οι επιστήμονες επιδίωξαν να εξετάσουν τόσο τις γενετικές αιτίες όσο και τις συνέπειες της προσαρμογής στην «ακραία» σε διάρκεια ζωής.
Ο καθηγητής Σούντμαν επισημαίνει ότι πολλά από τα βιολογικά μονοπάτια που αυτός και η ομάδα του βρήκαν ότι σχετίζονται με τη διάρκεια ζωής, έχουν εντοπιστεί στο παρελθόν σε γενετικές μελέτες όσον αφορά ένα μόνο ζωικό είδος, όμως η μελέτη εμπλέκει πολλά νέα γονίδια σε αυτά τα μονοπάτια.
Βρήκαν μια πολύ ενδιαφέρουσα μερίδα γονιδίων που έχουν να κάνουν με τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, ενώ επίσης ορισμένα από αυτά τα γονίδια περιλαμβάνουν προσαρμογές που επιτρέπουν στο ψάρι να ζει σε μεγαλύτερο βάθος και να μεγαλώνει εκεί, αποκτώντας μεγαλύτερο μέγεθος. Και τα δύο συνδέονται με την αυξημένη διάρκεια ζωής. Μεταξύ των θηλαστικών, για παράδειγμα, οι ελέφαντες ζουν περισσότερο από τους αρουραίους.
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν επίσης τις «θυσίες» της μακράς σε διάρκεια ζωής, που αφορά για παράδειγμα τους μικρότερους πληθυσμούς. Αυτό παρατηρείται επίσης στα θηλαστικά, με τους βραχύβιους αρουραίους να υπερτερούν κατά πολύ σε αριθμό των μακρόβιων ελεφάντων.
Η μελέτη έχει επίσης επέκταση στην κατανόηση της ανθρώπινης διάρκειας ζωής. Ο καθηγητής Σούντμαν και οι συνάδελφοί του διαπίστωσαν ότι τα μακροβιότερα είδη είχαν περισσότερα γονίδια που ρυθμίζουν το ανοσοποιητικό από τα είδη με μικρότερη διάρκεια ζωής.
Επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα εμπλέκεται στη ρύθμιση της φλεγμονής και η αυξημένη φλεγμονή έχει εμπλακεί με την ανθρώπινη γήρανση, τα ευρήματα υποδεικνύουν γονίδια που θα μπορούσαν να είναι βοηθητικά για θεραπείες που αφορούν την επιβράδυνση των προβλημάτων που σχετίζονται με την ηλικία του ανθρώπινου σώματος.
Οι ερευνητές αναζήτησαν παραλλαγές DNA που ήταν πιο κοινές σε ψάρια με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και βρήκαν 137 παραλλαγές γονιδίων που σχετίζονται με τη μακροζωία.
Ωστόσο, δεν έχουν όλα αυτά άμεση επίδραση στη διάρκεια ζωής.
Οι ερευνητές φρόντισαν να διαχωρίσουν τις γενετικές παραλλαγές που επέτρεψαν στο βραχόψαρο να προσαρμοστεί σε βαθύτερα βάθη και να μεγαλώσει σε μέγεθος, αφού αυτές οι ίδιες οι προσαρμογές έχουν την παρενέργεια της αύξησης της διάρκειας ζωής. Τα βαθύτερα, πιο δροσερά νερά επιβραδύνουν τον μεταβολισμό, για παράδειγμα, ο οποίος συνδέεται με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής σε πολλά ζώα.
Από τα 88 γονιδιώματα των βραχόψαρων, οι ερευνητές μπόρεσαν επίσης να συμπεράνουν πώς έμοιαζε το γονιδίωμα του προγονικού βραχόψαρου και πώς εξελίχθηκαν τα είδη από αυτόν τον κοινό πρόγονο πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια.
Μερικά από τα μακροβιότερα είδη επιβιώνουν σήμερα σε μικρούς αριθμούς που βασίζονται σε πολύ παλιά, αλλά πολύ γόνιμα θηλυκά, για την αναπλήρωση του πληθυσμού. Αυτά τα μεγάλα, ηλικιωμένα, παχιά, γόνιμα θηλυκά ψάρια παράγουν την πλειοψηφία των απογόνων -μερικές φορές σε εκατομμύρια ετησίως, αν και με χαμηλό ποσοστό επιβίωσης- που γεννούν την επόμενη γενιά.
