Μία από τις βασικές τάσεις που παρατηρούνται είναι η συνεχιζόμενη πτωτική τάση της κατανάλωσης, η οποία επιβεβαιώνεται και με την επεξεργασία των στοιχείων της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά αυτής της μείωσης.
Συγκεκριμένα σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ:
Η πλειοψηφία των καταναλωτών (60%) δηλώνει ότι το 2015 μείωσε την αξία των αγορών τους από το σουπερμάρκετ σε σχέση με το προηγούμενο έτος (σχήμα 1)
Το ποσοστό αυτό των καταναλωτών είναι μικρότερο από τα αντίστοιχα ποσοστά του 2012 και του 2013, αλλά εξακολουθεί να αποτυπώνει μία συνεχή αρνητική τάση. Συνολικά την τελευταία 4ετία ποσοστό άνω του 60% του καταναλωτικού κοινού δηλώνει ότι μειώνει τις αγορές του από το σουπερμάρκετ.
Συνολικά η μηνιαία δαπάνη των νοικοκυρών σε ήδη παντοπωλείου έχει μειωθεί την τελευταία 5ετία κατά 17.4% ενώ συγκεκριμένα η δαπάνη σε τρόφιμα κατά 14.8% (σχήμα 2). Το 2010 το μέσο νοικοκυριό δαπανούσε μηνιαία σε είδη παντοπωλείου 460 ευρώ ενώ το 2014 380 ευρώ, 80 ευρώ δηλαδή λιγότερο (πίνακας 1). Συνολικά οι δαπάνες παντοπωλείου, διατροφής και εστίασης (δηλαδή οι δαπάνες που σχετίζονται με τη διατροφή) μειώθηκαν κατά 21.4% την πενταετία 2010-2014.
Όμως ενώ η δαπάνη των νοικοκυριών σε είδη παντοπωλείου σε αξία μειώθηκε, η δαπάνη ως ποσοστό επί των συνολικών αγορών των νοικοκυριών έμεινε σταθερή και μάλιστα αυξήθηκε λίγο. Το 2010 η δαπάνη σε είδη παντοπωλείου αντιστοιχούσε στο 23,5% των αγορών του μέσου νοικοκυριού, ενώ το 2014 αντιστοιχούσε στο 26%, αυξήθηκε δηλαδή κατά 2.5%. Πρακτικά δηλαδή ενώ η δαπάνη σε είδη παντοπωλείου μειώθηκε, οι υπόλοιπες δαπάνες (π.χ. είδη ένδυσης, είδη επίπλωσης, υπηρεσίες) μειώθηκαν με ακόμα μεγαλύτερο ρυθμό. Η εξέλιξη αυτή είναι αναμενόμενη καθώς τα περισσότερα από τα προϊόντα παντοπωλείου και ειδικά τα είδη διατροφής εξυπηρετούν βασικές ανάγκες του καταναλωτή και κατά συνέπεια πιο δύσκολο να περικοπούν σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
Ένα μεγάλο μέρος της μείωσης της δαπάνης που παρατηρείται αντιστοιχεί στην αξιοποίηση από τον καταναλωτή προσφορών και εκπτώσεων. Συγκεκριμένα:
Όπως φαίνεται στο σχήμα 4, οι 9 στους 10 καταναλωτές εξοικονομούν χρήματα μέσω προσφορών και 7 στους 10 τουλάχιστον 5% της αξίας των αγορών τους.
Η μεσοσταθμική εξοικονόμηση είναι 11.2%, η οποία δεν αποκλίνει από τις μετρήσεις που έχει πραγματοποίηση το ΙΕΛΚΑ για την πραγματική εξοικονόμηση του καταναλωτή από τις αξιοποίηση προσφορών και εκπτώσεων.
Πρακτικά, το καταναλωτικό κοινό προσπαθεί να αγοράσει τα ίδια πράγματα που αγόραζε δαπανώντας λιγότερα χρήματα. Πρόκειται άλλωστε για βασικά αγαθά τα οποία δεν μπορούν περικοπούν.
Εκτιμάται ότι η αξιοποίηση προσφορών εκπτώσεων αντιστοιχεί στο 60% της μείωσης της δαπάνης που παρατηρείται.
Το υπόλοιπο 40% αντιστοιχεί σε μεταβολή καταναλωτικών συνηθειών προς φθηνότερες εναλλακτικές προϊόντων (π.χ. κοτόπουλο αντί για μοσχάρι) και αξιοποίηση των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.
Πίνακας 1: Εξέλιξη δαπανών νοικοκυριών σχετικών με τρόφιμα 2010-2014 (Πηγή: επεξεργασία στοιχείων ΕΛ.ΣΤΑΤ.)
Όσον αφορά το 2015, η εκτίμηση είναι ότι θα παρατηρηθεί νέα μείωση στη δαπάνη ειδών παντοπωλείου αντίστοιχης με αυτή του 2014 και πιθανότατα λίγο μεγαλύτερη. Συγκεκριμένα σύμφωνα με τα πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τον Δείκτη Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο, η μείωση του δείκτη για το 2015 για τα καταστήματα ειδών διατροφής είναι 1.5% σε σχέση με το 2014, έναντι 0.9% το 2014 σε σχέση με το 2013. Με αυτά τα δεδομένα, μία εκ νέτου μείωση της τάξης των 20 ευρώ (5%) ανά νοικοκυριό μηνιαίως (240 ευρώ ανά έτος) είναι πολύ πιθανή, με δεδομένη μάλιστα την αύξηση του ΦΠΑ τον Αύγουστο του 2015. Αυτή είναι και η εκτίμηση των καταναλωτών όπως αποτυπώνεται στην έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ. Συγκεκριμένα:
Η πλειοψηφία των καταναλωτών (52%) δηλώνει ότι 2016 θα μειώσει εκ νέου την αξία των αγορών της από το σουπερμάρκετ, το 30% θα την διατηρήσει στα ίδια επίπεδα και μόλις 18% θα την αυξήσει (σχήμα 3).
Μεσοσταθμικά οι καταναλωτές δηλώνουν στην έρευνα ότι περιμένουν η δαπάνη τους στο σουπερμάρκετ το 2016 να μειωθεί κατά 3.2%.
