Ελβετοί ερευνητές θέλησαν να δώσουν οριστική απάντηση σε ένα ζήτημα που απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους εδώ και αιώνες: είμαστε μόνοι σε αυτόν τον κόσμο ή μας συνοδεύουν απόκοσμες παρουσίες από το υπερπέραν;
Για να το πετύχουν, σχεδίασαν ένα πρωτότυπο πείραμα ώστε να δημιουργήσουν τεχνητά την εμπειρία της μεταφυσικής δραστηριότητας.
Το πείραμα απέδειξε περίτρανα ότι οι ψευδαισθήσεις που αφορούν σε φαντάσματα δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα τρικ του μυαλού που προέρχεται από τα μπερδεμένα σήματα που στέλνει ο εγκέφαλός μας.
Οι ερευνητές μιμήθηκαν την αίσθηση της μεταφυσικής παρουσίας με τη βοήθεια ενός ρομπότ που μπορούσε να επέμβει στα αισθητηριακά σήματα του εγκεφάλου μιας ομάδας εθελοντών που είχαν τα μάτια τους δεμένα.
Δύο από τους εθελοντές ταράχτηκαν τόσο πολύ κατά τη διαδικασία αναπαράστασης που ζήτησαν να διακοπεί το πείραμα.
Η ψευδαίσθηση ήταν αποτέλεσμα μιας προγραμματισμένης καθυστέρησης μεταξύ της επεξεργασίας της κίνησης του σώματος από τον εγκέφαλο και της θέσης του σώματος στο χώρο.
Η παρέμβαση αυτή ήταν αρκετή ώστε να αισθανθούν οι συμμετέχοντες ότι τα σήματα δεν προέρχονταν από το δικό τους σώμα αλλά από ένα «φάντασμα» που στεκόταν πίσω τους.
Οι παρατηρήσεις των ερευνητών φαίνεται να εξηγούν τις παράξενες εμπειρίες ανθρώπων που υποστηρίζουν ότι έχουν αισθανθεί να τους ακολουθεί μια ανύπαρκτη παρουσία, ένας φύλακα-άγγελος, ένας δαίμονα ή κάτι αντίστοιχο. Τέτοιες εμπειρίες προέρχονται συνήθως από άτομα που βρίσκονται υπό σωματική ή ψυχολογική καταπόνηση, όπως ορειβάτες ή άτομα που θρηνούν το χαμό ενός αγαπημένου προσώπου. Σχετίζονται επίσης με διαταραχές που επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία, όπως η επιληψία, οι ημικρανίες, η σχιζοφρένεια και ο καρκίνος.
Ο επικεφαλής του ερευνητικού πρότζεκτ Olaf Blanke από την Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Λωζάνης (EPFL) δήλωσε πως «το πείραμα αποδεικνύει ότι η ψευδαίσθηση της παρουσίας μπορεί να προκύψει υπό απόλυτα φυσιολογικές συνθήκες, απλώς και μόνο με την διατάραξη των σημάτων αίσθησης-κίνησης».
Το φαινόμενο της «αίσθησης παρουσίας» (feelings of presence - FOP) αναπαράχθηκε επιτυχώς με τη βοήθεια μιας ρομποτικής συσκευής που επέτρεπε στους εθελοντές να ελέγχουν την κίνηση ενός μηχανικού άκρου με τα δάχτυλά τους. Οι κινήσεις αναπαράγονταν με καθυστέρηση από το ρομποτικό χέρι πίσω από την πλάτη των συμμετεχόντων.
Ένας στους τρεις εθελοντές αισθάνθηκε ότι τον παρακολουθεί ή τον αγγίζει μια ανύπαρκτη παρουσία.
Αναλυτική μελέτη για το πείραμα και τα ευρήματα των ερευνητών δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Current Biology.
Ο Δρ Giulio Rognini, επίσης από το EPFL, δήλωσε πως «ο εγκέφαλός μας διαθέτει αναπαραστάσεις για την ύπαρξή μας στο χώρο –υπό φυσιολογικές συνθήκες μπορεί να δημιουργήσει μια ενοποιημένη αντίληψη του εαυτού μας και να τη διαχωρίσει από άλλες αναπαραστάσεις, όταν όμως υπάρχει δυσλειτουργία λόγω διαταραχής ή όπως συνέβη με το ρομπότ δημιουργείται μια δεύτερη αναπαράσταση του ίδιου μας του σώματος, η οποία γίνεται αντιληπτή ως ξένη».
