Στο αεροδρόμιο Φίντελ του Λουξεμβούργου υπάρχει κινητικότητα, με πολλούς γερανούς σε κοινή θέα αρκετά μέτρα μακριά από τους αεροδιαδρόμους. Το οικοδόμημα, το οποίο ανεγείρεται, αρχικά δεν τραβά την προσοχή, αν και προβλέπεται να φέρει στην οροφή του μεγάλους προβολείς.
Οι περισσότεροι θεωρούν ότι πρόκειται για μεγάλη αποθήκη, στην οποία θα φυλάσσονται προϊόντα, σε αυτόν τον πολυσύχναστο ευρωπαϊκό κόσμο. Ωστόσο, πρόκειται για ένα κτίριο όπου θα φυλάσσονται πολύτιμα αντικείμενα, αυτοκίνητα πολυτελείας και έργα τέχνης πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία θα μεταφέρουν εκεί τα ιδιωτικά τζετ των συλλεκτών. Ουσιαστικά κάνουμε λόγο για περιοχές χωρίς φόρους, οι οποίες προτιμώνται από τους πάμπλουτους απανταχού της Γης, εφόσον οι γνωστοί φορολογικοί παράδεισοι εξαφανίζονται λόγω της διεθνούς εκστρατείας για την πάταξη της φοροδιαφυγής.
Οι διευκολύνσεις που προσφέρει η συγκεκριμένη εγκατάσταση στους αποκαλούμενους «ελεύθερους αερολιμένες» (freeports) είναι ανάλογες με εκείνες των φορολογικών παραδείσων: φοροαπαλλαγές, απόρρητο, ασφάλεια, όχι πολλές λεπτομέρειες και έλεγχοι και η δυνατότητα οι κάτοχοι να μην εμφανίζονται οι ίδιοι, αλλά να χρησιμοποιούν εκπροσώπους τους.
Τα προνόμια υπάρχουν, γιατί τα αγαθά θεωρούνται ότι βρίσκονται σε κατάσταση μεταβατική. Στην πραγματικότητα, όμως, ολοένα και περισσότερο οι δισεκατομμυριούχοι χρησιμοποιούν τους «ελεύθερους αερολιμένες» για μόνιμη εγκατάσταση του σωρευμένου πλούτου τους. Η αξία των αντικειμένων και των περιουσιακών τους στοιχείων λόγω του απορρήτου δεν είναι γνωστή. Αν και πολλά από όσα φυλάσσονται στις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις είναι απολύτως νόμιμα, η προστασία από τα αδιάκριτα βλέμματα επιβεβαιώνει τις υποθέσεις ότι αφορούν κλεπτοκράτες, φοροφυγάδες και πάμπλουτους.
Παραπέμπουν σε γκαλερί και όχι σε αποθήκες
Η ιδέα των «ελεύθερων αερολιμένων» είναι παλιά. Στο παρελθόν, οι εν λόγω περιοχές χρησιμοποιούνταν για εμπορεύματα τα οποία βρίσκονταν εκεί προσωρινά και, αργότερα, για ποικίλα προϊόντα. Τα τελευταία πενήντα χρόνια, όμως, οι αποθηκευτικοί χώροι των εν λόγω περιοχών χρησιμοποιούνται για πιο πολύτιμα και περίτεχνα πράγματα.
Η ιδέα των «ελεύθερων αερολιμένων» είναι παλιά. Στο παρελθόν, οι εν λόγω περιοχές χρησιμοποιούνταν για εμπορεύματα τα οποία βρίσκονταν εκεί προσωρινά και, αργότερα, για ποικίλα προϊόντα. Τα τελευταία πενήντα χρόνια, όμως, οι αποθηκευτικοί χώροι των εν λόγω περιοχών χρησιμοποιούνται για πιο πολύτιμα και περίτεχνα πράγματα.
Αλλωστε, οι επενδύσεις στην τέχνη και στα σπάνια νομίσματα, λόγου χάριν, αυξάνονται, όσο εντείνεται η δυσπιστία στα χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Επιπλέον, θετικά λειτουργεί και η εκτίναξη του αριθμού των ζάπλουτων, οι οποίοι αυξήθηκαν 6% από το 2012. Διεθνώς 199.235 άτομα έχουν περιουσίες τουλάχιστον 30 εκατομμυρίων δολαρίων.
Πέραν των πάμπλουτων, τους «ελεύθερους αερολιμένες» προτιμούν και μουσεία, γκαλερί και επενδυτικοί όμιλοι, οι οποίοι κάνουν τοποθετήσεις σε τέχνη, καθώς και συλλέκτες.
Πέραν των πάμπλουτων, τους «ελεύθερους αερολιμένες» προτιμούν και μουσεία, γκαλερί και επενδυτικοί όμιλοι, οι οποίοι κάνουν τοποθετήσεις σε τέχνη, καθώς και συλλέκτες.
Το κόστος φύλαξης ποικίλλει ανά περίπτωση, αν και συνήθως κυμαίνονται στα 1.000 δολάρια τον χρόνο για ένα έργο ζωγραφικής μεσαίου μεγέθους και 5.000-12.000 δολάρια για να γεμίσει ένα μικρό δωμάτιο. Σκαπανείς των «αερολιμένων» αυτών είναι οι Ελβετοί, οι οποίοι έχουν έξι, ακολουθούν η Σιγκαπούρη και το αεροδρόμιο Τσάνγκι, το Μονακό και το Πεκίνο. Στη Γενεύη η φύλαξη γίνεται σε μία σιταποθήκη του 19ου αιώνα με έκταση 22 γηπέδων ποδοσφαίρου. Οι σύγχρονοι «ελεύθεροι αερολιμένες» παραπέμπουν σε γκαλερί και όχι σε αποθήκες, βέβαια. Εχουν πρόβλεψη για ιδιωτικές αίθουσες συλλογών, όπου μπορούν να γίνουν αγοραπωλησίες και επαφές μεταξύ συλλεκτών και δυνάμει αγοραστών.
Ωστόσο, η συσσώρευση του πλούτου στους «ελεύθερους αερολιμένες» αποτελεί πονοκέφαλο για τις ασφαλιστικές εταιρείες. Το τεράστιο κτίριο στη Γενεύη στεγάζει έργα τέχνης αξίας ίσως και 100 δισ. δολαρίων. Μόνο η δυναστεία των Λιβανεζοεβραίων συλλεκτών Νάχμαντ λέγεται ότι έχει εκεί δεκάδες Πικάσο. Κατά τον ασφαλιστή Ρόμπερτ Ριντ, «αυτή τη στιγμή στη Γενεύη έχουν αποθηκευθεί περισσότερα έργα τέχνης από όσα μπορούν να ασφαλίσουν οι ασφαλιστές». Ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι η φωτιά, η κλοπή ή η συντριβή ενός αεροπλάνου.
Πρωτοπόρος η Ελβετία...
Oι ασφαλιστές, συν τοις άλλοις, φοβούνται μήπως δεν έχουν σαφή εικόνα των αντικειμένων που καλύπτουν. Συχνά οι ζάπλουτοι μετακινούν από το ένα σημείο τις συλλογές τους στο άλλο, δεδομένου ότι τα έργα τέχνης ασφαλίζονται σε διεθνή κλίμακα. Οι «ελεύθεροι αερολιμένες» δεν υπόκεινται σε φόρους και δασμούς, εφόσον εξαρχής υπάγονταν σε προσωρινό καθεστώς. Αρχικά σε αυτούς αποθηκεύονταν προσωρινά τα εμπορεύματα, αλλά σήμερα τα έργα τέχνης τοποθετούνται εκεί μόνιμα και χωρίς χρονικό περιορισμό. Ενα έργο μπορεί να μετακινηθεί από τη μία χώρα στην άλλη και να αποθηκευθεί επί δεκαετίες, χωρίς ουδέποτε να φορολογηθεί. Οι δε πωλήσεις σε αυτές τις ζώνες συνήθως δεν έχουν ΦΠΑ ή φόρο κεφαλαιακών κερδών.
Oι ασφαλιστές, συν τοις άλλοις, φοβούνται μήπως δεν έχουν σαφή εικόνα των αντικειμένων που καλύπτουν. Συχνά οι ζάπλουτοι μετακινούν από το ένα σημείο τις συλλογές τους στο άλλο, δεδομένου ότι τα έργα τέχνης ασφαλίζονται σε διεθνή κλίμακα. Οι «ελεύθεροι αερολιμένες» δεν υπόκεινται σε φόρους και δασμούς, εφόσον εξαρχής υπάγονταν σε προσωρινό καθεστώς. Αρχικά σε αυτούς αποθηκεύονταν προσωρινά τα εμπορεύματα, αλλά σήμερα τα έργα τέχνης τοποθετούνται εκεί μόνιμα και χωρίς χρονικό περιορισμό. Ενα έργο μπορεί να μετακινηθεί από τη μία χώρα στην άλλη και να αποθηκευθεί επί δεκαετίες, χωρίς ουδέποτε να φορολογηθεί. Οι δε πωλήσεις σε αυτές τις ζώνες συνήθως δεν έχουν ΦΠΑ ή φόρο κεφαλαιακών κερδών.
Οι δραστηριοποιούμενοι στις «περιοχές ελεύθερες φόρου» δεν είναι μόνο οι φοροφυγάδες, είναι και οι κλεπτοκράτες και οι έμποροι ναρκωτικών. Με πολλούς τρόπους η αγορά έργων τέχνης είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες όσων «ξεπλένουν» χρήματα: παραμένει αδιαφανής, δεν υπόκειται σε ρυθμιστικό πλαίσιο και πολλές συναλλαγές της διεξάγονται σε ρευστό ή σε είδος. Από τη δεκαετία του 1980 και μετά, όπως διαπιστώνουν οι αρμόδιες αρχές, η αγορά τέχνης χρησιμοποιείται ευρύτερα και την προτιμούν ειδικά οι έμποροι ναρκωτικών της Ν. Αμερικής. Φημολογείται ότι η Ελβετία, η οποία ήταν πρωτοπόρος στις «περιοχές ελεύθερες φόρου», προώθησε διεθνώς τη στρατηγική αυτή, ώστε να εξακολουθεί να κερδίζει από τη διαχείριση σε μη δηλωθέντα εισοδήματα.
The Economist
