Γράφει ο Αλέξανδρος Πιστοφίδης
«Οι μάζες είναι σαν τις πόρνες. Οσο περισσότερο τις πιέζεις, τόσο περισσότερο ενδίδουν»
(Αδόλφος Χίτλερ)
Σε σχόλιο της κυριακάτικης Καθημερινής, ο διευθυντής περιοδικών εκδόσεων Σ. Τσιχλιάς, αναρωτιέται, (ενώ δεν θα ‘πρεπε)«για ποιον άλλον άραγε λόγο το 44% των συμπολιτών μας ( παρά τα σκληρά μέτρα) επιμένει, τουλάχιστον σύμφωνα με την προχθεσινή δημοσκόπηση της Public Issue, να αναδεικνύει πρώτο κόμμα με συντριπτική διαφορά το ΠΑΣΟΚ» και προσπαθεί να εξηγήσει αυτό το παράδοξο με το γνωστό Σύνδρομο της Στοκχόλμης.
«Ως σύνδρομο της Στοκχόλμης, η ψυχιατρική ορίζει την ψυχολογική διαταραχή κατά την οποία ένα θύμα αναπτύσσει συναισθηματικό δεσμό με τον θύτη του, ένας σφόδρα εξουσιαζόμενος με τον εξουσιαστή του. Η ψυχιατρική ισχυρίζεται ότι ο εξουσιαζόμενος συμπαθεί τον εξουσιαστή, δένεται μαζί του, σχεδόν ασυνείδητα, γιατί αυτός είναι ένας τρόπος να αυξήσει τις πιθανότητές του να επιβιώσει».
Εκτός του Συνδρόμου της Στοκχόλμης, θα .......
μπορούσε να υπάρχει και το Σύνδρομο της Σταχτοπούτας (Δική μου έκφραση-ποιητική αδεία).Φίλος μου καθηγητής, μου είπε, «κάθε φορά που διαβάζω ένα παραμύθι στο γιο μου, μόλις πλησιάσω σε ένα σημείο δυσάρεστων εξελίξεων, μου λέει να παρακάμψω τη συγκεκριμένη σελίδα και να προχωρήσω στις επόμενες, αρνούμενος να ακούσει δυσάρεστα γεγονότα». Γνωστή αντίδραση πολλών ανθρώπων, που προτιμούν τον μύθο με το αίσιο τέλος από τη σκληρή πραγματικότητα. Προτιμούν το παραμύθι-ψέμα από την αλήθεια που τους προκαλεί τρόμο. «Ο φόβος και ακόμη περισσότερο ο τρόμος» όπως μας λέει η κοινωνική ψυχολογία, «είναι το καλύτερο μαντρί κοινωνικής ειρήνης και αποβλάκωσης». Ο φοβισμένος και ανασφαλής από την σκληρή πραγματικότητα, αρνείται να ενηλικιωθεί κι αυτό βολεύει τους αδίστακτους πραγματιστές, που ζουν από την αποβλάκωση των πολλών. Ο ονειροπόλος, αντί να σκέφτεται, να προβληματίζεται και να θέλει να αλλάξει τον εαυτό του και τον περίγυρό του, προτιμάει να ζει μέσα στον παραμυθένιο κόσμο του μυαλού του, όπως ο ναρκομανής. Πολλοί, όταν δουν στην τηλεόραση να αναλύεται διεξοδικά ένα θέμα που τους αφορά άμεσα, αλλάζουν κανάλι. Όπως θα έλεγε και ο Νίτσε «η αλήθεια, ακόμη κι αν αναφέρεται στη ζωή τους, τους είναι αποκρουστική». Αντιθέτως όμως, όταν βλέπουν στο «κουτί» να διασύρονται απλοί άνθρωποι της διπλανής πόρτας και να παρουσιάζονται σαν ηλίθιοι, τους γεμίζει με μια σαδιστική ικανοποίηση. «Υπάρχουν, ευτυχώς, πιο ηλίθιοι και πιο κακομοίρηδες από εμάς».
Συζητώντας με νέους της γενιάς των 700 ευρώ ή ακόμα και με ανέργους, διαπιστώνει κανείς έντονα το Σύνδρομο της Σταχτοπούτας. Η γενιά αυτή, μεγαλωμένη μέσα σε ένα περιβάλλον σχετικής ευημερίας και κοινωνικής γαλήνης και η οποία δεν χρειάστηκε να αγωνιστεί για τίποτα, είναι η πιο ευάλωτη στο Σύνδρομο της Σταχτοπούτας. Η ιδέα ότι μια ενδεχόμενη κοινωνική αναταραχή, ή μια επιστροφή στη δραχμή, θα μπορούσε να της στερήσει τη φραπεδιά, το κινητό, το iPod και τον Η/Υ, που μπορεί να έχει ακόμη, με τη σύνταξη της γιαγιάς, της προκαλεί τρόμο. Συζητάς μαζί της για πολιτική και το γυρίζει αμέσως στο ανώδυνο ποδόσφαιρο. Είναι πιο ενήμερη για τα τελευταία γκάτζετς και τις τιμές τους στα διάφορα μαγαζιά, παρά για τις επιπτώσεις της εισοδηματικής ή δημοσιονομικής πολιτικής (τι είναι πάλι αυτό) πάνω στο εισόδημα και τη ζωή της.
Εκτός από τις δυο αυτές πιθανές ερμηνείες-απαντήσεις στην απορία του κου Τσιχλιά, υπάρχει και μια άλλη, της Προπαγάνδας. Εκείνος που την ανήγαγε σε επιστήμη ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ, με τη «φιλική» συμβολή φυσικά του συντρόφου του με το αρχέγονο γερμανικό όνομα, του Παύλου- Ιωσήφ Γκέμπελς. Στη χιτλερική Βίβλο “Mein Kampf”(ο Αγώνας μου), στις σελίδες 197-8, γράφει:« Η ικανότητα αντίληψης της μεγάλης μάζας είναι περιορισμένη και η κατανόησή της μικρή.(Για τον Χίτλερ και τους φασίστες, ο λαός είναι μια μάζα άβουλων πλασμάτων). Απεναντίας, μεγάλη είναι η αμνημοσύνη της (ξεχνάει εύκολα) Γι αυτόν ακριβώς το λόγο, μια αποτελεσματική προπαγάνδα, θα πρέπει να περιορίζεται σε πολύ λίγα σημεία και αυτά πάλι να χρησιμοποιούνται με τη μορφή επαναλαμβανόμενων συνθημάτων(επωδών) ώστε μέχρι και ο τελευταίος(βλάξ) να ιδιοποιηθεί την επιθυμία μας σαν δική του επιθυμία… Η προπαγάνδα πρέπει να είναι δημοφιλής, χαμηλού πνευματικού επιπέδου, ώστε να προσαρμοστεί στην ικανότητα αντίληψης εκείνων προς τους οποίους απευθύνεται».Ο Αδόλφος δεν είπε κάτι καινούργιο. Ηδη ο Πλάτων γνώριζε πως «η πλειονότητα των ανθρωπίνων όντων μπορεί να κρατηθεί σε ανεκτή ηθική υγεία μόνο μέσω μιας επιλεγμένης δίαιτας μαγικών επαναλήψεων, επωδών και μύθων». Στο κάτω-κάτω, έλεγε ο Πλάτων, αυτό δεν είναι και πολύ δύσκολο: «οι άνθρωποι που μπορούν να πιστέψουν στον Κάδμο και στα δόντια του δράκοντος θα πιστέψουν σε οτιδήποτε». Αυτή είναι η μέθοδος των λεγόμενων «γενναίων»-σωτήριων «ψευδών» της εκάστοτε εξουσίας.
Μπορεί να κατηγορήσει κανείς τον Χίτλερ για πολλά, αλλά όχι για ανειλικρίνεια και υποκρισία (μερικές φορές τουλάχιστον). Ελεγε αυτά που πίστευαν και εξακολουθούν να πιστεύουν μέχρι σήμερα πολλοί «δημοκράτες» πολιτικοί, αλλά δεν τολμούν να τα ξεστομίσουν δημοσίως. Το θέμα μας όμως δεν είναι οι πολιτικοί, οι οποίοι κάνουν τη δουλειά τους. Το επιχείρημα πως «δεν πρέπει να γνωρίζει ο λαός όλα όσα τον αφορούν», αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί το άλλοθι για όλες τις μορφές εξουσίας και όχι μόνο για τις δικτατορίες. Η ιστορία μας έχει διδάξει ότι το πολιτικό παιχνίδι, ουδέποτε παίχτηκε δίχως ψέμα, απάτη, δόλο, προδοσία, ακόμη και έγκλημα. Το θέμα μας είναι τι κάνουν τα ΜΜΕ και αν κάνουν τη δουλειά τους σωστά, διότι, στη δημοκρατία τουλάχιστον, δίχως τη συμβολή των ΜΜΕ στην προπαγάνδα της εκάστοτε εξουσίας, ελάχιστες κυβερνήσεις στον κόσμο θα μπορούσαν να φέρουν σε πέρας το «έργο τους», που δεν ταυτίζεται απαραιτήτως με το συμφέρον της πλειοψηφίας.
Είναι τυχαίο, που το Σύνδρομο της Στοκχόλμης και της Σταχτοπούτας, έχουν αγκαλιάσει τη συντριπτική πλειονότητα της ελληνικής νεολαίας, κυρίως; «Δεν νομίζω».
Συμπαραστάτες της πολιτικής δημαγωγίας (η ευγενική απόδοση της λέξης προπαγάνδα) είναι τα ΜΜΕ. Ειδικά τα ιδιωτικά Ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Προπαγάνδας, που ζουν από τις διαφημίσεις (και όχι μόνο), βλέποντας ότι πολλοί νέοι δεν κατανοούν πλέον σύνθετες και περίπλοκες έννοιες, κατεβάζουν ολοένα και περισσότερο το επίπεδο γλωσσικής επικοινωνίας. Εχουν αρχίσει εδώ και καιρό να παραμερίζουν κάθε καλλιεργημένο δημοσιογράφο και πολιτικό, που έχει να πει κάτι ουσιαστικό και αληθινό. Στη θέση τους βλέπουμε πλέον ανθρώπους με φτωχή γλώσσα και ακόμη φτωχότερη σκέψη, που καλλιεργούν ένα σύντομο απλοϊκό και συναισθηματικό λόγο δίχως ουσία, για να κρατούν τους πελάτες-καταναλωτές της πληροφόρησης σε μια διαρκή παιδικότητα. Ο καλά πληροφορημένος, ο προβληματισμένος νέος είναι κακός καταναλωτής. Ο τρομοκρατημένος και ανασφαλής αναζητά την εξισορρόπηση του ελλείμματος στην άσκοπη κατανάλωση. Αυτού του είδους την παραπληροφόρηση της αποπολιτικοποίησης, την ασκούν κυρίως δύο ιδιωτικά κανάλια. Το ένα είναι o Alpha, η θυγατρική του «αρχιιερέα» αυτού του είδους, του RTL και το άλλο, το κανάλι των Star του κουτσομπολιού και του Lifestyle. Tα άλλα ιδιωτικά κανάλια, τα δήθεν πιο πολιτικοποιημένα, παίζουν κατά περίπτωση και συγκυριακά το παιχνίδι της εκάστοτε εξουσίας, με πιθανά ανταλλάγματα κάτω απ’ το τραπέζι. Είναι άχαρη και αξιοθρήνητη πολλές φορές η εμφάνιση δημοσιογράφων, που δικαίως κέρδισαν κάποτε την εκτίμηση του κοινού, να αναγκάζονται να κάνουν τον κλόουν της παραπληροφόρησης με τέτοιες πρακτικές παρουσίασης, οι οποίες κάνουν αόρατη την επίδραση της ιδεολογίας και των συμφερόντων των αφεντικών τους. Αλλοτε σαν προπομποί ανίχνευσης των αντιδράσεων του κόσμου, με ειδήσεις δολώματα και άλλοτε με αποπροσανατολιστικές ειδήσεις-φούσκες. Η συνήθης τακτική είναι εκείνη των επαναλήψεων των γνωστών σλόγκαν-επωδών της εκάστοτε εξουσίας (“ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε”, “δίχως σπάσιμο αυγών δε γίνεται ομελέτα”, “αναγκαίο κακό”, “ξέρετε καμία άλλη εναλλακτική λύση”, κ.α. φαιδρά). Όταν προαναγγέλονται κινητοποιήσεις με ταξικό περιεχόμενο, για να μην στραφούν τα βλέμματα του «πόπουλουμ» (ο λαός στη γλώσσα εκείνων που τον περιφρονούν) προς τα πάνω αναζητώντας τους κατ’ εξοχήν υπεύθυνους, τότε ανακαλύπτονται ειδήσεις όπως, «τα ρετιρέ των ΔΕΚΟ», «το κόστος των τεμπέληδων του Δημοσίου», «η φοροδιαφυγή των λαμογιών και το πετρέλαιο θέρμανσης των πισίνων», « οι κρατικοδίαιτοι (όχι οι εργολάβοι επιχειρηματίες των ΜΜΕ) αλλά οι επιδοτούμενοι μεγαλοαγρότες», κ.λ.π., κ.λ.π. Εδώ ισχύει ο κανόνας της φιλοσοφίας της ελίτ και των δικτατόρων, που λέει πως:«θα πρέπει ο λαός να μάθει πως εκείνος ο ίδιος είναι η απόλυτη αιτία της αθλιότητάς του και κανένας άλλος».
Ζούμε στην εποχή της κυριαρχίας στα ΜΜΕ της ημιμάθειας και των λεγόμενων «φελλών», όπου η αλήθεια και η λογική παραχωρούν τη θέση τους στο συναίσθημα και στο ένστικτο. Από την άλλη, μέσα σ’ αυτό το ευνοϊκό για δημαγωγούς περιβάλλον, οι άνθρωποι σαν τους Ψωμιάδη, Γεωργιάδη και Ανθιμο, που χρησιμοποιούν συνθήματα αντί αναλύσεων και επιχειρημάτων και κινούνται σαν τα ψάρια στο νερό( σε θολά νερά, αλιεύοντας με εργαλείο τον τρόμο), είναι τα αγαπημένα παιδιά των ΜΜΕ.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον παραπληροφόρησης, τα μπλογκς, καλούνται να καλύψουν το κενό, με τεκμηριωμένη και αντικειμενική ενημέρωση, αποκαλύπτοντας παράλληλα τις ύποπτες πρακτικές παραπληροφόρησης, που συνεχώς θα προσαρμόζονται. Ο Αθηναίος πολίτης του 5ου π.Χ. αιώνα ήταν καλύτερα ενημερωμένος γιατί δεν υπήρχαν ΜΜΕ.
