Ο σφοδρότερος αεροπορικός βομβαρδισμός του Ισραήλ στη Γάζα μέχρι στιγμής είχε στόχο το εκτεταμένο δίκτυο υπόγειων τούνελ και αποθηκών της Χαμάς, γνωστό στους Ισραηλινούς στρατιωτικούς ως «το μετρό».
Εκπρόσωπος των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) δήλωσε στον Guardian ότι οι επιθέσεις στις οποίες συμμετείχαν περίπου 100 αεροσκάφη, ξεκίνησαν μετά τη δύση του ήλιου και έπληξαν 150 υπόγειους στόχους που σχετίζονται με το δίκτυο της Χαμάς, το οποίο έχει δημιουργηθεί εδώ και χρόνια.
Αποτελώντας έναν από τους βασικούς στόχους του Ισραήλ, οι σήραγγες της Χαμάς, που κατά το παρελθόν χρησιμοποιούνταν για λαθρεμπόριο και για εισβολές στο Ισραήλ, θεωρούνται εδώ και καιρό σημαντική πρόκληση ασφαλείας καθώς στέκονται εμπόδιο για τις ισραηλινές δυνάμεις που προσπαθούν να επιχειρήσουν στη Γάζα.
Πρόσφατη εικόνα για την κλίμακα του συστήματος τούνελ, το οποίο οι IDF ισχυρίζονται πως εκτείνεται ακόμα και κάτω από το νοσοκομείο Νταρ αλ-Σίφα της πόλης της Γάζας, δόθηκε από τη Γιοσεβέντ Λίφσιτζ, μια 85χρονη που είχε συλληφθεί ως όμηρος από την ισλαμιστική ομάδα κατά τη διάρκεια της επιδρομής της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ.
Μετά την απελευθέρωσή της, διηγήθηκε ότι οι απαγωγείς της τη μετέφεραν στο σύστημα των τούνελ, το οποίο παρομοίασε με ιστό αράχνης.
Η Λίφσιτζ είπε στους δημοσιογράφους ότι, αφού μεταφέρθηκε στα σύνορα της Γάζας με μοτοσικλέτα, παρέμεινε για λίγο στο Καν Γιούνις.
«Τελικά μεταφερθήκαμε υπόγεια και περπατήσαμε για χιλιόμετρα, για δυο - τρεις ώρες, σε έναν ιστό αράχνης από υγρά τούνελ», είπε η ίδια. «Διασχίσαμε τα τούνελ, μέχρι που φτάσαμε σε μια μεγάλη αίθουσα. Ήμασταν 25 άτομα και μας χώρισαν ανάλογα με το κιμπούτς στο οποίο ανήκαμε. Ήμασταν πέντε από το κιμπούτς του Νιρ Οζ».
Λαθρεμπόριο, νάρκες και απαγωγές
Η ιστορία των τούνελ στη Γάζα δεν είναι νέα - εμφανίστηκαν πολύ πριν από την κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας από τη Χαμάς το 2007 και χρησιμοποιούνταν για λαθρεμπόριο και για στρατιωτικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ναρκοθέτησης ισραηλινών θέσεων, σημειώνει η Βρετανική εφημερίδα.
Καθώς τα τούνελ επεκτείνονταν, χωρίστηκαν σε ευρείες κατηγορίες: σε σήραγγες που ελέγχονται από τη Χαμάς στην Αίγυπτο και χρησιμοποιούνται για λαθρεμπόριο όπλων και άλλων υλικών, σε εμπορικές σήραγγες που η Χαμάς και άλλες φατρίες επέτρεψαν να λειτουργούν με αντάλλαγμα έσοδα από λαθραία εμπορεύματα, καθώς και για άλλες δραστηριότητες.
Τα συστήματα των τούνελ της Γάζας είναι διαφορετικών επιπέδων πολυπλοκότητας, με τις καταρρεύσεις σηράγγων που προορίζονταν για λαθρεμπόριο κάτω από τα σύνορα με την Αίγυπτο να αποτελούν τακτικό φαινόμενο.
Μια τελευταία κατηγορία ήταν τα τούνελ της Χαμάς που χρησιμοποιήθηκαν για εισβολές στο Ισραήλ, τόσο σε μια προσπάθεια τοποθέτησης εκρηκτικών κάτω από ισραηλινές θέσεις όσο και για να απαγάγουν τον Ισραηλινό στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίτ, ο οποίος, όπως γράφει ο Guardian, συνελήφθη το 2006 όταν Παλαιστίνιοι μαχητές εισήλθαν στο Ισραήλ, κοντά στο συνοριακό πέρασμα Κερέμ Σαλόμ, διαμέσου σήραγγας.
Αυτά τα πρώιμα συστήματα τούνελ της Γάζας είναι διαφορετικών επιπέδων πολυπλοκότητας, με τις καταρρεύσεις σηράγγων που προορίζονταν για λαθρεμπόριο κάτω από τα σύνορα με την Αίγυπτο να αποτελούν τακτικό φαινόμενο.
Ένα εξελιγμένο τούνελ για λαθρεμπόριο, το οποίο επισκέφτηκε ρεπόρτερ του Guardian στη Ράφα - κοντά σε ένα φυλαγμένο και ελεγχόμενο τούνελ της Χαμάς -, ήταν καλυμμένο στην επιφάνεια, οδηγώντας, διαμέσου ενός καλά οργανωμένου συστήματος φρεατίων και κλιμάκων, σε ένα οριζόντιο τούνελ περίπου εννέα μέτρα κάτω από τη γη. Το τούνελ ήταν εξοπλισμένο με ένα στοιχειώδες σύστημα τρόλεϊ που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά εμπορευμάτων από την Αίγυπτο, ενώ φωτιζόταν με ηλεκτρικά φώτα.
Αύξηση της πολυπλοκότητας του συστήματος σηράγγων
Οι στρατιωτικοί μηχανικοί της Χαμάς είχαν αποκτήσει μεγάλη εμπειρία στην κατασκευή τούνελ, στην ανάπτυξη συστημάτων με τοίχους από σκυρόδεμα, στον εξαερισμό και στα στρατιωτικά συστήματα επικοινωνίας.
Ωστόσο, η απαγωγή του Σαλίτ και οι αυξανόμενες προσπάθειες της Χαμάς και της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ να συγκεντρώσουν οπλοστάσιο πιο προηγμένων τεχνολογικά ρουκετών ώστε να χτυπήσουν το Ισραήλ αύξησαν την ανησυχία των Ισραηλινών για τα τούνελ και τους οδήγησαν σε πιο εστιασμένες προσπάθειες να τις χτυπήσουν, γράφει ο Guardian.
Η Ιζομπελ Γιέουνγκ, Βρετανίδα σκηνοθέτις και δημοσιογράφος που διαπραγματεύτηκε με τη Χαμάς για να επισκεφθεί μέρος του δικτύου το 2021, περιέγραψε το σύστημα ως «εντυπωσιακό».
Με την πρώτη σύγκρουση στη Γάζα, το 2008, η απειλή των τούνελ είχε γίνει πλέον εμφανής. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους το Ισραήλ εξαπέλυσε επιδρομή προκειμένου να καταστρέψει είσοδο τούνελ που βρίσκεται 300 μέτρα από τον φράχτη στα σύνορα της Λωρίδας της Γάζας, για την οποία το Ισραήλ είχε πει ότι προετοιμαζόταν για επιχείρηση απαγωγής στρατιωτών.
Κατά τη διάρκεια αυτής της επιχείρησης, τα τούνελ έγιναν μέρος του καθιερωμένου ισραηλινού αφηγήματος περί απειλής που προέρχεται από τη Γάζα.
Η Ιζομπελ Γιέουνγκ, Βρετανίδα σκηνοθέτις και δημοσιογράφος που διαπραγματεύτηκε με τη Χαμάς για να επισκεφθεί μέρος του δικτύου το 2021, περιέγραψε το σύστημα ως «εντυπωσιακό», «χτισμένο με σκυρόδεμα από όλες τις πλευρές και οχυρωμένο… και φαίνεται να εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις», όπως μεταδίδει ο Guardian.
Κατασκευάζοντας και ανακατασκευάζοντας «το μετρό»
Αποκαλούμενο συχνά και «μετρό» από τους Ισραηλινούς αξιωματούχους, το σύστημα τούνελ είναι κατασκευασμένο σε κλίμακα η οποία παραμένει ασαφής, όμως αυτό που σίγουρα είναι σαφές είναι το πόσα έχει επενδύσει η Χαμάς. Ο ισραηλινός στρατός ισχυρίζεται ότι «το μετρό» ενδέχεται να περιλαμβάνει περίπου 450 χιλιόμετρα τούνελ, αλλά αυτό είναι αδύνατο να επαληθευτεί.
Επίσης, υπάρχουν και ισχυρισμοί ότι ορισμένα τούνελ είναι στα 45 μέτρα κάτω από τη γη και τα κύρια τούνελ επικοινωνίας είναι τόσο μεγάλα ώστε μπορούν να χωρέσουν μια μοτοσικλέτα, γράφει ο Guardian.
Ως ένδειξη της πιθανής κλίμακας του δικτύου, το Ισραήλ αποκάλυψε πριν από μια δεκαετία ένα τούνελ που οδηγούσε από τη Γάζα στο Ισραήλ και ήταν μήκους περίπου 2,5 χιλιομέτρων, βάθους περίπου 20 μέτρων και χρειάστηκε γύρω στους 800 τόνους σκυροδέματος για να κατασκευαστεί.
Η περίπλοκη διαδικασία που δημιούργησε το Ισραήλ ώστε να ελέγχει τη διοχέτευση οικοδομικών υλικών για την κατασκευή τούνελ, ουσιαστικά απέτυχε, γράφει ο Guardian.
Μετά την ανακάλυψη πολλών τούνελ, κατά τη διάρκεια του πολέμου της Γάζας το 2014, δημιουργήθηκε μια πολύπλοκη διαδικασία παρακολούθησης με στόχο να αποτραπεί η Χαμάς από το να διοχετεύσει οικοδομικά υλικά για την κατασκευή τους.
Παρά τις κάμερες στα εργοτάξια και μια περίπλοκη διαδικασία έγκρισης και επαλήθευσης, το σύστημα απέτυχε. Μια ακμάζουσα μαύρη αγορά οικοδομικών υλικών, αναφέρει ο Guardian, έκανε γρήγορα την εμφάνισή της, με ορισμένα οικοδομικά υλικά να πωλούνται στον δρόμο έξω από τις ελεγχόμενες αποθήκες.
Το ανακυκλωμένο, κατεστραμμένο από τον πόλεμο σκυρόδεμα και μέταλλο αποτελούσαν επίσης πηγή υλικών, ενώ το 2021 η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz ισχυρίστηκε πως η ανεπαρκής εποπτεία του συστήματος σήμαινε ουσιαστικά ότι το Ισραήλ προμήθευε τη Χαμάς με σκυρόδεμα για την κατασκευή της σήραγγας.
Ο πόλεμος των τούνελ
Ενώ το Ισραήλ είχε μια κάποια επιτυχία στον εντοπισμό και την καταστροφή τούνελ, σε οποιαδήποτε μεγάλη χερσαία εισβολή σε αστικές περιοχές της Γάζας τα τούνελ αποτελούσαν σημαντική πρόκληση.
Οι βαθιά μέσα στη γη τούνελ της Χαμάς επιτρέπουν στην ηγεσία της να βρίσκει καταφύγιο, παραμένοντας συνδεδεμένη με ένα σύστημα απομονωμένο από τα κανονικά δίκτυα, γράφει ο Guardian.
Το τμήμα του συστήματος τούνελ που είναι προορισμένες για μάχες έχει σχεδιαστεί για να επιτρέπει στους μαχητές να βγαίνουν από κρυφά σημεία σε κτίρια και γεωργικές εκτάσεις.
Οι βαθιά μέσα στη γη σήραγγες της Χαμάς επιτρέπουν στην ηγεσία της να βρίσκει καταφύγιο, παραμένοντας συνδεδεμένη με ένα σύστημα απομονωμένο από τα κανονικά δίκτυα.
Η κλίμακα του δικτύου περιγράφηκε σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Modern War Institute at West Point από τον Τζον Σπένσερ, επικεφαλής μελετών αστικού πολέμου.
«Η είσοδος σε τούνελ παρουσιάζει μοναδικές πολεμικές προκλήσεις, πολλές από τις οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς εξειδικευμένο εξοπλισμό», έγραψε ο Σπένσερ. «Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι αδύνατο να αναπνεύσει κανείς εκεί μέσα χωρίς δεξαμενές οξυγόνου, ανάλογα με το βάθος και τον αερισμό τους.
Μπορεί επίσης να είναι αδύνατον να δεις οτιδήποτε εκεί μέσα. Τα περισσότερα στρατιωτικά γυαλιά νυχτερινής όρασης βασίζονται σε κάποιο φως περιβάλλοντος και δεν μπορούν να λειτουργήσουν όταν απουσιάζει εντελώς οποιαδήποτε πηγή φωτός.
Οποιοσδήποτε στρατιωτικός εξοπλισμός πλοήγησης και επικοινωνίας που βασίζεται σε δορυφορικά σήματα ή σήματα οπτικής επαφής δεν λειτουργεί υπόγεια. Ένα όπλο που πυροβολεί, ακόμα και ένα τουφέκι, μπορεί να προκαλέσει συγκλονιστικό αποτέλεσμα που ενδέχεται να βλάψει εκείνον που πυροβόλησε. Ενας μόνο μαχητής μπορεί να υπερασπιστεί ένα στενό τούνελ εναντίον μιας πολύ ανώτερης στρατιωτικής δύναμης».
