Η εμπιστοσύνη των Ελλήνων απέναντι στα μέσα ενημέρωσης σημείωσε μεγάλη πτώση φέτος σύμφωνα με την ετήσια έκθεση για την Ενημέρωση στο Διαδίκτυο (Digital News Report) του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Μάλιστα η χώρα μας βρίσκεται τελευταία ανάμεσα σε 46 χώρες.
Σύμφωνα με την έρευνα, αυτό συνέβη εν μέρει λόγω των αντιλήψεων για αθέμιτη πολιτική και επιχειρηματική επιρροή στη δημοσιογραφία.
Η αγορά των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται περαιτέρω από ψηφιακό κατακερματισμό και υψηλή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για ειδήσεις.
Σημειώνεται ότι τα στοιχεία βασίζονται σε μια μεγάλη διαδικτυακή δημοσκόπηση (δείγμα 2.023 άτομα στην Ελλάδα) η οποία πραγματοποιήθηκε από τα μέσα του Ιανουαρίου μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου του 2023. Η χρονιά που πέρασε χαρακτηρίστηκε από έντονες συζητήσεις για την ελευθερία του Τύπου και τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα μεταξύ των πολιτικών και κοινού.
Αυτά αντικατοπτρίζονται στη μεγάλη μείωση του ποσοστού των ερωτηθέντων που εμπιστεύονται τις ειδήσεις (μείωση 8 ποσοστιαίων μονάδων). Ανάμεσα στις 46 χώρες (δείγμα) η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό ερωτηθέντων που απαντούν πως εμπιστεύονται «τις περισσότερες ειδήσεις τις περισσότερες φορές» (19%).
Αναφορικά με την εμπιστοσύνη στις ειδήσεις στην Ελλάδα από το 2016 έως το 2023 με βάση τoν πολιτικό προσανατολισμό των ερωτηθέντων διαπιστώνεται ότι τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης παρατηρούνται διαχρονικά στους ερωτηθέντες οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί ή σε αυτούς που δεν θέλουν ή δεν γνωρίζουν πώς να τοποθετηθούν στον πολιτικό άξονα (αριστερά/δεξιά) – κατά κανόνα πολίτες με χαμηλό ενδιαφέρον για την πολιτική.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας διαπιστώθηκε αύξηση της εμπιστοσύνης στις ειδήσεις στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες του δείγματος, αύξηση που όμως δεν κατάφεραν να καρπωθούν μακροπρόθεσμα τα μέσα ενημέρωσης.
Φέτος η μείωση στην εμπιστοσύνη στις ειδήσεις σημειώθηκε ανάμεσα σε ερωτώμενους από όλο το πολιτικό φάσμα.
Η μεγαλύτερη όμως μείωση σημειώθηκε ανάμεσα στους ερωτηθέντες που αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί (από 42% το 2022 σε 28% το 2023). H μείωση στην εμπιστοσύνη μπορεί να οφείλεται εν μέρει στη συζήτηση σχετικά με την ελευθερία του Τύπου με αφορμή την έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα ή με την κάλυψη της υπόθεσης των υποκλοπών η οποία αφορούσε και δημοσιογράφους.
Το 57% του δείγματος στην Ελλάδα απάντησε πως αποφεύγει ενεργά μερικές φορές ή συχνά την ενημέρωση. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό στο δείγμα 46 χωρών μαζί με τη Βουλγαρία.
Στη φετινή έρευνα αυτοί που αποφεύγουν τις ειδήσεις ρωτήθηκαν για τα εξής: α) ποια θέματα συνήθως αποφεύγουν και β) τι είδους ειδήσεις τους ενδιαφέρουν. Τα θέματα με τα μεγαλύτερα ποσοστά αποφυγής έχουν να κάνουν με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία (38%) και τα αθλητικά (35%).
Ακολουθούν ειδήσεις που σχετίζονται με το αστυνομικό ρεπορτάζ και εγκλήματα (34%), τη στιγμή που έχει αυξηθεί ο χώρος που αφιερώνεται σε αυτές τις ειδήσεις στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης.
Τα θέματα με τη λιγότερη ενεργή αποφυγή σχετίζονται με την επιστήμη και την τεχνολογία (7%) και τις τοπικές ειδήσεις (7%). Τα ευρήματά μας δεν σημαίνουν πως αυτά τα θέματα είναι απαραίτητα και τα πιο δημοφιλή, αλλά πως είναι λιγότερο πιθανό να τα αποφεύγει ενεργά το κοινό.
Το μέρος του δείγματος που αποφεύγει ενεργά την ενημέρωση ενδιαφέρεται λιγότερο για τις ειδήσεις σχετικά με τις εξελίξεις της ημέρας (47%) και περισσότερο για θετικές ειδήσεις (64%), ειδήσεις για ανθρώπους σαν και εκείνους (59%), και δημοσιογραφία που προτείνει λύσεις σε προβλήματα (58%) (solutions journalism), η οποία δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με την έκθεση μόλις το 20% των χρηστών του διαδικτύου άνω των 35 ετών προτιμούν να ενημερώνονται διαδικτυακά απευθείας από τα μέσα ενημέρωσης (με επίσκεψη στην κεντρική τους σελίδα ή στην εφαρμογή τους), ενώ στους νεότερους χρήστες (18-35 ετών) αυτό το ποσοστό έχει μειωθεί στο 8% από το 24% του 2016.
Η αγορά ψηφιακών μέσων στην Ελλάδα παραμένει εξαιρετικά κατακερματισμένη, με τους Έλληνες ερωτηθέντες να χρησιμοποιούν πολύ μεγάλο αριθμό ειδησεογραφικών πηγών την εβδομάδα, σε σύγκριση με άλλες χώρες.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στον μεγάλο αριθμό ψηφιακών ειδησεογραφικών μέσων που λειτουργούν, αλλά και στον μεγάλο αριθμό Ελλήνων που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook για ειδήσεις, πράγμα που σημαίνει ότι η κατανάλωση ειδήσεων είναι πιο περιστασιακή και τυχαία.
Εκτός από το Facebook, οι νέοι Έλληνες χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο το Instagram και το TikTok για να λαμβάνουν ενημερώσεις ειδήσεων από ειδησεογραφικούς οργανισμούς ή πολιτικούς παράγοντες επιρροής/ακτιβιστές.
Ωστόσο, ο κατακερματισμός του οικοσυστήματος των ελληνικών μέσων ενημέρωσης εκτείνεται πολύ πέρα από τα ψηφιακά μέσα.
Για παράδειγμα, το τηλεοπτικό κοινό χωρίζεται σε εννέα εμπορικούς και δημόσιους εθνικούς ραδιοτηλεοπτικούς φορείς, με τη συντριπτική πλειοψηφία των δελτίων ειδήσεων και των εκπομπών να αγωνίζονται να ξεχωρίσουν στις μετρήσεις της Nielsen.
Ομοίως με την έντυπη ενημέρωση, παρά τη μικροσκοπική αγορά των έντυπων μέσων , εξακολουθούν να κυκλοφορούν τουλάχιστον 20 ημερήσιες εφημερίδες και επτά αθλητικές εφημερίδες.
