Φύλακες και περιπολικά της Αστυνομίας αποκλείουν την πρόσβαση. Πίσω από την κόκκινη κορδέλα, που απαγορεύει στο κοινό να πλησιάσει, προβάλλει ο λόφος -λουσμένος στον καυτό ήλιο- που κρατάει στα σπλάχνα του το καλά κρυμμένο μυστικό του τάφου της Αμφίπολης. Βρίσκεται εδώ άραγε, κάτω από τους τόνους χώματος που εναπόθεσε το πέρασμα των αιώνων, ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Η σκέψη προκαλεί δέος, παγκόσμιο ενδιαφέρον και πυρετό στα χέρια που κρατούν την αρχαιολογική σκαπάνη. Τα βήματα πάνω στο χώμα μοιάζουν με κρυφτό στους ακόμη ανέγγιχτους διαδρόμους της Ιστορίας. Τουλάχιστον μέχρι να ακουστεί η φωνή του πρώτου φύλακα της ΚΗ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων: «Κρατηθείτε μακριά. Απαγορεύεται να είστε εδώ!»
Η αποστολή της «κυριακάτικης δημοκρατίας» έφτασε στη θρυλική Αμφίπολη, στα ίχνη της διάσημης πλέον ανασκαφής στη θέση Καστά. Από τα πρώτα λεπτά που ο επισκέπτης αντικρίζει τον μυθικό λέοντα της Αμφίπολης, νιώθει ότι περνά σε μια άλλη εποχή, τον κατακλύζει ένα περίεργο συναίσθημα μετάβασης στα ανεξάντλητα απόκρυφα της αρχαίας Ελλάδας, που ακόμη βρίσκονται θαμμένα και περιμένουν το φως.
Με «άκρως εμπιστευτική» απόφαση του Αντώνη Σαμαρά πριν από περίπου μία εβδομάδα η ανασκαφή στο σημείο Καστά της Αμφίπολης, για την οποία το τελευταίο διάστημα οργιάζουν οι φήμες περί ύπαρξης εκεί του τάφου του μεγάλου Μακεδονα στρατηλάτη που κατέκτησε τον κόσμο, έκλεισε. Μάλιστα, αποκλειστικές πληροφορίες της «κυριακάτικης δημοκρατίας» αναφέρουν ότι ο πρωθυπουργός ετοιμάζει και επίσκεψη τις προσεχείς εβδομάδες στον χώρο.
Ολη την τελευταία εβδομάδα, οι αρχαιολόγοι και η προϊσταμένη της ΚΗ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων της περιοχής Αικατερίνη Περιστέρη τηρούν σιγήν ιχθύος, μετά τον μεγάλο θόρυβο που έχει ξεσπάσει. «Είναι τουλάχιστον απίθανο και στερείται κάθε επιστημονικής σοβαρότητας να υποστηρίζουμε πως το εύρημα της Αμφίπολης “κρύβει” τον τάφο του Αλεξάνδρου. Για τον απλούστατο λόγο ότι στον έναν χρόνο που διαρκεί η ανασκαφή δεν έχουμε φτάσει ακόμα τον τάφο. Προς το παρόν είμαστε μπροστά σ' έναν λαμπρό ταφικό περίβολο, μοναδικό στον ελληνικό χώρο» αναφέρει η κυρία Περιστέρη, η οποία έχει ζητήσει...
Η αποστολή της «κυριακάτικης δημοκρατίας» έφτασε στη θρυλική Αμφίπολη, στα ίχνη της διάσημης πλέον ανασκαφής στη θέση Καστά. Από τα πρώτα λεπτά που ο επισκέπτης αντικρίζει τον μυθικό λέοντα της Αμφίπολης, νιώθει ότι περνά σε μια άλλη εποχή, τον κατακλύζει ένα περίεργο συναίσθημα μετάβασης στα ανεξάντλητα απόκρυφα της αρχαίας Ελλάδας, που ακόμη βρίσκονται θαμμένα και περιμένουν το φως.
Με «άκρως εμπιστευτική» απόφαση του Αντώνη Σαμαρά πριν από περίπου μία εβδομάδα η ανασκαφή στο σημείο Καστά της Αμφίπολης, για την οποία το τελευταίο διάστημα οργιάζουν οι φήμες περί ύπαρξης εκεί του τάφου του μεγάλου Μακεδονα στρατηλάτη που κατέκτησε τον κόσμο, έκλεισε. Μάλιστα, αποκλειστικές πληροφορίες της «κυριακάτικης δημοκρατίας» αναφέρουν ότι ο πρωθυπουργός ετοιμάζει και επίσκεψη τις προσεχείς εβδομάδες στον χώρο.
Ολη την τελευταία εβδομάδα, οι αρχαιολόγοι και η προϊσταμένη της ΚΗ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων της περιοχής Αικατερίνη Περιστέρη τηρούν σιγήν ιχθύος, μετά τον μεγάλο θόρυβο που έχει ξεσπάσει. «Είναι τουλάχιστον απίθανο και στερείται κάθε επιστημονικής σοβαρότητας να υποστηρίζουμε πως το εύρημα της Αμφίπολης “κρύβει” τον τάφο του Αλεξάνδρου. Για τον απλούστατο λόγο ότι στον έναν χρόνο που διαρκεί η ανασκαφή δεν έχουμε φτάσει ακόμα τον τάφο. Προς το παρόν είμαστε μπροστά σ' έναν λαμπρό ταφικό περίβολο, μοναδικό στον ελληνικό χώρο» αναφέρει η κυρία Περιστέρη, η οποία έχει ζητήσει...
να σταματήσει η «φασαρία» γύρω από το μνημείο. «Μέχρι να καταλήξουμε τι ακριβώς υπάρχει μέσα, ενδεχομένως θα περάσουν πολλά χρόνια, καθώς η ανασκαφή βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. Θα πρέπει να υπάρξει ψυχραιμία και υπομονή» αναφέρει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» η έμπειρη αρχαιολόγος.
Δρακόντεια μέτρα
Ο χώρος της ανασκαφής στο ύψωμα Καστά, που βρίσκεται ακριβώς πάνω από το χωριό Μεσολακκιά Σερρών, φρουρείται πια μέρα και νύχτα από ειδικό προσωπικό της ΚΗ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων. «Εχουμε εντολή να καταγράφουμε όλες τις κινήσεις οχημάτων και, σε περίπτωση που κάποιος πλησιάζει στην ανασκαφή, να ειδοποιούμε την Αστυνομία» λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» κάποιος φύλακας. Σε μικρή απόσταση από το σημείο αστυνομική δύναμη βρίσκεται συνεχώς σε επιφυλακή και εγρήγορση. «Σκέπασαν όλη την ανασκαφή με ειδικό κάλυμμα και δεν πλησιάζει κανείς. Φυλάνε τον χώρο 24 ώρες το 24ωρο με ιδιαίτερη προσοχή» αναφέρει κάτοικος της Μεσολακκιάς.
Μοναδικό στο είδος του
Μέχρι στιγμής οι έρευνες αποκάλυψαν έναν κυκλικό χτιστό περίβολο, που χρονολογείται με τα έως τώρα δεδομένα στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. (περί το 325-300 π.Χ). Ο εντυπωσιακός -μοναδικός για τα ελληνικά δεδομένα περίβολος- είναι κατασκευασμένος με βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις από λευκό μάρμαρο Θάσου και έχει συνολικό ύψος 3 μ., σιάμετρο 1,60 μ. και υπολογιζόμενη περιφέρεια μήκους περίπου 500 μ., από τα οποία έχουν ανασκαφεί σήμερα τα 405 μ.
Το μνημείο καταστράφηκε στα μεταγενέστερα χρόνια, με αποτέλεσμα αρκετά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη να μη βρίσκονται στη θέση τους. Η έρευνα της ΚΗ΄ ΕΠΚΑ εντόπισε αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου εγκατεσπαρμένα στην περιοχή του χώρου του Λέοντα της Αμφίπολης, πολλά από τα οποία είχαν ήδη επαναχρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της βάσης του και, επομένως, ο εντυπωσιακός περίβολος φαίνεται να συνδέεται με τον Λέοντα της Αμφίπολης που, όπως εκτιμάται, ήταν τοποθετημένος στην κορυφή του χωμάτινου τύμβου.
Η ανασκαφή χρηματοδοτήθηκε τον τελευταίο χρόνο με ποσό 180.000 ευρώ από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, το υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης και το υπουργείο Πολιτισμού. Με νέα έκτακτη χρηματοδότηση ύψους 40.000 ευρώ θα συνεχιστούν οι ανασκαφές, όπως ανακοίνωσε την Πέμπτη ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος επισκέφθηκε την περιοχή. Οι επικεφαλής του υπουργείου υποσχέθηκαν οικονομική ενίσχυση έτσι ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα το έργο. Ως το τέλος του χρόνου οι ανασκαφείς αναμένεται να ολοκληρώσουν την ανασκαφή του ταφικού περιβόλου και να προχωρήσουν στο άνοιγμα του περιεχομένου του.
Τα... σενάρια
Μέχρι στιγμής σενάρια για το ταφικό μνημείο δίνουν και παίρνουν. Πολλοί λένε ότι ανήκει στον ίδιο τον Μεγαλέξανδρο, άλλοι ότι είναι ο τάφος της Ρωξάνης και του γιου της Αλέξανδρου Δ΄, ενώ έχει επίσης κυκλοφορήσει ότι είναι ταφικό μνημείο μεγάλου πληθυσμού Αθηναίων πολιτών, οι οποίοι έπεσαν νεκροί στη μάχη του Δραβήσκου το 465 π.Χ.
Αντιδρώντας, το υπουργείο Πολιτισμού σε ανακοίνωσή του χαρακτηρίζει παρακινδυνευμένα τα όποια συμπεράσματα πριν ολοκληρωθεί το έργο της ανασκαφής.
«Οι έρευνες φέρνουν στο φως ιδιαίτερα σημαντικό κυκλικό περίβολο, που χρονολογείται με τα έως τώρα δεδομένα στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. Πρόκειται για εξαιρετικά αξιόλογο χτιστό περίβολο που ορίζει χωμάτινο τύμβο και είναι κατασκευασμένος με βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις από λευκό μάρμαρο Θάσου. Το εύρημα της Αμφίπολης είναι οπωσδήποτε ιδιαίτερα σημαντικό, όμως, πριν προχωρήσει η ανασκαφική έρευνα, οποιαδήποτε ερμηνεία και πολύ περισσότερο οποιαδήποτε ταύτιση με ιστορικά πρόσωπα στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης και είναι παρακινδυνευμένη».
Σε αναμμένα κάρβουνα κάθονται τους τελευταίους μήνες οι κάτοικοι της Αμφίπολης και της Μεσολακκιάς, οι οποίοι είδαν στο ύψωμα του Καστά να εμφανίζεται σιγά σιγά ο τεράστιος τύμβος. «Σίγουρα βρίσκεται κάτι σπουδαίο στο σημείο, δεν έχει ξαναβρεθεί τόσο μεγάλο μνημείο τέτοιου είδους. Τα μέτρα φύλαξης είναι πρωτοφανή, έχουν βρεθεί ακόμη πολλά εκθέματα στην περιοχή μας, αλλά ποτέ δεν σημειώθηκε τέτοια κινητοποίηση» αναφέρει ο Χρήστος Γιαννίδης, κάτοικος της Αμφίπολης.
Πάντως οι περισσότεροι κάτοικοι τηρούν στάση αναμονής αναφορικά με το μυστικό που μπορεί να κρύβει ο περιβόητος τάφος. «Ακούγονται και γράφονται πολλά, αλλά πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι. Γνωρίζουμε όλα τα σενάρια και περιμένουμε με αγωνία. Πάντως η φημολογία και μόνο έχει εκτινάξει τον τουρισμό στην περιοχή. Παρότι η Αμφίπολη παρουσιάζει τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, δεν τύγχανε καμίας προβολής, με συνέπεια τα ιδιαίτερα σημαντικά εκθέματα να μένουν σχετικά άγνωστα» τονίζει ο Γιώργος Κυπριανίδης, επίσης κάτοικος Αμφίπολης.
Η ιστορία της Αμφίπολης χάνεται στους προϊστορικούς χρόνους και διανύει χιλιάδες χρόνια ως το σήμερα. Δεκάδες εκθέματα στο τοπικό μουσείο φανερώνουν την εμφάνιση των πρώτων κατοίκων από το 1050 π.Χ. Κατά τη διάρκεια των αρχαϊκών χρόνων (700-500 π.Χ.) σημειώνεται η εγκατάσταση των θρακικών φύλων. Την ακμή της οφείλει στους Αθηναίους, οι οποίοι αμέσως μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) άρχισαν να ενδιαφέρονται γι' αυτήν, πραγματοποιώντας το 466 π.Χ. την πρώτη αποτυχημένη εκστρατεία για την κατάληψή της. Είκοσι εννέα χρόνια αργότερα ο Αγνων, κατ' εντολή του Περικλή, έφτασε στην Ηιόνα, το επίνειο, και έχτισε στη θέση Εννέα Οδοί την Αμφίπολη.
Το 424 π.Χ. ο Λακεδαιμόνιος στρατηγός Βρασίδας κατέκτησε την Αμφίπολη, η οποία θεωρείτο στρατηγικής σημασίας για τα ορυχεία χρυσού και ασημιού στο Παγγαίο. Το 422 π.Χ. ο Κλέων, με τον αέρα της νίκης που είχε πετύχει στην Πύλο, κατάφερε να πείσει τους Αθηναίους και με 30 πλοία, 1.200 πεζούς και 300 ιππείς αποβιβάστηκε στη Χαλκιδική και αμέσως κατευθύνθηκε προς την Ηιόνα. Η σύγκρουση των δύο στρατών δεν θα αργήσει και οι Αθηναίοι του Κλέωνα θα νικηθούν και θα τραπούν σε φυγή, ενώ ο ίδιος θα δεχτεί θανάσιμο χτύπημα Μυρκίνιου πελταστή. Ταυτόχρονα όμως τραυματίζεται βαριά και πεθαίνει και ο στρατηγός των Σπαρτιατών Βρασίδας, που θάβεται με μεγαλοπρέπεια και εξαιρετικές τιμές στην αγορά της Αμφίπολης. Κάτω από τον χώρο όπου βρίσκεται σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμφίπολης ανακαλύφθηκε και η οστεοθήκη του, με ένα χρυσό στεφάνι.
Το 358 π.Χ. η Αμφίπολη κατελήφθη από τον Φίλιππο, για να καταστεί η ναυτική βάση των προπαρασκευών της ασιατικής εκστρατείας, που τελικά θα πραγματοποιήσει ο Μέγας Αλέξανδρος.
Τα ευρήματα που έχουν βγει στο φως χαρακτηρίζονται εξαιρετικής σημασίας, μεταξύ των οποίων αγγεία, ειδώλια, γλυπτά, έργα μικροτεχνίας και εκατοντάδες άλλα αντικείμενα. Μάλιστα, κοντά στο Γυμνάσιο που βρέθηκε στην περιοχή ανακαλύφθηκε η στήλη του Εφηβαρχικού Νόμου, που δίνει πληροφορίες για τους κανόνες εκπαίδευσης των εφήβων.
Οι ανασκαφές στη θέση Καστά της Αμφίπολης ξεκίνησαν το 1965 από τον αείμνηστο Δημήτρη Λαζαρίδη και διήρκεσαν έως το θάνατό του το 1985. Εκτοτε πήραν και πάλι μπροστά μόλις τον Ιούλιο του 2009.
Η ανακάλυψη του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου μοιάζει ιστορία βγαλμένη από κάποια ταινία του Ιντιάνα Τζόουνς. Οι αμέτρητοι μύθοι, τα σενάρια, οι πιθανές τοποθεσίες και ένας μυστηριώδης κρίκος μύθων και γεγονότων έχουν κάνει στο πέρασμα των αιώνων την ανακάλυψη του τάφου του εμμονή για πολλούς αρχαιολόγους και ιστοριοδίφες.
Ο Μέγας Αλέξανδρος γεννήθηκε το 356 π.Χ στην Πέλλα και πέθανε στις 10 Ιουνίου του 323 π.Χ στη Βαβυλώνα. Ο Μακεδόνας στρατηλάτης φέρεται να είχε ζητήσει να ταφεί στο μαντείο του Αμμωνα. Μετά τον θάνατό του στη Βαβυλώνα, μια μεγάλη συνοδεία ξεκίνησε το ταξίδι για τον τόπο ταφής. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, ο Πτολεμαίος κάπου κατά τη διάρκεια της πορείας έκλεψε τη σορό και τη μετέφερε στην Αλεξάνδρεια, όπου τοποθετήθηκε σε ένα μαυσωλείο που ονομαζόταν Σώμα ή Σήμα.
Στο πέρασμα των αιώνων πολλά σημαντικά ιστορικά πρόσωπα φέρεται να τίμησαν τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μεταξύ των οποίων και ο Ιούλιος Καίσαρας, ενώ οι ιστορικοί της εποχής είχαν καταγράψει και τη χρησιμοποίηση χρυσαφιού από τον τάφο του, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο κατά της Ρώμης. Γενικά έχουν καταγραφεί πολλές αναφορές ιστορικών που τοποθετούσαν τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, οι οποίες ωστόσο σταματούν απότομα στα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα.
Τότε σημειώθηκαν τα εκτεταμένα επεισόδια στην Αλεξάνδρεια, κατά την οποία ισοπεδώθηκαν το Σεράπειον, το Μουσείον και η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, ενώ η τύχη του μαυσωλείου έκτοτε αγνοείται.
Από τότε ξεκίνησε και το ανηλεές κυνήγι του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου στα πέρατα της Γης. Από τη Βενετία και την έρημο Σίβα της Αιγύπτου, ως το Ουζμπεκιστάν και πολλά ακόμη απίθανα μέρη, ο μύθος και το μυστήριο που ασκεί ο μεγαλύτερος αυτοκράτορας όλων των εποχών φαίνεται ότι είναι ακαταμάχητα.
Πολλά διεθνή δίκτυα φιλοξένησαν δημοσιεύματα αναφορικά με την ανασκαφή στην Αμφίπολη, μεταξύ των οποίων και το Associated Press. Στο συγκεκριμένο κείμενο γίνεται λόγος για το «ενδεχόμενο να πρόκειται για την τελευταία κατοικία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και της γυναίκας του Ρωξάνης και του νεαρού διαδόχου τους. Οι ελληνικές ιστοσελίδες είναι ενθουσιώδεις από το γεγονός ότι μπορεί να βρέθηκε ο τάφος του βασιλιά πολεμιστή Μεγάλου Αλεξάνδρου του 4ου αιώνα π.Χ., τον οποίον ψάχνουν για αρκετά χρόνια και θεωρούνταν ότι βρίσκεται στην Αίγυπτο» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η Ρωξάνη ήταν η πρώτη σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Γεννήθηκε περί το 341 π.Χ. στη Βακτρία (σημερινό Αφγανιστάν). Παντρεύτηκε τον Μέγα Αλέξανδρο το 327 π.Χ., σε ηλικία 14 ετών, μετά την κατάκτηση του φρουρίου του πατέρα της από τον μεγάλο στρατηλάτη. Ο γάμος είχε πολιτική σκοπιμότητα, με στόχο τον εξευμενισμό των Βακτρικών Σατραπειών.
Η Ρωξάνη τον συνόδευσε στην εκστρατεία του στην Ινδία και γέννησε τον γιο τους Αλέξανδρο Δ΄ μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ. Δώδεκα χρόνια μετά, η Ρωξάνη και ο γιος της έπεσαν θύματα άγριας δολοφονίας, έπειτα από εντολή του βασιλιά Κάσσανδρου. Η αιτία των δολοφονιών ήταν για να σφετεριστεί τον θρόνο του βασιλείου, μια και ο 12χρονος Αλέξανδρος Δ΄ ήταν ο μόνος διάδοχος της τεράστιας αυτοκρατορίας.
Ολοι οι επιστήμονες που έχουν μελετήσει τον Λέοντα της Αμφίπολης συμφωνούν ότι πρόκειται για επιτάφιο μνημείο. Από κει και πέρα, οι απόψεις των ειδικών διχάζονται. Υπάρχει η άποψη ότι στήθηκε από τον Αγνωνα, φίλο του Περικλή, για να τιμηθούν οι χιλιάδες Αθηναίοι νεκροί της μάχης του Δραβήσκου. Μια άλλη άποψη λέει ότι το μνημείο χτίστηκε προς τιμήν του ναυάρχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου Νεάρχου, ενώ άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι το λιοντάρι χτίστηκε προς τιμήν του Λαομέδοντα, επίσης ναυάρχου του Μ. Αλεξάνδρου. Αυτή την άποψη φαίνεται να ενστερνίζεται και το υπουργείο Πολιτισμού. Μια άποψη που έχει διατυπωθεί επίσης και που διαφέρει ριζικά από όλες τις υπόλοιπες είναι αυτή που λέει ότι ο Λέοντας ορθώθηκε απλώς για να συμβολίζει τη δόξα και το μεγαλείο της Αμφίπολης, είχε δηλαδή αντίστοιχο ρόλο με αυτόν των λιονταριών στο νησί της Δήλου.
Ακόμα και για την καταστροφή του μνημείου δεν υπάρχει μία άποψη. Από τη μια υπάρχουν αυτοί που ισχυρίζονται ότι το λιοντάρι κατέστρεψαν οι Ρωμαίοι, από την άλλη υπάρχουν αυτοί που ισχυρίζονται ότι το λιοντάρι καταστράφηκε από τους Βουλγάρους κατά τη διάρκεια των επιδρομών του Ιωαννίτση.
Δρακόντεια μέτρα
Ο χώρος της ανασκαφής στο ύψωμα Καστά, που βρίσκεται ακριβώς πάνω από το χωριό Μεσολακκιά Σερρών, φρουρείται πια μέρα και νύχτα από ειδικό προσωπικό της ΚΗ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων. «Εχουμε εντολή να καταγράφουμε όλες τις κινήσεις οχημάτων και, σε περίπτωση που κάποιος πλησιάζει στην ανασκαφή, να ειδοποιούμε την Αστυνομία» λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» κάποιος φύλακας. Σε μικρή απόσταση από το σημείο αστυνομική δύναμη βρίσκεται συνεχώς σε επιφυλακή και εγρήγορση. «Σκέπασαν όλη την ανασκαφή με ειδικό κάλυμμα και δεν πλησιάζει κανείς. Φυλάνε τον χώρο 24 ώρες το 24ωρο με ιδιαίτερη προσοχή» αναφέρει κάτοικος της Μεσολακκιάς.
Μοναδικό στο είδος του
Μέχρι στιγμής οι έρευνες αποκάλυψαν έναν κυκλικό χτιστό περίβολο, που χρονολογείται με τα έως τώρα δεδομένα στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. (περί το 325-300 π.Χ). Ο εντυπωσιακός -μοναδικός για τα ελληνικά δεδομένα περίβολος- είναι κατασκευασμένος με βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις από λευκό μάρμαρο Θάσου και έχει συνολικό ύψος 3 μ., σιάμετρο 1,60 μ. και υπολογιζόμενη περιφέρεια μήκους περίπου 500 μ., από τα οποία έχουν ανασκαφεί σήμερα τα 405 μ.
Το μνημείο καταστράφηκε στα μεταγενέστερα χρόνια, με αποτέλεσμα αρκετά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη να μη βρίσκονται στη θέση τους. Η έρευνα της ΚΗ΄ ΕΠΚΑ εντόπισε αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου εγκατεσπαρμένα στην περιοχή του χώρου του Λέοντα της Αμφίπολης, πολλά από τα οποία είχαν ήδη επαναχρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της βάσης του και, επομένως, ο εντυπωσιακός περίβολος φαίνεται να συνδέεται με τον Λέοντα της Αμφίπολης που, όπως εκτιμάται, ήταν τοποθετημένος στην κορυφή του χωμάτινου τύμβου.
Η ανασκαφή χρηματοδοτήθηκε τον τελευταίο χρόνο με ποσό 180.000 ευρώ από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, το υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης και το υπουργείο Πολιτισμού. Με νέα έκτακτη χρηματοδότηση ύψους 40.000 ευρώ θα συνεχιστούν οι ανασκαφές, όπως ανακοίνωσε την Πέμπτη ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος επισκέφθηκε την περιοχή. Οι επικεφαλής του υπουργείου υποσχέθηκαν οικονομική ενίσχυση έτσι ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα το έργο. Ως το τέλος του χρόνου οι ανασκαφείς αναμένεται να ολοκληρώσουν την ανασκαφή του ταφικού περιβόλου και να προχωρήσουν στο άνοιγμα του περιεχομένου του.
Τα... σενάρια
Μέχρι στιγμής σενάρια για το ταφικό μνημείο δίνουν και παίρνουν. Πολλοί λένε ότι ανήκει στον ίδιο τον Μεγαλέξανδρο, άλλοι ότι είναι ο τάφος της Ρωξάνης και του γιου της Αλέξανδρου Δ΄, ενώ έχει επίσης κυκλοφορήσει ότι είναι ταφικό μνημείο μεγάλου πληθυσμού Αθηναίων πολιτών, οι οποίοι έπεσαν νεκροί στη μάχη του Δραβήσκου το 465 π.Χ.
Αντιδρώντας, το υπουργείο Πολιτισμού σε ανακοίνωσή του χαρακτηρίζει παρακινδυνευμένα τα όποια συμπεράσματα πριν ολοκληρωθεί το έργο της ανασκαφής.
«Οι έρευνες φέρνουν στο φως ιδιαίτερα σημαντικό κυκλικό περίβολο, που χρονολογείται με τα έως τώρα δεδομένα στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. Πρόκειται για εξαιρετικά αξιόλογο χτιστό περίβολο που ορίζει χωμάτινο τύμβο και είναι κατασκευασμένος με βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις από λευκό μάρμαρο Θάσου. Το εύρημα της Αμφίπολης είναι οπωσδήποτε ιδιαίτερα σημαντικό, όμως, πριν προχωρήσει η ανασκαφική έρευνα, οποιαδήποτε ερμηνεία και πολύ περισσότερο οποιαδήποτε ταύτιση με ιστορικά πρόσωπα στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης και είναι παρακινδυνευμένη».
Σε αναμμένα κάρβουνα κάθονται τους τελευταίους μήνες οι κάτοικοι της Αμφίπολης και της Μεσολακκιάς, οι οποίοι είδαν στο ύψωμα του Καστά να εμφανίζεται σιγά σιγά ο τεράστιος τύμβος. «Σίγουρα βρίσκεται κάτι σπουδαίο στο σημείο, δεν έχει ξαναβρεθεί τόσο μεγάλο μνημείο τέτοιου είδους. Τα μέτρα φύλαξης είναι πρωτοφανή, έχουν βρεθεί ακόμη πολλά εκθέματα στην περιοχή μας, αλλά ποτέ δεν σημειώθηκε τέτοια κινητοποίηση» αναφέρει ο Χρήστος Γιαννίδης, κάτοικος της Αμφίπολης.
Πάντως οι περισσότεροι κάτοικοι τηρούν στάση αναμονής αναφορικά με το μυστικό που μπορεί να κρύβει ο περιβόητος τάφος. «Ακούγονται και γράφονται πολλά, αλλά πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι. Γνωρίζουμε όλα τα σενάρια και περιμένουμε με αγωνία. Πάντως η φημολογία και μόνο έχει εκτινάξει τον τουρισμό στην περιοχή. Παρότι η Αμφίπολη παρουσιάζει τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, δεν τύγχανε καμίας προβολής, με συνέπεια τα ιδιαίτερα σημαντικά εκθέματα να μένουν σχετικά άγνωστα» τονίζει ο Γιώργος Κυπριανίδης, επίσης κάτοικος Αμφίπολης.
Η ιστορία της Αμφίπολης χάνεται στους προϊστορικούς χρόνους και διανύει χιλιάδες χρόνια ως το σήμερα. Δεκάδες εκθέματα στο τοπικό μουσείο φανερώνουν την εμφάνιση των πρώτων κατοίκων από το 1050 π.Χ. Κατά τη διάρκεια των αρχαϊκών χρόνων (700-500 π.Χ.) σημειώνεται η εγκατάσταση των θρακικών φύλων. Την ακμή της οφείλει στους Αθηναίους, οι οποίοι αμέσως μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) άρχισαν να ενδιαφέρονται γι' αυτήν, πραγματοποιώντας το 466 π.Χ. την πρώτη αποτυχημένη εκστρατεία για την κατάληψή της. Είκοσι εννέα χρόνια αργότερα ο Αγνων, κατ' εντολή του Περικλή, έφτασε στην Ηιόνα, το επίνειο, και έχτισε στη θέση Εννέα Οδοί την Αμφίπολη.
Το 424 π.Χ. ο Λακεδαιμόνιος στρατηγός Βρασίδας κατέκτησε την Αμφίπολη, η οποία θεωρείτο στρατηγικής σημασίας για τα ορυχεία χρυσού και ασημιού στο Παγγαίο. Το 422 π.Χ. ο Κλέων, με τον αέρα της νίκης που είχε πετύχει στην Πύλο, κατάφερε να πείσει τους Αθηναίους και με 30 πλοία, 1.200 πεζούς και 300 ιππείς αποβιβάστηκε στη Χαλκιδική και αμέσως κατευθύνθηκε προς την Ηιόνα. Η σύγκρουση των δύο στρατών δεν θα αργήσει και οι Αθηναίοι του Κλέωνα θα νικηθούν και θα τραπούν σε φυγή, ενώ ο ίδιος θα δεχτεί θανάσιμο χτύπημα Μυρκίνιου πελταστή. Ταυτόχρονα όμως τραυματίζεται βαριά και πεθαίνει και ο στρατηγός των Σπαρτιατών Βρασίδας, που θάβεται με μεγαλοπρέπεια και εξαιρετικές τιμές στην αγορά της Αμφίπολης. Κάτω από τον χώρο όπου βρίσκεται σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμφίπολης ανακαλύφθηκε και η οστεοθήκη του, με ένα χρυσό στεφάνι.
Το 358 π.Χ. η Αμφίπολη κατελήφθη από τον Φίλιππο, για να καταστεί η ναυτική βάση των προπαρασκευών της ασιατικής εκστρατείας, που τελικά θα πραγματοποιήσει ο Μέγας Αλέξανδρος.
Τα ευρήματα που έχουν βγει στο φως χαρακτηρίζονται εξαιρετικής σημασίας, μεταξύ των οποίων αγγεία, ειδώλια, γλυπτά, έργα μικροτεχνίας και εκατοντάδες άλλα αντικείμενα. Μάλιστα, κοντά στο Γυμνάσιο που βρέθηκε στην περιοχή ανακαλύφθηκε η στήλη του Εφηβαρχικού Νόμου, που δίνει πληροφορίες για τους κανόνες εκπαίδευσης των εφήβων.
Οι ανασκαφές στη θέση Καστά της Αμφίπολης ξεκίνησαν το 1965 από τον αείμνηστο Δημήτρη Λαζαρίδη και διήρκεσαν έως το θάνατό του το 1985. Εκτοτε πήραν και πάλι μπροστά μόλις τον Ιούλιο του 2009.
Η ανακάλυψη του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου μοιάζει ιστορία βγαλμένη από κάποια ταινία του Ιντιάνα Τζόουνς. Οι αμέτρητοι μύθοι, τα σενάρια, οι πιθανές τοποθεσίες και ένας μυστηριώδης κρίκος μύθων και γεγονότων έχουν κάνει στο πέρασμα των αιώνων την ανακάλυψη του τάφου του εμμονή για πολλούς αρχαιολόγους και ιστοριοδίφες.
Ο Μέγας Αλέξανδρος γεννήθηκε το 356 π.Χ στην Πέλλα και πέθανε στις 10 Ιουνίου του 323 π.Χ στη Βαβυλώνα. Ο Μακεδόνας στρατηλάτης φέρεται να είχε ζητήσει να ταφεί στο μαντείο του Αμμωνα. Μετά τον θάνατό του στη Βαβυλώνα, μια μεγάλη συνοδεία ξεκίνησε το ταξίδι για τον τόπο ταφής. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, ο Πτολεμαίος κάπου κατά τη διάρκεια της πορείας έκλεψε τη σορό και τη μετέφερε στην Αλεξάνδρεια, όπου τοποθετήθηκε σε ένα μαυσωλείο που ονομαζόταν Σώμα ή Σήμα.
Στο πέρασμα των αιώνων πολλά σημαντικά ιστορικά πρόσωπα φέρεται να τίμησαν τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μεταξύ των οποίων και ο Ιούλιος Καίσαρας, ενώ οι ιστορικοί της εποχής είχαν καταγράψει και τη χρησιμοποίηση χρυσαφιού από τον τάφο του, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο κατά της Ρώμης. Γενικά έχουν καταγραφεί πολλές αναφορές ιστορικών που τοποθετούσαν τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, οι οποίες ωστόσο σταματούν απότομα στα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα.
Τότε σημειώθηκαν τα εκτεταμένα επεισόδια στην Αλεξάνδρεια, κατά την οποία ισοπεδώθηκαν το Σεράπειον, το Μουσείον και η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, ενώ η τύχη του μαυσωλείου έκτοτε αγνοείται.
Από τότε ξεκίνησε και το ανηλεές κυνήγι του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου στα πέρατα της Γης. Από τη Βενετία και την έρημο Σίβα της Αιγύπτου, ως το Ουζμπεκιστάν και πολλά ακόμη απίθανα μέρη, ο μύθος και το μυστήριο που ασκεί ο μεγαλύτερος αυτοκράτορας όλων των εποχών φαίνεται ότι είναι ακαταμάχητα.
Πολλά διεθνή δίκτυα φιλοξένησαν δημοσιεύματα αναφορικά με την ανασκαφή στην Αμφίπολη, μεταξύ των οποίων και το Associated Press. Στο συγκεκριμένο κείμενο γίνεται λόγος για το «ενδεχόμενο να πρόκειται για την τελευταία κατοικία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και της γυναίκας του Ρωξάνης και του νεαρού διαδόχου τους. Οι ελληνικές ιστοσελίδες είναι ενθουσιώδεις από το γεγονός ότι μπορεί να βρέθηκε ο τάφος του βασιλιά πολεμιστή Μεγάλου Αλεξάνδρου του 4ου αιώνα π.Χ., τον οποίον ψάχνουν για αρκετά χρόνια και θεωρούνταν ότι βρίσκεται στην Αίγυπτο» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η Ρωξάνη ήταν η πρώτη σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Γεννήθηκε περί το 341 π.Χ. στη Βακτρία (σημερινό Αφγανιστάν). Παντρεύτηκε τον Μέγα Αλέξανδρο το 327 π.Χ., σε ηλικία 14 ετών, μετά την κατάκτηση του φρουρίου του πατέρα της από τον μεγάλο στρατηλάτη. Ο γάμος είχε πολιτική σκοπιμότητα, με στόχο τον εξευμενισμό των Βακτρικών Σατραπειών.
Η Ρωξάνη τον συνόδευσε στην εκστρατεία του στην Ινδία και γέννησε τον γιο τους Αλέξανδρο Δ΄ μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ. Δώδεκα χρόνια μετά, η Ρωξάνη και ο γιος της έπεσαν θύματα άγριας δολοφονίας, έπειτα από εντολή του βασιλιά Κάσσανδρου. Η αιτία των δολοφονιών ήταν για να σφετεριστεί τον θρόνο του βασιλείου, μια και ο 12χρονος Αλέξανδρος Δ΄ ήταν ο μόνος διάδοχος της τεράστιας αυτοκρατορίας.
Ολοι οι επιστήμονες που έχουν μελετήσει τον Λέοντα της Αμφίπολης συμφωνούν ότι πρόκειται για επιτάφιο μνημείο. Από κει και πέρα, οι απόψεις των ειδικών διχάζονται. Υπάρχει η άποψη ότι στήθηκε από τον Αγνωνα, φίλο του Περικλή, για να τιμηθούν οι χιλιάδες Αθηναίοι νεκροί της μάχης του Δραβήσκου. Μια άλλη άποψη λέει ότι το μνημείο χτίστηκε προς τιμήν του ναυάρχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου Νεάρχου, ενώ άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι το λιοντάρι χτίστηκε προς τιμήν του Λαομέδοντα, επίσης ναυάρχου του Μ. Αλεξάνδρου. Αυτή την άποψη φαίνεται να ενστερνίζεται και το υπουργείο Πολιτισμού. Μια άποψη που έχει διατυπωθεί επίσης και που διαφέρει ριζικά από όλες τις υπόλοιπες είναι αυτή που λέει ότι ο Λέοντας ορθώθηκε απλώς για να συμβολίζει τη δόξα και το μεγαλείο της Αμφίπολης, είχε δηλαδή αντίστοιχο ρόλο με αυτόν των λιονταριών στο νησί της Δήλου.
Ακόμα και για την καταστροφή του μνημείου δεν υπάρχει μία άποψη. Από τη μια υπάρχουν αυτοί που ισχυρίζονται ότι το λιοντάρι κατέστρεψαν οι Ρωμαίοι, από την άλλη υπάρχουν αυτοί που ισχυρίζονται ότι το λιοντάρι καταστράφηκε από τους Βουλγάρους κατά τη διάρκεια των επιδρομών του Ιωαννίτση.
Kυριακάτικη Δημοκρατία
