Οπως τονίζει ο δικηγόρος Διονύσης Ρίζος στην εφημερίδα "Εθνος", δύο είναι οι βασικοί τρόποι υπολογισμού των συντάξεων. Ο πρώτος αφορά εκείνους που όλος ο ασφαλιστικός τους βίος διανύθηκε στο Δημόσιο, αλλά και συγκεκριμένες περιπτώσεις εργαζομένων που αν και άλλαξαν φορέα έχουν την ίδια αντιμετώπιση.
Ο δεύτερος τρόπος αφορά όσους πριν από την ένταξή τους στο συνταξιοδοτικό καθεστώς του Δημοσίου είχαν ασφαλιστεί σε άλλους φορείς του ιδιωτικού τομέα (μισθωτών ή ελεύθερων επαγγελματιών) και εφαρμόζονται οι διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης. Συγκεκριμένα:
Πρώτος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων
Ο χρόνος ασφάλισης αντιμετωπίζεται σαν να είχε διανυθεί στο Δημόσιο και κατά συνέπεια το τελικό ποσό της σύνταξης υπολογίζεται ακέραιο και όχι τμηματικά. Ο συγκεκριμένος τρόπος αφορά εκείνους που έχουν ασφάλιση μόνο στο Δημόσιο, αλλά ακόμη κι αν ο υπάλληλος έχει χρόνο σε άλλο ταμείο ο χρόνος αυτός δεν επηρεάζει το τελικό ποσό (προσμετράται ως δημόσιος).
Αυτό εφαρμόζεται σε όσους έχουν προσληφθεί στο Δημόσιο, ΝΠΔΔ ή ΟΤΑ με οποιαδήποτε σχέση εργασίας πριν από την 31η Δεκεμβρίου 1982.
Ομως όσοι έχουν χρόνο σε άλλον φορέα είναι υποχρεωτικό αυτός να εξαγοραστεί για να αντιμετωπιστεί ως Δημόσιο. Το ποσό που θα κληθεί να καταβάλει ο υπάλληλος για την εξαγορά αυτή ανέρχεται σε 7% επί των συντάξιμων αποδοχών του. Επιπλέον ο τρόπος αυτός εφαρμόζεται σε όσους εργαζομένους είχαν ασφαλιστεί μέχρι 31 Δεκεμβρίου 1978 διαδοχικά σε δύο ομοειδή ταμεία. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να έχουν ασφαλιστεί μέχρι τη συγκεκριμένη ημερομηνία σε δύο (ή και περισσότερους) φορείς μισθωτών ή αυτοαπασχολούμενων, ανεξάρτητα ποιο είναι το ταμείο που ασφαλίστηκαν στη συνέχεια.
Εξαγορά
Οι συγκεκριμένοι υπάλληλοι εφόσον αργότερα προσλήφθηκαν στο Δημόσιο θα δουν τη σύνταξή τους να μην υπολογίζεται με τις διατάξεις της διαδοχικής αλλά ο χρόνος θα αντιμετωπιστεί ως ενιαία δημόσια ασφάλιση. Για τη συγκεκριμένη κατηγορία ασφαλισμένων δεν είναι υποχρεωτική η εξαγορά του χρόνου του ιδιωτικού τομέα.
Τέλος, αυτός ο τρόπος υπολογισμού εφαρμόζεται στις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες υφίσταται ασφάλιση σε φορέα μισθωτών (ΙΚΑ) μετά την 1η Ιανουαρίου 1979 η οποία συνεχίζεται και μετά την πρόσληψη στο Δημόσιο και αργότερα επέρχεται μονιμοποίηση και ένταξη στο ασφαλιστικό καθεστώς του Δημοσίου μέχρι 31 Δεκεμβρίου 1997. Και σε αυτήν την περίπτωση από την άποψη του υπολογισμού του ποσού της σύνταξης ο χρόνος αντιμετωπίζεται ενιαία σαν να είχε διανυθεί όλος στο Δημόσιο, και μάλιστα χωρίς εξαγορά με την πρόσθετη καταβολή εισφορών.
Δεύτερος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων
Στην περίπτωση αυτή συνυπολογίζονται όλοι οι χρόνοι ασφάλισης από το Δημόσιο, αλλά η σύνταξη αποτελείται από το άθροισμα των επιμέρους ποσών που αντιστοιχούν στον χρόνο ασφάλισης του κάθε ταμείου. Ο τρόπος αυτός αποτελεί εφαρμογή της νομοθεσίας για τη διαδοχική ασφάλιση. Ετσι, καίτοι το ποσό της σύνταξης αποδίδεται ενιαίο από το Δημόσιο ο υπολογισμός του είναι τμηματικός από τους συμμετέχοντες και τον απονέμοντα φορέα.
Ειδικότερα, ο χρόνος ασφάλισης που έχει συμπληρωθεί σε οποιονδήποτε φορέα πριν από την υπαγωγή του εργαζομένου στην ασφάλιση του Δημοσίου συνυπολογίζεται στο Δημόσιο με τις διατάξεις που ισχύουν για τη διαδοχική ασφάλιση.
Για τα χρόνια αυτά δεν καταβάλλονται επιπλέον εισφορές προκειμένου να συνυπολογιστούν από το Δημόσιο κατά τη συνταξιοδότηση.
Ο συγκεκριμένος τρόπος υπολογισμού εφαρμόζεται για όλους τους προσληφθέντες στο Δημόσιο από την 1η Ιανουαρίου 1983 κι έπειτα με την εξαίρεση των ανωτέρω περιπτώσεων. Πρόκειται για την πλειονότητα των υπαλλήλων.
Πλασματικό εξάμηνο
Το ποσό της σύνταξης του Δημοσίου υπολογίζεται με βάση τον ακέραιο αριθμό ετών που συμπληρώνει ο υπάλληλος στην υπηρεσία. Ομως με τη συμπλήρωση ενός εξαμήνου και μίας ημέρας επιπλέον, ο αριθμός των ετών αυξάνεται άμεσα κατά ένα με την προσθήκη πλασματικού εξαμήνου. Ετσι ο υποψήφιος συνταξιούχος κερδίζει ένα έτος επιπλέον. Το πλασματικό εξάμηνο αφορά αποκλειστικά τον υπολογισμό του ποσού της σύνταξης και όχι τη θεμελίωση ή τον χρόνο ασφάλισης που απαιτείται για την έξοδο από την υπηρεσία.
Πώς προκύπτουν οι αποδοχές των υπαλλήλων
Για τον χρόνο που έχει συμπληρωθεί στην ασφάλιση του Δημοσίου το ποσό της σύνταξης υπολογίζεται τμηματικά με δύο τρόπους και ξεχωριστές βάσεις υπολογισμού. Συγκεκριμένα, το ποσό της σύνταξης που θα πάρει ο εργαζόμενος αποτελείται από το άθροισμα δυο επιμέρους ποσών:
* Το ποσό σύνταξης που αντιστοιχεί στα χρόνια ασφάλισης που έχουν συμπληρωθεί μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2007. Υπολογίζεται με τις συντάξιμες αποδοχές του τελευταίου μήνα πριν από τη συνταξιοδότηση και με ποσοστό αναπλήρωσης 80% (2,286% για κάθε χρόνο ασφάλισης).
* Το ποσό σύνταξης που αντιστοιχεί στα χρόνια ασφάλισης που συμπληρώνονται μετά την 1η Ιανουαρίου 2008. Υπολογίζεται με τον μέσο όρο των συντάξιμων αποδοχών των τελευταίων 5 ετών και με ποσοστό αναπλήρωσης όπως εμφανίζεται στον πίνακα.
Αναλυτικά το ποσό της σύνταξης για τον χρόνο ασφάλισης στο Δημόσιο υπολογίζεται ως ακολούθως:
Ποσό σύνταξης για τα έτη που συμπληρώθηκαν μέχρι 31/12/2007 = έτη ασφάλισης Χ Σ.Α. Χ 80%/35.
Ποσό σύνταξης για τα έτη που συμπληρώθηκαν μετά την 1/1/2008 = έτη ασφάλισης Χ μέσος όρος Σ.Α. τελευταίας 5ετίας Χ Συντελεστή%/35.
Σ.Α.: συντάξιμες αποδοχές.
** Οι συντάξιμες αποδοχές των προηγουμένων 5 ετών υπολογίζονται με βάση τους βασικούς μισθούς όπως έχουν διαμορφωθεί στα αντίστοιχα Μισθολογικά Κλιμάκια (Μ.Κ.) κατά την ημερομηνία αποχώρησης του υπαλλήλου.
Συντελεστής: Συντελεστής κατ' έτος και μέχρι 70% .
Εξαγορά ετών
Με την αναγνώριση πλασματικών ετών προσαυξάνεται ο χρόνος ασφάλισης του εργαζομένου στο Δημόσιο και συνεπώς το ποσό της σύνταξης. Ο υπολογισμός των πλασματικών ετών γίνεται με τον τρόπο που υπολογίζεται το τελευταίο τμήμα της σύνταξης και όχι εκείνο που αφορά το χρονικό διάστημα πριν από την 31η Δεκεμβρίου 2007 και τον συντελεστή του 80%. Θα εφαρμοστεί ο συντελεστής που θα ισχύει με την υποβολή του αιτήματος αποχώρησης. Επομένως δεν επηρεάζει όσον αφορά τον τρόπο υπολογισμού η ημερομηνία υποβολής της αίτησης για την εξαγορά των πλασματικών ετών.
Οι περιπτώσεις της διαδοχικής
Στις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης για τον χρόνο που έχει διανυθεί σε άλλους φορείς λαμβάνονται υπόψη για τους φορείς μισθωτών οι συντάξιμες αποδοχές όπως προβλέπονται σε κάθε ταμείο. Σημειώνεται πως συντάξιμες αποδοχές είναι εκείνες που είχε ο εργαζόμενος πριν από τη διακοπή της ασφάλισής του στους συγκεκριμένους φορείς, αναπροσαρμοσμένες με τις μεταβολές του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή μέχρι το προηγούμενο έτος της υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης και τον συντελεστή του ν. 3863/2010. Στις περιπτώσεις που οι προηγούμενοι φορείς είναι ταμεία ελευθέρων επαγγελματιών ή αυτοαπασχολούμενων, ο υπολογισμός του μέρους της σύνταξης γίνεται με βάση τις ασφαλιστικές κατηγορίες όπως αυτές ισχύουν κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης.
Κλειδιά το κλιμάκιο, η ειδίκευση και η υπηρεσία
Ως βάση υπολογισμού λαμβάνονται οι συντάξιμες αποδοχές όπως αυτές διαμορφώνονται από τη μισθολογική εξέλιξη των δημοσίων υπαλλήλων. Οι συντάξιμες αποδοχές διαφέρουν ανάλογα με τις κατηγορίες των υπαλλήλων αλλά και τους οργανισμούς στους οποίους ανήκουν. Ετσι κρίσιμοι παράγοντες είναι το μισθολογικό κλιμάκιο, η ειδικότητα, η υπηρεσία. Το σημαντικότερο όμως στοιχείο όσον αφορά τη διαμόρφωση των συντάξιμων αποδοχών ως βάση υπολογισμού της σύνταξης αποτελεί το γεγονός ότι δεν συμπεριλαμβάνεται το σύνολο των αποδοχών που λαμβάνει ο υπάλληλος. Ειδικότερα, το πλήθος των επιδομάτων που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα δεν προσμετράται στον υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών και κατά συνέπεια δεν συμμετέχει στη διαδικασία διαμόρφωσης του τελικού ποσού της σύνταξης.
Ετσι στις συντάξιμες αποδοχές περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων:
Ο Βασικός Μισθός.
Το χρονοεπίδομα.
Το επίδομα των 140,80 ευρώ.
Το επίδομα θέσης ευθύνης για όσους το λαμβάνουν (για τον υπολογισμό του αρκεί έστω και μία ημέρα υπηρεσίας στη συγκεκριμένη θέση όπου αυτό αποδίδεται).
Το επίδομα ειδικής απασχόλησης για τους εργαζομένους των ΟΤΑ που υπάγονται στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα.
Το επίδομα εξωδιδακτικής προετοιμασίας και βιβλιοθήκης για τα μέλη ΔΕΠ.
Επιπλέον υπάρχουν πολλές άλλες ειδικότερες περιπτώσεις επιδομάτων για συγκεκριμένες κατηγορίες υπαλλήλων. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις οι αποδοχές που υπολογίζονται είναι ο βασικός μισθός, το χρονοεπίδομα και το επίδομα των 140,8 ευρώ. Σημειώνεται πως το οικογενειακό επίδομα δεν συνυπολογίζεται στις συντάξιμες αποδοχές, το λαμβάνει όμως ο συνταξιούχος με τη σύνταξή του.
Τρίμηνες αποδοχές
Οι αποχωρούντες από το Δημόσιο μόνιμοι υπάλληλοι, πολιτικοί και στρατιωτικοί, εφόσον έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα δικαιούνται αποδοχές για 3 μήνες. Η καταβολή των τρίμηνων αποδοχών αρχίζει από την επομένη της δημοσίευσης στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης της παραίτησης ή την αποδοχή της παραίτησης ή την ημέρα θανάτου του υπαλλήλου.
Οι τρίμηνες αποδοχές δεν καταβάλλονται σε υπαλλήλους που απολύονται λόγω πειθαρχικού παραπτώματος ούτε στους υπαλλήλους που αποχωρούν με 15ετία για να πάρουν σύνταξη στο 65ο έτος της ηλικίας τους. Λαμβάνοντας τις τρίμηνες αποδοχές ο υπάλληλος δεν θα λάβει αναδρομικά ποσά συντάξεων για το χρονικό αυτό διάστημα, οι μήνες αυτοί δεν θα υπολογιστούν στον συνολικό συντάξιμο χρόνο ενώ οι κρατήσεις θα γίνουν κανονικά.http://www.pireasnews.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=44621:2011-08-07-22-34-47&catid=41:2010-12-21-08-58-26&Itemid=119
