Η ΝΔ και ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατήγαγαν εκλογικό θρίαμβο την περασμένη Κυριακή αλλά εκτός από την ρευστοποίηση του υπόλοιπου κομματικού σκηνικού μια άλλη κρίσιμη -αν και κάπως πιο αθέατη- πτυχή αποτελεί η διαρκής απίσχναση της συμμετοχικής δημοκρατίας...
Αν και η χώρα μπήκε σε περίοδο ισχυρού μονοπολισμού -και μάλιστα με ποσοστά άνω του 40%- την ίδια ώρα διογκώνεται το ζήτημα “κοινωνικής νομιμοποίησης” που εξελίσσεται ανησυχητικά, για το πολιτικό σύστημα συνολικά, τα τελευταία χρόνια. Με δεδομένη μάλιστα την οξύτητα των προβλημάτων που έρχονται, το θέμα δεν είναι απλώς τεχνικό και αυτή η χαλαρή σχέση πολιτών και πολιτικής εξουσίας μπορεί να θέσει σχετικά σύντομα σε μεγάλη δοκιμασία τις υπάρχουσες ισορροπίες και να κυοφορήσει -κόντρα στους εφησυχασμούς και τις ψευδαισθήσεις περί μονοκρατορίας-σοβαρές ανατροπές. Άλλωστε και μεταξύ των ψηφοφόρων, που προσήλθαν στις κάλπες, παρατηρούνται πλέον διεργασίες που εκτός από τον κομματικό χάρτη φέρνουν μετατοπίσεις και στις συντεταγμένες, ιδεολογικές και κοινωνικές, του εκλογικού σώματος.
Μπορεί να λέγεται καθ' υπερβολήν, αλλά δεν παύει να αποτελεί γεγονός ότι το “πρώτο κόμμα” επί της ουσίας στις εκλογές της 25ης Ιουνίου δεν ήταν άλλο από την “αποχή” με ο,τι αυτό προοιωνίζεται για τις μελλοντικές εξελίξεις. Επί συνόλου 9.980.234 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, με βάση τα τελικά στοιχεία πήγαν να ψηφίσουν μόνο 5.273.072. Η αποχή δηλαδή ήταν της τάξης του 47,16% και -όσο και αν υπάρχει ένα θέμα εκκαθάρισης των εκλογικών καταλόγων, που είναι όμως διαχρονικό- οι 4.707.162 πολίτες που γύρισαν την πλάτη τους στην εκλογική διαδικασία δεν παύουν να αποτελούν αρνητικό ρεκόρ όλων των εποχών.
Βεβαίως δεν στερείται σημασίας το γεγονός ότι προηγήθηκαν και οι εκλογές της 21ης Μαΐου, οπότε ως ένα βαθμό είναι εύλογη η αύξηση της αποχής στις δεύτερες κάλπες. Αυτό όμως αποτελεί απλώς την επιφάνεια των πραγμάτων. Μια αναδρομή στα επίσημα στοιχεία της τελευταίας εικοσαετίας οδηγεί σε άκρως ανησυχητικά συμπεράσματα τα οποία μάλιστα ενώ θα έπρεπε να έχουν πυροδοτήσει αν μη τι άλλο ζυμώσεις και προβληματισμούς αντιμετωπίζονται από όλο το πολιτικό και δημόσιο σύστημα με μακαριότητα. Άλλωστε, στρεβλώνοντας τη λαϊκή βούληση, τα (βολικά) ποσοστά των κομμάτων και των κυβερνήσεων “βγαίνουν” μόνο επί των εγκύρων ψηφοδελτίων. Διαφορετικά η απονομιμοποίησή τους θα ήταν εκκωφαντική!
Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2004 έως τον Ιούνιο του 2023, δηλαδή μέσα σε δύο δεκαετίες. "χάθηκαν" από το εκλογικό σώμα πάνω από 2,3 εκατομμύρια ψηφοφόροι. Στις κάλπες του Μαρτίου του 2004 η εκλογική συμμετοχή ήταν 7.573.368, παρουσιάζοντας από εκεί και πέρα μια διαρκή υποχώρηση. Αυτό που έχει ενδιαφέρον όμως είναι ότι η απαρχή της μεγάλης πτώσης συμπίπτει με την εποχή των μνημονίων.
Έτσι βλέπουμε ότι οι τελευταίες εκλογές με υψηλή συμμετοχή ήταν εκείνες του 2009 όταν έλαβαν μέρος 7.044.066 πολίτες. Από το 2012 και μετά, όταν η χώρα είχε μπει για τα καλά στις δαγκάνες της τρόικας και του ΔΝΤ, η αποχή από κάλπες σε κάλπες άρχισε να μεγαλώνει. Τον Μάιο του 2012 η συμμετοχή ήταν 6.476.818 για να πέσει ακόμη πιο κάτω -στους 6.216.798- τον Ιούνιο. Ακόμη και τον Ιανουάριο του 2015, όταν έγινε η μεγάλη ανατροπή με την νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, η συμμετοχή ήταν μόλις 6.330.356 ενώ τον Σεπτέμβριο -μετά την κωλοτούμπα του δημοψηφίσματος- βυθίστηκε κι άλλο, στους 5.567.930.
Ενδιαφέρον έχει ότι ούτε τον Ιούλιο του 2019, όταν θριάμβευσε για πρώτη φορά ο Κ. Μητσοτάκης και σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση η ΝΔ, αυξήθηκε σημαντικά η συμμετοχή. Μετά βίας έφθασε στους 5.769.644. Και η ανοδική τάση που φάνηκε προς στιγμήν τον περασμένη Μάιο μολονότι ήταν οι εκλογές της απλής αναλογικής, με συμμετοχή 6.061.040, ανετράπη τώρα στις κάλπες της ενισχυμένης αναλογικής και με μια απώλεια 787.968 ψηφοφόρων.
Με όλα αυτά τα δεδομένα, ακόμη πιο συγκλονιστικός θα γινόταν ο εκλογικός χάρτης αν “ενσωματωνόταν” και η αποχή. Σε μια τέτοια περίπτωση, για τις τελευταίες εκλογές, το ποσοστό της ΝΔ θα ήταν 21,4%, του ΣΥΡΙΖΑ 9,4%, του ΠΑΣΟΚ, 6,3% του ΚΚΕ 4,1% κοκ.
Η ΝΔ, χωρίς την αποχή, πέρασε μεν σε ποσοστό το 40% αλλά σε απόλυτους αριθμούς πήρε σχεδόν 2,1 εκατομμύρια ψήφους όταν τον Μάιο είχε ξεπεράσει τα 2,4 εκατ. Μειωμένος ήταν ο αριθμός και σε σχέση με τις εκλογές του 2019, όταν με ποσοστό 39,85% είχε πάρει 2.251.618 ψήφους. Ακόμη και στις εκλογές του 2009, όταν η κυβέρνηση Καραμανλή ηττήθηκε με μεγάλη διαφορά από το ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου, η ΝΔ σε αριθμό ψήφων είχε πάρει περισσότερες ( συγκεκριμένα 2.295.719) ψήφους. Άλλωστε η κυβέρνηση που έως σήμερα έχει εκλεγεί με τις περισσότερες ψήφους είναι του Κώστα Καραμανλή το 2004 (με 3.359.682) ξεπερνώντας και εκείνη του Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές του 1993.
Αν πάντως κάτι δείχνει γενικότερα η καμπύλη της τελευταίας εικοσαετίας αυτό είναι η “διάσταση” που κατ' αρχάς χαρακτηρίζει τις σχέσεις ολοένα και περισσότερων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας με τις πολιτικές και κομματικές ελίτ του τόπου. Θα περίμενε κανείς ότι μετά τη “λήξη των μνημονίων”, όπως διατυμπανίστηκε, θα άρχιζε έστω και σταδιακά η “επανασύνδεση”. Αντ΄ αυτού όμως παρατηρείται ότι το “διαζύγιο” τείνει να πάρει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά. Ο “πάγος” και η ατονία ήταν άλλωστε εμφανή στοιχεία στις δραστηριότητες και συγκεντρώσεις όλων των κομμάτων και στις δύο προεκλογικές περιόδους.
Το τυπικό τέλος της μνημονιακής φάσης φαίνεται ότι έπληξε μάλιστα περισσότερο το χώρο της κεντροαριστεράς δια του ΣΥΡΙΖΑ ενώ αντιθέτως η ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνικών στρωμάτων -όπως έδειξαν τα αποτελέσματα της Κυριακής- μετατοπίζεται πλέον ολοένα και πιο δεξιά με καινούργια διακυβεύματα. Και σε αυτή τη νέα πολιτική γεωγραφία, ο Κ. Μητσοτάκης δεν κρύβει από πλευράς του ότι θέλει να μετακινηθεί και να εδραιωθεί ακόμη περισσότερο στο κέντρο του πάλαι ποτέ “εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ” από το οποίο εξάλλου προέρχονται εν συνόλω και 12 από τα μέλη του νέου υπουργικού συμβουλίου του.
Το στρατηγικό πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνεται και από την διαχρονική εξέλιξη των ψήφων του. Την Κυριακή συγκέντρωσε σχεδόν 930.000 ψήφους, δηλαδή περίπου 250.000 λιγότερες και από τον προηγούμενο μήνα. Σε σύγκριση με το 2019, οι απώλειες είναι της τάξης των 850.000 ψήφων, κάτι που σημαίνει ότι μέσα σε τέσσερα χρόνια έχασε σχεδόν ένας στους δύο ψηφοφόρους που του είχαν απομείνει. Μάλιστα το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει πέσει σε ψήφους πιο κάτω ακόμη και από τον Μάιο του 2012, όταν με ποσοστό 16,79% και 1.061.928 ψήφους είχε κάνει την πρώτη έκπληξη και -υποσκελίζοντας το ΠΑΣΟΚ- είχε βρεθεί δεύτερο κόμμα. Ακόμη και από εκείνες τις εκλογές, υπολείπεται πλέον περίπου 130 χιλιάδες ψήφους..
Ανδρέας Καψαμπέλης
www.dimokratia.gr
