Εντός του Οκτωβρίου, ενδεχομένως και στις αρχές του μήνα, αναμένεται να είναι έτοιμο το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, που θα αφορά σε αλλαγές στη διαδικασία ασύλου.
Σύμφωνα με πληροφορίες του ΑΠΕ-ΜΠΕ, το υπουργείο δεν θα προχωρήσει τελικά σε κατάργηση του δεύτερου βαθμού ασύλου. Πηγές του υπουργείου αναφέρουν ότι το νομοσχέδιο θα αφορά σε βελτίωση των διαδικασιών ασύλου, με σεβασμό στο ευρωπαϊκό δίκαιο, προκειμένου να επιτευχθεί η επιτάχυνση έκδοσης των αποφάσεων.
Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι εξετάζεται η συγχώνευση και απλοποίηση των σταδίων παραπομπής στα διοικητικά δικαστήρια, προκειμένου να γίνεται πιο γρήγορα η έκδοση της τελικής απόφασης και άρα η επιστροφή του ατόμου, που λαμβάνει την απόρριψη, προς την Τουρκία.
Στο επίκεντρο του νομοσχεδίου αναμένεται, επίσης, να τεθεί και η ευαλωτότητα και να επανεξεταστούν τα κριτήρια απόδοσής της. Κύκλοι του υπουργείου σημειώνουν ότι ο περιορισμός του αριθμού των ευάλωτων θα διευκολύνει τις επιστροφές προς την Τουρκία.
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το νόμο 4375 του 2016, καθορίζονται επτά κατηγορίες ορισμού της ευαλωτότητας. Ως ευάλωτοι θεωρούνται οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, τα άτομα που έχουν αναπηρία ή πάσχουν από ανίατη ή σοβαρή ασθένεια, οι υπερήλικοι, οι γυναίκες σε κύηση ή λοχεία, οι μονογονεϊκές οικογένειες με ανήλικα τέκνα, τα θύματα βασανιστηρίων, βιασμού ή άλλης σοβαρής μορφής ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας ή εκμετάλλευσης και τα πρόσωπα με σύνδρομο μετατραυματικής διαταραχής, ιδίως επιζήσαντες και συγγενείς θυμάτων ναυαγίων, καθώς και τα θύματα εμπορίας ανθρώπων. Όσοι ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες εξαιρούνται από το γεωγραφικό περιορισμό στα νησιά και μπορούν να μεταφέρονται στην ενδοχώρα.
Κύκλοι του υπουργείου αναφέρουν ότι σήμερα το 85% όσων φτάνουν στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται ως ευάλωτοι, ποσοστό εξαιρετικά υψηλό που δημιουργεί ερωτηματικά. Φαίνεται ότι προβληματισμό δημιουργεί κυρίως η κατηγορία των ευάλωτων με μετατραυματικό στρες.
Πληροφορίες από ανθρωπιστικές οργανώσεις επιβεβαιώνουν ότι το ποσοστό των ευάλωτων είναι πάνω από το 80% όσων φτάνουν στην Ελλάδα, ωστόσο σπεύδουν να προσθέσουν ότι πρόκειται όντως για ευάλωτους, καθώς και ότι στην πραγματικότητα υπάρχει και ένα ποσοστό όσων έχουν ευαλωτότητες που δεν είναι ορατές (στη διεθνή βιβλιογραφία ο όρος αναφέρεται ως invisible vulnerability), δηλαδή κυρίως ψυχολογικά προβλήματα.
Πηγές της Ύπατης Αρμοστείας παρατηρούν μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι για να γίνει αποτελεσματικά η αξιολόγηση της ευαλωτότητας, αυτό που χρειάζεται είναι κατάλληλα καταρτισμένο και επαρκές σε αριθμό προσωπικό. Εξηγούν επίσης ότι είναι οι πραγματικές συνθήκες που κάνουν τους ανθρώπους τόσο ευάλωτους και ότι τα σωματικά ή ψυχικά τραύματά τους είναι σε πολλές περιπτώσεις πολύ ορατά, καθώς προέρχονται από εμπόλεμες περιοχές. Επιπλέον, υπενθυμίζουν ότι μπορεί να καταστεί κάποιος ευάλωτος και λόγω της παραμονής του στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης των νησιών. Εξάλλου, σε πρόσφατη έκθεση των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» η υπεύθυνη ψυχικής υγείας της οργάνωσης στη Λέσβο, Κατρίν Μπρούμπακ, σημείωνε ότι «όλο και περισσότερα από τα παιδιά σταματούν να παίζουν, βλέπουν εφιάλτες, φοβούνται να βγουν από τη σκηνή τους και αρχίζουν να αποσύρονται από τη ζωή» και πρόσθετε ότι «κάποια από αυτά σταματούν εντελώς να μιλάνε. Με τον συνωστισμό, τη βία και την έλλειψη ασφάλειας στον καταυλισμό να αυξάνονται, η κατάσταση για τα παιδιά επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα».
Στο ίδιο νομοσχέδιο για το άσυλο εξετάζεται να προβλέπεται η θεσμοθέτηση συστήματος διοίκησης και κανονισμού λειτουργίας στα κέντρα φιλοξενίας της ενδοχώρας, καθώς έχει εντοπιστεί από το υπουργείο ότι ελάχιστα από τα καμπς έχουν θεσμοθετημένο κανονισμό. Επιπλέον, θα ξεκαθαρίζεται και το θέμα της πιστοποίησης, του ελέγχου και της λογοδοσίας των μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς, όπως αναφέρουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι ίδιες πηγές του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, χρειάζεται να προβλέπεται με σαφήνεια όχι μόνο το πώς εγγράφονται οι οργανώσεις και πώς πιστοποιούνται, αλλά και το πώς λογοδοτούν και πώς εξέρχονται από το μητρώο σε περίπτωση που δεν πληρούν τα κριτήρια που θέτει το κράτος.
Τέλος, στο νομοσχέδιο αναμένεται να υπάρχει σαφής αναφορά για το συνολικό σχέδιο διαχείρισης του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος (masterplan), που ετοιμάζει η κυβέρνηση, προκειμένου να δεσμεύεται με νόμο η πολιτεία ότι θα εκπονεί ένα συνολικό σχέδιο.
