Αμερικανός ηθοποιός, πρόλαβε να πρωταγωνιστήσει μόλις σε τρεις μεγάλους μήκους ταινίες, σε δύο εκ των οποίων ήταν υποψήφιος για Όσκαρ Ά Ανδρικού Ρόλου. Με αφορμή τον θάνατο ίσως του μεγαλύτερου πολιτιστικού πρότυπου που ανέδειξε ο κινηματογράφος, γυρνάμε τον χρόνο πίσω και θυμόμαστε την ταινία του Νίκολας Ρέι: «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία» (Rebel Without a Cause - 1955).
Η κυρίως πλοκή της ταινίας επικεντρώνεται γύρω από τον δεκαεπτάχρονο Τζιμ Σταρκ (Τζέιμς Ντιν), που μόλις έχει μετακομίσει στο Λος Άντζελες μαζί με τους γονείς του. Το φιλμ ξεκινά μέσα σ' ένα αστυνομικό τμήμα, όπου ο Σταρκ έχει μεταφερθεί εκεί με τη κατηγορία της δημόσιας μέθης. Από αυτό το σημείο ξεκινά και το κεντρικό δίλημμα της ταινίας «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία», καθώς οι γονείς διαπληκτίζονται συνέχεια μπροστά και κυρίως πίσω από τη πλάτη του ήρωά μας.
Η ταινία σταθμός, που σφράγισε τη δεκαετία του ’50 και γέννησε ένα διαχρονικό σύμβολο, τον Τζέιμς Ντιν. Το φιλμ αφηγείται την ιστορία ενός ατίθασου έφηβου (υποδειγματικός ο Τζέιμς Ντιν), που έρχεται σε μια πόλη, συναντά ένα κορίτσι, αμφισβητεί τους γονείς της και αντιμετωπίζει γυμνασιακούς τσαμπουκάδες, με τους πιτσιρικάδες του τοπικού σχολείου.
Το φιλμ, σκιαγραφεί το πορτραίτο της υπαρξιακής αποσύνθεσης της νεολαίας, ιδιαίτερα των κεντροδυτικών πολιτειών, κριτικάρει δριμύτατα τον γονεϊκό αυταρχισμό και εκθέτει το χάσμα μεταξύ των γενεών. Ο τίτλος του φιλμ έχει παρθεί κατά το ήμισυ αυτούσιος από το βιβλίο του ψυχιάτρου Ρόμπερτ Λίντνερ: «Rebel Without a Cause: The Hypnoanalysis of a Criminal Psychopath». Από το 1990 η ταινία φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου με τον χαρακτηρισμό: πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά πολύτιμη.
Πιο αναλυτικά, ο Τζιμ αισθάνεται συνεχώς προδομένος από τους καυγάδες και από τον αγώνα που κάνουν οι γονείς για να τον πατρονάρουν, ο καθένας για τον εαυτό του. Νιώθει την έλλειψη στήριξης από τον πατέρα του και αυτό τον οδηγεί σε μια βαθύτατη σύγχυση, ενώ παράλληλα εσωτερικεύει συναισθήματα οργής. Αργότερα μέσα στο φιλμ ρωτά επανειλημμένα τον πατέρα του: «τι χρειάζεται να κάνει κάποιος για να γίνει άντρας;».
Στη προσπάθειά του να ενταχθεί στο καινούργιο σχολικό περιβάλλον, έρχεται αντιμέτωπος με τον τοπικό τραμπούκο με το όνομα Μπαζ (Κόρεϊ Άλλεν). Παράλληλα γίνεται κολλητός φίλος με τον 15άχρονο Τζον που έχει το παρατσούκλι Πλεϊτο - Πλάτωνας (Σαλ Μινέο). Ο τελευταίος ήταν στο αστυνομικό τμήμα τη νύχτα που συνελήφθη ο Σταρκ. Ο Τζιμ γρήγορα γίνεται το είδωλο του Πλεϊτο, που είναι παιδί με σοβαρά ψυχολογικά ζητήματα, αφού ο πατέρας του, παράτησε εδώ και χρόνια την οικογένειά του.
Ο Πλεϊτο έχει αρκετά κοινά σημεία με τον Τζιμ, αφού και αυτός ψάχνει ένα νόημα στη ζωή, ενώ καθημερινά έχει να αντιμετωπίσει τους γονείς του οι οποίοι όμως «δεν τον καταλαβαίνουν». Μετά από λίγο ο Τζιμ συναντά τη Τζούντι (πανέμορφη η Νάταλι Γουντ), ήταν και αυτή στο αστυνομικό τμήμα εκείνη τη νύχτα. Είχε εισαχθεί επειδή τριγυρνούσε μόνη μέσα στο σκοτάδι.
Η Τζούντι ανήκει στη συμμορία του Μπαζ και είναι ο «αφέντης» της κόντρας με κλεμμένα αυτοκίνητα, ανάμεσα στον Τζιμ και τον Μπαζ. Η κούρσα επιφυλάσσει ένα τραγικό τέλος για τον Μπαζ. Γυρίζοντας σπίτι ο Τζιμ προσπαθεί να πει στους γονείς του, τι έγινε. Απογοητευμένος από την υστερική αντίδρασή τους, φεύγει από το σπίτι. Η συμμορία του Μπαζ τον έχει πάρει στο κατόπι. Η Τζούντι και ο Πλεϊτο τον συναντούν σε μια εγκαταλελειμένη βίλα. Εκεί σαν σε παιχνίδι, φαντασιώνονται ότι είναι οικογένεια, με τον Τζιμ για πατέρα.
Η συμμορία τους βρίσκει σύντομα και ο Πλεϊτο, τραβά πιστόλι και πυροβολεί αδιακρίτως. Το τρίο σκορπά και συναντιέται στην κρυψώνα του Πλεϊτο. Ο Τζιμ τον πείθει να του παραδώσει το όπλο και κρυφά αφαιρεί τις σφαίρες, πριν του το παραδώσει ξανά. Η αστυνομία έχει περικυκλώσει τον χώρο. Όταν ο Πλεϊτο βγαίνει έξω, η κρίση του θολώνει και πάει να τραβήξει το όπλο. Οι αστυνομικοί πυροβολούν και τον τραυματίζουν θανάσιμα, παρ'όλες τις κραυγές του Τζιμ ότι το περίστροφο είναι άδειο. Οι γονείς του Τζιμ φτάνουν στον τόπο του εγκλήματος και αγκαλιάζουν το παιδί τους. Ο πατέρας του ανακοινώνει πως από δω και πέρα θα είναι στο πλευρό του. Ο Τζιμ νιώθει ανακουφισμένος από αυτό και τους συστήνει τη Τζούντι.
Ο «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία» έλαβε συνολικά τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ χωρίς όμως να κερδίσει κάποιο χρυσό αγαλματίδιο. Η Νάταλι Γουντ προτάθηκε για Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου, ενώ ο Σαλ Μίνεο προτάθηκε για Όσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου. Ο Τζέιμς Ντιν έλαβε υποψηφιότητα (μετά θάνατον) για την πρώτη από τις δυο ταινίες που γύρισε εκείνη τη χρονιά, μαζί με το «Ανατολικά της Εδέμ».
Τζέιμς Ντιν / James Dean (8 Φεβρουαρίου, 1931 - 30 Σεπτεμβρίου, 1955)
Ο Τζέιμς Ντιν, γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου του 1931, στην Ιντιάνα των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο πατέρας του, παράτησε οικογένεια και αγροτική ζωή για να ακολουθήσει καριέρα οδοντιάτρου. Έτσι η οικογένεια μετακόμισε στην Καλιφόρνια και ο μικρός Τζέιμς ήταν αφοσιωμένος αποκλειστικά στη μητέρα του, η οποία όμως πέθανε από καρκίνο το 1940. Λέγεται ότι η αντικοινωνική συμπεριφορά και η αθεράπευτη κυκλοθυμία του, προήλθε από τον θάνατο αυτό.
Ανίκανος ο πατέρας να μεγαλώσει τον Τζείμς, αποφασίζει να τον στείλει εσωτερικό σ' ένα σχολείο στην Ιντιάνα πάλι, που βρισκόταν υπό τον έλεγχο της αίρεσης των Κουακέρων. Εκεί ο μικρός Τζέιμς θα αναπτύξει ξεχωριστή σχέση μ' έναν Μεθοδιστή πάστορα. Αυτός θα τον επηρεάσει στο να αγαπήσει το θέατρο, τις ταυρομαχίες και τα γρήγορα αμάξια...
Ο πρώτος του ρόλος στον χώρο του θεάματος ήταν ένα διαφημιστικό της Pepsi Cola. Μετά από μια μικρή επιτυχία, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και πήγε κατευθείαν στο «Actors Studio», για να παρακολουθήσει τη Μέθοδο του Λι Στράζμπεργκ. Υπήρξε η πιο ευτυχισμένη περίοδος της ζωής του. Συνεχίζοντας τις αναρίθμητες εμφανίσεις του σε διαφημιστικά και μικρούς ρόλους σε σήριαλ, του δίνεται η ευκαιρία να παίξει στο Μπρόντγουεϊ και στην παράσταση «Οι Ανήθικοι», ένα θεατρικό του Αντρέ Γκιντ. Εκεί τον περίμενε το εισιτήριο για το Χόλιγουντ.
1η Ταινία: «Ανατολικά της Εδέμ» (East of Eden - 1955) του Ηλία Καζάν
Ο Ηλία Καζάν έψαχνε έναν νέο ηθοποιό για τον ρόλο του Καλ Τρασκ, στην κινηματογραφική μεταφορά του έργου του Τζον Στάινμπεκ «East of Eden». Η ιστορία είχε να κάνει με τις οικογένειες των Τρασκ και των Χάμιλτον. Επικεντρώνονταν στον χαρακτήρα του Καλ Τρασκ, τον επαναστατημένο γιο ενός ευσεβούς, απορριπτικού πατέρα και μιας αποξενωμένης μητέρας, που στη πορεία ο Καλ ανακαλύπτει ότι διατηρεί οίκο ανοχής, από τη θέση της «Μαντάμ».
Ο Καζάν ήθελε αρχικά τον Μάρλον Μπράντο για τον ρόλο. Ο σεναριογράφος Πολ Όσμπορν, πρότεινε τον Ντιν. Σκηνοθέτης και σεναριογράφος αποφάσισαν να γνωρίσουν τον Ντιν στον Στάινμπεκ και ότι πει αυτός θα γίνει. Ο Στάινμπεκ ενθουσιάζεται με τον Ντιν και έτσι παίρνει τον ρόλο. Ο χαρακτήρας του Καλ Τρασκ θα προετοιμάσει το έδαφος για τον Τζίμι Σταρκ του «A Rebel Without a Cause». Και οι δυο χαρακτήρες απεικονίζουν μοναχικούς επαναστάτες, παρεξηγημένους περιθωριακούς που νιώθουν το έλλειμμα του πατρικού συμβόλου.
2η Ταινία: «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία» (Rebel Without a Cause - 1955) του Νίκολας Ρέι
Ο ρόλος του Τζίμ Σταρκ που ακολούθησε, καθιερώνει τον Τζέιμς Ντιν ως το απόλυτο ίνδαλμα της νεολαίας. Οι πιτσιρικάδες της εποχής ντύνονται σαν κι αυτόν, μιλούν και συμπεριφέρονται σαν κι αυτόν. Το φιλμ θεωρείται ότι αποτυπώνει με τρομερή ακρίβεια την εφηβική οργή.
3η Ταινία: «Ο Γίγας» (Giant - 1956) του Τζορτζ Στίβενς
Η ταινία κυκλοφόρησε στις αίθουσες μετά τον θάνατό του ηθοποιού, όπου εκτός από τον Τζέιμς Ντιν, πρωταγωνιστεί επίσης η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και ο Ροκ Χάντσον. Στο φιλμ ο Τζέιμς Ντιν συμμετείχε κυρίως για να ξεφύγει από την τυποποίηση που τον οδηγούσαν οι δυο προηγούμενες μεγάλες επιτυχίες του. Εδώ υποδύεται τον Τζετ, έναν πλούσιο Τεξανό πετρελαιά. Ο θάνατός του πλανιόταν πάνω από κάθε σκηνή και κυρίως από το μοντάζ.
Ο έρωτάς του για τα γρήγορα αμάξια ήταν δεδομένος, ίσως να ήταν και ο μοναδικός του. Ξεκίνησε μ' ένα κατακόκκινο αγωνιστικό MG TD. Γρήγορα το αναβάθμισε σε μια Porsche 356 Speedracer, με την οποία άρχισε τους αγώνες. Η έλξη του προς την ταχύτητα ήταν ολοκληρωτική.
Λίγο πριν τα γυρίσματα της ταινίας «Ο Γίγας» (Giant), αγοράζει το φονικό «Μικρό Μπάσταρδο», την ασημένια βολίδα, Porsche 550 Spyder. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1955, κείτεται νεκρός. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον έχει κατατάξει 18ο στη λίστα με τους 25 μεγαλύτερους σταρ όλων των εποχών.
Όταν κάποτε τον ρώτησαν να περιγράψει τον εαυτό του, ο ίδιος μετέφερε τη φράση του Αντουάν Ντε Σεντ Εξιπερί, από τον Mικρό Πρίγκιπα, «Το ουσιώδες, είναι αόρατο για το μάτι».
Πηγή
