Στο Λιτόχωρο, την ημιορεινή κωμόπολη του Νομού Πιερίας με τους 7.000 κατοίκους που βρίσκεται στις ανατολικές απολήξεις του Ολύμπου, πριν από λίγες ημέρες, συγκεκριμένα στις 7 Ιουλίου, είχε γιορτή! Οχι για πρώτη, αλλά για 21η φορά χιλιάδες επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό αντάμωσαν κάτω από το Ορος των Θεών υπό το βλέμμα δεκάδων χριστιανών που όλα αυτά τα χρόνια αντιμετωπίζουν την εν λόγω γιορτή κάτι σαν απαραίτητη θερινή ατραξιόν. Οι μεν στέκουν καμαρωτοί στους πρόποδες του Ολύμπου για να γίνουν ένα με το ελληνικό πνεύμα, να τιμήσουν τους αρχαίους φιλοσόφους με δημόσιες εκδηλώσεις και βαθυστόχαστες συζητήσεις, να λάβουν μέρος σε τελεστικά δρώμενα και «να νιώσουμε με κατάνυξη την πατρώα ψυχή ερχόμενοι σε επαφή με την κοσμοθέαση των προγόνων μας όπως λένε οι ίδιοι». Οι δε, κάθονται λίγο πιο πίσω για να περάσουν την ώρα τους, να κάνουν χάζι, ή να απολαύσουν δωρεάν ένα θέαμα που έχει τα πάντα: και όμορφες γυναίκες και περίεργα ήθη και αξιοπρόσεκτα έθιμα και χορό και ποτό σε ένα «γλέντι» που διαρκεί τρεις ολόκληρες ημέρες!
Η τελετή έναρξης των Προμηθείων πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 7 Ιουλίου, ενώ το βράδυ της Παρασκευής 8 Ιουλίου, με την αμέριστη αρωγή του Δήμου Δίου-Ολύμπου και των τοπικών αρχών πραγματοποιήθηκε η μεγαλειώδης αρχαϊκή πομπή στους κεντρικούς δρόμους του Λιτόχωρου με τη συμμετοχή των ντόπιων φορέων, των επισκεπτών και όλων των ενδιαφερομένων. Η πομπή κατέληξε στο υπαίθριο αμφιθέατρο του Λιτόχωρου όπου έλαβαν χώρα αρχαϊκά πολιτισμικά δρώμενα, με αποκορύφωμα τα τελεστικά/καλλιτεχνικά δρώμενα του Σαββάτου που προσέλκυσαν χιλιάδες θεατές λόγω της υποβλητικής ατμόσφαιρας που γεννά ενίοτε το παράδοξο και το διαφορετικό. Η είσοδος στις γιορτές των Προμηθείων ήταν ελεύθερη, ενώ, σύμφωνα με τους διοργανωτές της, «ευπρόσδεκτοι ήταν όλοι όσοι νιώθουν πως η διαύγεια σκέψης και οι αξίες των προγόνων μας μπορούν να αποβούν βατήρας πνευματικής παλιγγενεσίας, ελπίδας και αντίστασης απέναντι στην υποδούλωση που μηχανισμοί αλλότριοι και ισοπεδωτικοί επιδιώκουν να επιβάλουν για άλλη μια φορά στον Ελληνισμό». Για τους απανταχού πολυθεϊστές άλλωστε οι γιορτές των Προμηθείων δεν είναι μια άγονη λατρεία ενός πεπερασμένου παρελθόντος, αλλά «μια μορφή έκφρασης εκείνων στους οποίους αναγνωρίζει η σώφρων ανθρωπότητα ότι τους οφείλει τα πάντα». Ενίοτε και μια καλή αφορμή για χάζι, μεθύσι και αρχαιοελληνικό ξεφάντωμα.
Η εμφάνιση και η ανθρωπογεωγραφία
Το κίνημα των πολυθεϊστών ξεπήδησε τη δεκαετία του 1990, εξάντλησε όλες τις υπερβολές και τις γραφικότητες που το χαρακτηρίζουν, επιβίωσε στον πόλεμο που του ασκήθηκε από την Εκκλησία -πολλοί ήταν εκείνοι που ταύτιζαν τους πολυθεϊστές με τους σατανιστές- και σήμερα, 25 χρόνια μετά, στέκει ακόμη στο περιθώριο, τυλιγμένο με ένα πέπλο μυστηρίου. Από τότε έως σήμερα έκαναν την εμφάνισή τους στο όνομα του πολυθεϊσμού αμέτρητες κοινότητες (κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πόσες πολυθεϊστικές κοινότητες υπάρχουν στην Ελλάδα) που δεν αποτελούσαν τίποτε παραπάνω από φανταστικές οντότητες έως τραγελαφικά σωματεία με υποτυπώδη καταστατικά και μέλη μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Μέσα στους πρώτους «καθοδηγητές» συναντά κάποιος τα ονόματα του Παναγιώτη Μαρίνη από την Ελληνική Εταιρεία Αρχαιοφίλων και του Βλάση Ρασσιά από το Υπατο Συμβούλιο Ελλήνων Εθνικών, καθώς και άλλες προσωπικότητες που επηρέασαν με το έργο τους τούς κύκλους των αρχαιολατρών, όπως ο Ραδάμανθυς Αναστασάκης με το «Ιδιοθέατρον» και ο Τρύφων Ολύμπιος, ο άνθρωπος που ξεκίνησε τις γιορτές των Προμηθείων. Στους πολυθεϊστές δεν αρέσει να τους αποκαλείς παγανιστές διότι τα «παγανιστής», «ειδωλολάτρης» ή «εθνικός» αποτελούν για εκείνους αρνητικούς προσδιορισμούς που χρησιμοποιήθηκαν από τους χριστιανούς για να ορίσουν τους μη χριστιανούς, ενώ κάτω από την ομπρέλα της αρχαιολατρίας μπαίνει μια πληθώρα ατόμων διαφορετικής προέλευσης. Υπάρχουν αρκετοί οι οποίοι το κάνουν για λόγους εθνικής ταυτότητας, άλλοι που έχουν ενεργειακές αναζητήσεις και κάποιοι τρίτοι από... μόδα. Υπάρχουν, επίσης, αυτοί που ήρθαν σε επαφή μέσω φιλοσοφικής έρευνας και αγάπης για την αρχαία ελληνική σκέψη, αλλά στην ουσία δεν ασπάζονται το θρησκευτικό κομμάτι του πολυθεϊσμού παρά μόνο την αρχαία σκέψη. Ολες αυτές οι ετερόκλητες ομάδες δεν αγγίζουν τον πυρήνα του δωδεκαθεϊσμού, όμως αποτελούν την πλειονότητα των ατόμων που συναντάς σε πολυθεϊστικές κοινότητες. Ο πολυθεϊσμός αφορά σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, από κομμώτριες μέχρι καθηγητές πανεπιστημίου και από κυρίους 70 χρόνων μέχρι μικρά παιδιά. Τέλος, ο πολυθεϊσμός δεν επιβάλλει κανόνες στην καθημερινή ζωή όσων τον ασπάζονται, αλλά δίνει κατευθύνσεις για πρακτικά θέματα της καθημερινότητας οι οποίες συμβαδίζουν -με τι άλλο;- με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα.
Τα «Οχι» και τα «Ναι» των πολυθεϊστών
Ενα από τα ισχυρότερα «όχι» που βγαίνει συχνά από τα χείλη των εκπροσώπων του απευθύνεται στον μοναχισμό και κατ’ επέκταση στους μοναχούς, οι οποίοι αποτελούν για τους πολυθεϊστές «τεμπέληδες που βγαίνουν εκτός κοινωνίας για να απομυζούν τους πόρους της και να πουλάνε πνεύμα». Κατ’ αυτούς, ένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν είναι δυνατόν να απαρνηθεί τα εγκόσμια και, όπως υποστηρίζουν, «ακόμη και οι βουδιστές δεν κάθονται μέσα σε ένα Αγιον Ορος, αλλά ανάμεσα στους κοινούς θνητούς, μεταλαμπαδεύοντας το “φως” τους στην κοινωνία». «Οχι» λένε επίσης στον προσηλυτισμό, θεωρώντας ότι το να υποχρεώνεις εμμέσως κάποιον άλλον να ασπαστεί τις ιδέες σου δεν αποτελεί τίποτα παραπάνω από μια μορφή καταπάτησης της ελευθερίας. Ενα μεγάλο «όχι» απευθύνουν ακόμη απέναντι σε κάθε μορφή επέμβασης σε όσα μας έχει χαρίσει η φύση, όπως το τατουάζ και η περιτομή, ενώ αρνητικοί δηλώνουν και απέναντι στη νηστεία, την οποία θεωρούν τεράστια υποκρισία. «Δεν μπορείς να λες “νηστεύω το κρέας” και να το παίζεις υπεράνω όταν χιλιάδες παιδιά στην Αφρική πεθαίνουν καθημερινά από ασιτία», λένε.
Οσον αφορά τώρα στον Θεό που πιστεύουν, οι πολυθεϊστές έχουν ως κοσμοείδωλό τους τη Μητέρα Φύση, την οποία και λατρεύουν. Οι 12 Θεοί του Ολύμπου μπορεί να είναι μια βασική «μαγιά», αλλά εξίσου σημαντικοί θεωρούνται πολλοί ακόμη, όπως ο Διόνυσος, ο Ασκληπιός και ο Πάνας. Ο καθένας είναι ελεύθερος να πιστεύει σε όποιον Θεό επιλέξει, με την έννοια της πίστης να είναι αρκετά χαλαρή: για παράδειγμα, ένας πολυθεϊστής μπορεί να πιστεύει στην ομηρική αντίληψη του Αδη και ένας άλλος στη μετενσάρκωση. Εδώ δεν υπάρχει ιερό βιβλίο, ούτε αυστηροί ηθικοί κώδικες, ούτε διάσταση μεταξύ του καλού και του κακού, ούτε μετά θάνατον τιμωρία. Οι θεοί τους δρουν ανελλιπώς, δεν «αποσύρονται», δεν «συνενώνονται» σε ένα πρόσωπο, δεν «αντικαθίστανται», δεν «παύουν να υπάρχουν», και δεν «νικώνται».
Πλούσιο εορτολόγιο
Οι πολυθεϊστές δεν έχουν κάποιο επαγγελματικό ιερατείο για τις λατρείες τους (δημόσιες ή ιδιωτικές), ενώ καθήκοντα ιερέως ή ιέρειας μπορεί να εκτελέσει ο οποιοσδήποτε «αντίθετα από τους χριστιανούς παπάδες που παριστάνουν ότι εκπροσωπούν τον Θεό τους στους ανθρώπους». Διαθέτουν ένα συγκεκριμένο τυπικό λατρείας, απόσταγμα ενδελεχούς μελέτης αρχαίων πηγών και παραδεδομένων στοιχείων από προγενεστέρους, ενώ χρέη ιερέως ασκούν και οι γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα, οι γυναίκες επιβάλλεται να ιερουργούν καθότι το εθνικό πάνθεόν τους αποτελείται συμβολικά κατά το ήμισυ από θεές. Κατά τους πολυθεϊστές ο Ολυμπος, η κατοικία των ολυμπίων θεών, δεν είναι το γνωστό όρος που χωρίζει τη Θεσσαλία από τη Μακεδονία αλλά ένας τόπος πνευματικός που βρίσκεται «υπεράνω» μας, «κάτωθέν» μας αλλά και «μέσα» μας διότι οι Θεοί είναι παντού. Οι πολυθεϊστές μπορεί να μην έχουν Χριστούγεννα και Πάσχα, διαθέτουν ωστόσο ένα εξαιρετικά πλούσιο εορτολόγιο. Οσοι τιμούν το Δωδεκάθεο τελούν εκδηλώσεις για την εαρινή και τη φθινοπωρινή ισημερία, την εορτή του χειμερινού και θερινού ηλιοστασίου. Η επόμενη μεγάλη εορτή για τους δωδεκαθεϊστές είναι τα Ανθεστήρια, στα τέλη Φεβρουαρίου, που αποτελούν τριήμερες τελετές προς τιμήν του Διονύσου, του χθόνιου Ερμή και των προγονικών πνευμάτων.
Οσον αφορά στις θυσίες, τόσο οι αναίμακτες όσο και οι αιματηρές κατά την αρχαιότητα (σφαγή ζώου που τρώγεται σε εορταστικό δείπνο) είναι αμφότερες ιερές για εκείνους. Ωστόσο εμμένουν μόνο σε αναίμακτες θυσίες, ενώ σχολιάζουν τους χριστιανούς λέγοντας: «Οι χριστιανοί σκοτώνουν εκατομμύρια αρνιά και γαλοπούλες στις δικές τους εορτές και δεν δείχνουν να έχουν κανένα απολύτως συνειδησιακό πρόβλημα». Στους κόλπους τους δέχονται οποιονδήποτε το θελήσει -ακόμη και αν δεν είναι Ελληνας-, ο οποίος λαμβάνει και αρχαιοελληνικό όνομα. Οι σπονδές στους θεούς αποτελούν ολόκληρο τελετουργικό που λαμβάνει χώρα σε βωμό με κρασί, σπόρους για την προσφορά και ένα στεφάνι από λουλούδια ακουμπισμένο. Οσο για τους γάμους και τις βαπτίσεις, τελούνται πολιτικά στο δημαρχείο, για να ξανατελεστούν εν συνεχεία σε χώρους της αρεσκείας τους, σύμφωνα με το δικό τους τυπικό.
