Ένας καθ’ όλα γοητευτικός κυνισμός για τα μεγάλα και μικρά τίποτα της ζωής και του θανάτου. Μια μικρή πραγματεία 158 σελίδων, υπό μορφή παλινδρομήσεων από το παρόν και στο παρελθόν ενός άνδρα που διαπιστώνει καθημερινά πως βαίνει προς το αναπόφευκτο.
Αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο: Ο εβδομηντάρης πετυχημένος ζωγράφος, που αναφέρεται ως «Ζ», ξυπνάει το πρωί στο διαμέρισμα μιας καλής γειτονιάς στην Αθήνα της κρίσης. Το όνειρο που έβλεπε ήταν ότι πέθαινε. Ανοίγοντας τα μάτια του διαπιστώνει με την αίσθηση του… παρατηρητή ότι από το τίποτα επανήλθε στο παν.
Ετοιμάζοντας το πρωινό του θυμάται το χωρισμό του με την δεύτερη γυναίκα του ενώ αποσπάσματα από την πορεία του έρχονται στο μυαλό καθώς κάθεται στην πολυθρόνα. Σε αυτό το θρόνο των αναμνήσεων αναπολεί τον πρώτο του γάμο σε ένα δημαρχείο του Παρισιού, εικοσάχρονος με τη γυναίκα του έγκυο. Καλομαθημένος μικρός από τους γονείς του την υποχρεώνει σε έκτρωση. Παρότι συνεσταλμένος στο σχολείο και δειλός μπροστά σε κοινό, κάνει καριέρα σε μια φημισμένη διαφημιστική εταιρεία της Γαλλίας, διαπρέποντας παράλληλα στην ζωγραφική.
Παρατηρώντας τα διάφορα έπιπλα του σπιτιού επαναφέρει στην μνήμη τις ιδεολογικές συζητήσεις στα καφενεία όπου σύχναζαν φοιτητές, εμιγκρέδες, αναρχικοί και πόρνες. Σήμερα διερωτάται τι είναι ιδεολογικά; Αριστερός; Δεξιός; «Αριστεροδεξιός» θα επέλεγε, αν και, «ούτε οι δεξιοί ούτε οι αριστεροί είχαν καμιά σωτήρια σκέψη για το τι γίνεται μετά τα γηρατειά». Πάλι αναδρομές: Με την πρώτη του γυναίκα χώρισε πολύ γρήγορα γιατί ο ίδιος απεχθανόταν να κάνει οικογένεια. Και μόνο η σκέψη ενός παιδιού του προκαλούσε ναυτία.
Από την άλλη πλευρά, και η μποέμικη ζωή του με αλκοόλ, άσκοπες συζητήσεις και σπατάλες τον είχαν φέρει πολλές φορές στα «όρια της αηδίας». Αισθανόταν δυνατός ενώ ήταν αδύνατος. Τι μπορεί όμως να περιμένει σήμερα στα εβδομήντα του όταν και επισήμως θεωρείται μέλος της τρίτης ηλικίας; Καθώς περιεργάζεται το σπίτι λες και το βλέπει για πρώτη φορά, εντοπίζει παλιές του συνεντεύξεις διερωτώμενος αν, τελικά, είναι καταπληκτικό ή γελοίος.
Παρατηρώντας στο απέναντι μπαλκόνι ένα ημίγυμνο κορίτσι νοσταλγεί τις ερωτικές ευωχίες της νεότητας με τα ερωτήματά του να συνεχίζουν: Είναι ο εαυτός του ή ο πατέρας του; Είναι Αλτρουιστής ή μισάνθρωπος; Βλέπει τις παλιές φωτογραφίες και τις συγκρίνει με το σημερινό γερασμένο του σώμα και…
Ο συγγραφέας μετεωρίζεται μεταξύ ύπαρξης και ανυπαρξίας.Άλλοτε καταβυθίζεται στις ενοχικές αναμνήσεις του πρωταγωνιστή του και άλλοτε ανέρχεται στα αιώνια ερωτήματα που θέτουν όχι μόνο οι φιλόσοφοι αλλά και οι άνθρωποι της καθημερινής ζωής.
Απελπισμένος αλλά παιγνιώδης θέτει το μέγα ζήτημα του τέλους. Είναι το όλα για ένα τίποτα! Πάντως, το τέλος του ήρωά του είναι συμβατικό. Ο «Ζ» δεν τολμά να πέσει από το μπαλκόνι προς το Τίποτα, επιλέγοντας να επιστρέψει στην πολυθρόνα του…
Ακόμα και αν ο ευσεβής αναγνώστης προκληθεί από την ελευθεριότητα των σκέψεων του ήρωα, διαβάζοντας το βιβλίο κερδίζει από την αποφθεγματική διήγηση. Ιδού μερικά χαρακτηριστικά λογοτεχνικά επιγράμματα που ξεπηδούν καθώς ο συγγραφέας ξετυλίγει την ιστορία του:
- Ο εγκέφαλός του είχε αυτοανακηρυχθεί σε ανεξάρτητο κράτος.
- Τι νόημα έχει μια ζωή που κάνεις πάντα το σωστό;
- Πολλοί καλλιτέχνες ενώ ζουν κοινότοπα μιλούν για την τέχνη τους εξαιρετικά!
- Όλοι οι άνθρωποι έχουν κάνει στη ζωή μικρά εγκλήματα. Αυτό όμως δεν τους κάνει δολοφόνους.
- Μόνο η αποτυχία διδάσκει ταπεινότητα.
- Η ζωή είναι ένα παιχνίδι που στο τέλος δεν κερδίζει κανείς.
