Ο μεταβολισμός σύμφωνα με τους ειδικούς είναι το σύνολο των χημικών και φυσικών διαδικασιών μέσω των οποίων το φαγητό αφομοιώνεται από τον οργανισμό και μετατρέπεται σε θερμότητα (που χρησιμεύει στη διατήρηση της κατάλληλης θερμοκρασίας του σώματος), μια μηχανική ενέργεια που κινεί τους μυς και καταναλώνεται αμέσως καθώς και ενέργεια που αποθηκεύεται με τη μορφή γλυκογόνου (ενός σακχάρου που υπάρχει στους μυς και στο συκώτι) και λίπους, στο λιπώδη ιστό.
Όταν μιλάμε για βασικό μεταβολισμό εννοούμε το σύνολο των αντιδράσεων που συμβαίνουν στον οργανισμό σε καταστάσεις απόλυτης χαλάρωσης, ξύπνιοι και χωρίς ψυχοσωματικό άγχος. Ο θεμελιώδης μεταβολισμός αντιπροσωπεύει την ποιότητα των απαραίτητων για τον οργανισμό θερμίδων, για τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών. Ο μεταβολισμός αυτός αποτελεί το 67-70% της ημερήσιας κατανάλωσης ενέργειας. Ωστόσο πολλοί είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν το βασικό μεταβολισμό του καθενός.
Η ηλικία είναι σίγουρα ο σημαντικότερος καθώς το πέρασμα των χρόνων μειώνει σταδιακά το βασικό μεταβολισμό. Είναι στο μέγιστο σημείο του στο νεογέννητο και στο μωρό και μειώνεται σιγά-σιγά, σταθεροποιείται κατά την ενήλικη ζωή και έπειτα πέφτει ακόμη περισσότερο στα γεράματα. Ακόμη και η λειτουργία του θυρεοειδή επηρεάζει τις μεταβολικές διαδικασίες. Ο θυρεοειδής, μάλιστα, είναι ρυθμιστής του μεταβολισμού: αν ο θυρεοειδής παράγει λιγότερη ορμόνη (υποθυρεοειδισμός) ο μεταβολισμός επιβραδύνεται.
Ο μεταβολισμός αλλάζει και σε σχέση με το φαγητό που καταναλώνεται. Συγκεκριμένα, η χώνεψη των πρωτεϊνών απαιτεί από τον οργανισμό μεγαλύτερη δαπάνη ενέργειας από αυτή που χρειάζεται για να αφομοιώσει υδατάνθρακες και λίπη.
Όποιος έχει πιο ανεπτυγμένο μυϊκό σύστημα έχει και πιο δραστήριο μεταβολισμό. Ο μυϊκός ιστός καίει περισσότερες θερμίδες από τον λιπώδη ιστό. Γι’ αυτό, όσο πιο μεγάλη μυϊκή μάζα, τόσο καλύτερος ο μεταβολισμός. Σ’ αυτό οφείλεται και το γεγονός ότι οι γυναίκες καίνε λιγότερο από τους άντρες.
