Προστέθηκε από 24grammata
24grammata.com/ από τη ζωή των λέξεωνΗ ιστορία των λέξεων: Δεξιά και Αριστερά
γράφει ο Γιώργος Δαμιανός
Δεξιά
Μία από τις πιο ταλαιπωρημένες λέξεις του ευρωπαϊκού, και όχι μόνο, λεξιλογίου είναι η λέξη “δεξιός”. Το ταξίδι της ξεκινά, ήδη, από την Μυκηναϊκή εποχή με το ανθρωπωνύμιο de-ki-si-wo > δεξιός > Λατ.: dexter… Η λέξη δεξιός, ήδη από την εποχή του Ομήρου, προσδιόριζε τον “ικανό”, τον “δυνατό”. Γι αυτό και δεξιά άκρα (χέρι, πόδι) ονομάστηκαν εκείνα τα μέρη του σώματος, που στην πλειονότητα των ανθρώπων, είναι πιο “ικανά”, “επιδέξια”. Έτσι το δεξιό (ικανό) χέρι προσδιόρισε και οτιδήποτε βρίσκεται στην ίδια πλευρά: π.χ. “στροφή προς τα δεξιά”. Αρχικά, η λέξη “αδέξιος” δήλωνε τον αριστερόχειρα , αλλά ήδη από την εποχή του Λουκιανού απαντάται με τη σημερινή σημασία: “ο στερούμενος επιδεξιότητας”. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν: αδέξιος, δεξιοτέχνης (: ο εκτελών κάτι με ικανότητα), αμφιδέξιος (: ο έχων τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί τα δυο χέρια ή πόδια με την ίδια επιδεξιότητα)
Αριστερά
Για να μην αδικηθεί το αριστερό χέρι, αφού όλα τα “καλά” ήταν για το δεξιό χρησιμοποίησαν λέξεις με θετική σημασία (ευφημισμός). Το αποκάλεσαν, δηλαδή, άριστο> αριστερό. Στην αρχαία ελληνική, μάλιστα, ονομαζόταν και “ευώνυμο” (ευ+όνομα > “καλονόματο”). Οι Αρχαίοι χρησιμοποίησαν με τη σημασία του αριστερός και το “σκαιός”
Στους νεότερους χρόνους από τη λέξη “ζαβός” (: τρελός, μαινόμενος) σχηματίστηκαν οι λέξεις ζαβρός> ζαρβός> ζερβός (με την οποία αντικατέστησαν τη σημασία του αδέξιος και προσδιόρισαν το αριστερό χέρι)
Πολιτικοί όροι
Οι λέξεις Δεξιά και Αριστερά, ως πολιτικοί όροι, χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στις 11/9/1789 στη Γαλλική εθνοσυνέλευση. Κατά τη διάρκεια της συνταγματικής Συνελεύσεως οι συντηρητικοί και μοναρχικοί εκπρόσωποι κατέλαβαν τη δεξιά πλευρά (ως προς το Προεδρείο) της αίθουσας. Αντίθετα οι προοδευτικοί/ριζοσπαστικοί κατέλαβαν την αριστερή. Από τότε οι όροι Δεξιά και Αριστερά μπήκαν στο πολιτικό μας λεξιλόγιο και όλοι προσπαθούν να καταλάβουν, σήμερα, ποιος είναι ο, πραγματικά, ο Δεξιός και ποιος ο Αριστερός
Δεξιά
Μία από τις πιο ταλαιπωρημένες λέξεις του ευρωπαϊκού, και όχι μόνο, λεξιλογίου είναι η λέξη “δεξιός”. Το ταξίδι της ξεκινά, ήδη, από την Μυκηναϊκή εποχή με το ανθρωπωνύμιο de-ki-si-wo > δεξιός > Λατ.: dexter… Η λέξη δεξιός, ήδη από την εποχή του Ομήρου, προσδιόριζε τον “ικανό”, τον “δυνατό”. Γι αυτό και δεξιά άκρα (χέρι, πόδι) ονομάστηκαν εκείνα τα μέρη του σώματος, που στην πλειονότητα των ανθρώπων, είναι πιο “ικανά”, “επιδέξια”. Έτσι το δεξιό (ικανό) χέρι προσδιόρισε και οτιδήποτε βρίσκεται στην ίδια πλευρά: π.χ. “στροφή προς τα δεξιά”. Αρχικά, η λέξη “αδέξιος” δήλωνε τον αριστερόχειρα , αλλά ήδη από την εποχή του Λουκιανού απαντάται με τη σημερινή σημασία: “ο στερούμενος επιδεξιότητας”. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν: αδέξιος, δεξιοτέχνης (: ο εκτελών κάτι με ικανότητα), αμφιδέξιος (: ο έχων τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί τα δυο χέρια ή πόδια με την ίδια επιδεξιότητα)
Αριστερά
Για να μην αδικηθεί το αριστερό χέρι, αφού όλα τα “καλά” ήταν για το δεξιό χρησιμοποίησαν λέξεις με θετική σημασία (ευφημισμός). Το αποκάλεσαν, δηλαδή, άριστο> αριστερό. Στην αρχαία ελληνική, μάλιστα, ονομαζόταν και “ευώνυμο” (ευ+όνομα > “καλονόματο”). Οι Αρχαίοι χρησιμοποίησαν με τη σημασία του αριστερός και το “σκαιός”
Στους νεότερους χρόνους από τη λέξη “ζαβός” (: τρελός, μαινόμενος) σχηματίστηκαν οι λέξεις ζαβρός> ζαρβός> ζερβός (με την οποία αντικατέστησαν τη σημασία του αδέξιος και προσδιόρισαν το αριστερό χέρι)
Πολιτικοί όροι
Οι λέξεις Δεξιά και Αριστερά, ως πολιτικοί όροι, χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στις 11/9/1789 στη Γαλλική εθνοσυνέλευση. Κατά τη διάρκεια της συνταγματικής Συνελεύσεως οι συντηρητικοί και μοναρχικοί εκπρόσωποι κατέλαβαν τη δεξιά πλευρά (ως προς το Προεδρείο) της αίθουσας. Αντίθετα οι προοδευτικοί/ριζοσπαστικοί κατέλαβαν την αριστερή. Από τότε οι όροι Δεξιά και Αριστερά μπήκαν στο πολιτικό μας λεξιλόγιο και όλοι προσπαθούν να καταλάβουν, σήμερα, ποιος είναι ο, πραγματικά, ο Δεξιός και ποιος ο Αριστερός
