Κίττυ Ξενάκη
Για κάποιον άγνωστο λόγο, που έχει προφανώς να κάνει με τους περίπλοκους νόμους της σεισμολογίας, οι δύο μεγάλοι σεισμοί που συγκλόνισαν πριν από οκτώ ημέρες τη νοτιοανατολική Τουρκία και τη βορειοδυτική Συρία άφησαν το χωριό Μάρεα, 30 χιλιόμετρα βόρεια από το Χαλέπι, 100 χιλιόμετρα από το επίκεντρο, σχεδόν άθικτο. Τα σπίτια σείστηκαν, φυσικά, οι μιναρέδες κατέρρευσαν, το ίδιο και κάποιοι τοίχοι, αλλά μόνο μία 35χρονη με κινητικά προβλήματα έχασε τη ζωή της.
Μόλις πέρασε ο άμεσος κίνδυνος, οι κάτοικοι προσπάθησαν να μάθουν νέα των δικών τους – πολλοί εγκατέλειψαν μετά το 2011 αυτό το προπύργιο της συριακής αντιπολίτευσης καταλήγοντας εκτοπισμένοι στην επαρχία Ιντλίμπ ή πρόσφυγες στην άλλη πλευρά των συνόρων, στην Τουρκία, περιοχές που μετρούν ήδη δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Κατόπιν, προσπάθησαν να βοηθήσουν τους γείτονές τους στο χωριό Σαουράν, που δεν άντεξε: συνολικά 32 άψυχα σώματα ανασύρθηκαν από τα χαλάσματα, με γυμνά χέρια ή χρησιμοποιώντας υποτυπώδη εργαλεία.
Σε αυτή την ατμόσφαιρα ζόφου, κανείς στη Μάρεα δεν περίμενε αυτό που συνέβη το επόμενο βράδυ. Πυρά πυροβολικού ακούστηκαν λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Οβίδες έπεσαν στα όρια του χωριού. Σε αυτή την κοιτίδα του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, βέβαια, που ελέγχεται σήμερα από αντάρτες υποστηριζόμενους από την Τουρκία, ο πόλεμος κατά των δυνάμεων του Μπασάρ αλ Ασαντ δεν σταμάτησε ποτέ. Αλλά και πάλι, ήταν τέτοιο το εύρος της καταστροφής, που οι κάτοικοι περίμεναν κάποιου είδους κατάπαυση πυρός, έστω και ανεπίσημη. Και τελικά, κανείς δεν κατάλαβε ποιος ήταν ο στόχος των πυρών, αν προέρχονταν από κάποια θέση του καθεστώτος, στα νότια, ή των Κούρδων, στα ανατολικά. Για τους χωρικούς, ήταν απλώς «απελπισία που προστέθηκε στην απελπισία».
Οκτώ μέρες τώρα, τα βλέμματα είναι στραμμένα στην Τουρκία. Λογικό: είναι πιο εύκολο να δει και να καταλάβει κανείς τι συμβαίνει εκεί, πιο εύκολο να στείλει βοήθεια. Η Συρία μετράει 12 χρόνια εμφυλίου, το καθεστώς του Ασαντ μετράει άλλα τόσα χρόνια δυτικών κυρώσεων, μόνο για να αποκρυπτογραφήσει κανείς το ποιος ελέγχει τι στο βορειοδυτικό κομμάτι της χώρας, εκείνο που επλήγη βαρύτερα από τους σεισμούς, πρέπει να βασανίσει το μυαλό του. Σε κάθε ζώνη της περιοχής, ωστόσο, είτε αυτή θεωρείται πιστή στον Ασαντ (η Λατάκεια και η ενδοχώρα), είτε ελέγχεται από το καθεστώς (το μεγαλύτερο κομμάτι της επαρχίας του Χαλεπιού), είτε κυριαρχούν εκεί οι αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία (βόρεια του Χαλεπιού), ή οι ισλαμιστές αντάρτες της οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Τσαμ (Ιντλίμπ), οι σύροι κάτοικοι βρίσκονται σήμερα σε ένα ανθρωπιστικό αδιέξοδο. Μία κόλαση του Δάντη, κλειδωμένη από πολιτικούς υπολογισμούς και διακυβεύματα.
Κανείς διασώστης
Ούτε ευρωπαίοι ούτε αμερικανοί διασώστες στάλθηκαν ποτέ στην περιοχή. Μόνο κάποιοι αιγύπτιοι εθελοντές, συν τους εθελοντές της Ερυθράς Ημισελήνου – η Ρωσία, ο βασικός υποστηρικτής του Ασαντ, υποσχέθηκε φυσικά βοήθεια, τόσο από διασώστες όσο και από τους στρατιώτες που διατηρεί στη χώρα, πρακτικά, ωστόσο, δεν έχει κάνει σχεδόν τίποτα. Κάποια, λιγοστή, βοήθεια, έχουν στείλει το Ιράκ και η Ιορδανία. Οσο για τα 20 φορτηγά του ΟΗΕ που πέρασαν στις ελεγχόμενες από αντάρτες περιοχές τις τελευταίες ημέρες, τα περισσότερα μετέφεραν προμήθειες άσχετες με τους σεισμούς, είχαν προγραμματιστεί από πριν και απλώς καθυστέρησαν εξαιτίας τους.
Εξηγήσεις, υπάρχουν πολλές. Η Δύση δεν θέλει να νομιμοποιήσει το καθεστώς του Ασαντ, ούτε πείθεται από τις υποσχέσεις του ότι θα στείλει τη δυτική βοήθεια και στις περιοχές που δεν ελέγχει. Τόσο η Δαμασκός, άλλωστε, όσο και οι ισλαμιστές της Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Τσαμ, έχουν κατηγορηθεί πολλάκις για σφετερισμό της ξένης ανθρωπιστικής βοήθειας. Στο μεταξύ, από τα πέντε μεθοριακά περάσματα που υπάρχουν μεταξύ Τουρκίας και βορειοδυτικής Συρίας, μόλις ένα είναι ανοιχτό για τον ΟΗΕ, το Μπαμπ Αλ-Χάουα: φρόντισε για αυτό, στο πέρασμα των χρόνων, η Ρωσία, μιας και χρειάζεται σχετική εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η Τουρκία έχει εκδηλώσει βέβαια προθυμία να ανοίξει ακόμα δύο περάσματα, σχετικό προσχέδιο ψηφίσματος όμως δεν είχε κυκλοφορήσει μέχρι χθες στο ΣΑ του ΟΗΕ. Και παρότι η ανθρωπιστική βοήθεια δεν απαγορεύεται από τις δυτικές κυρώσεις εις βάρος του Ασαντ, πολλά άλλα πράγματα που χρειάζονται απεγνωσμένα στη βόρεια Συρία – όπως το καύσιμα και ο κατασκευαστικός εξοπλισμός – απαγορεύονται. Την περασμένη Παρασκευή, οι ΗΠΑ ενέκριναν τρίμηνες εξαιρέσεις στις κυρώσεις. Η ΕΕ, πάλι, επρόκειτο να αρχίσει να συζητεί το ενδεχόμενο αυτό μόλις χθες, σε διπλωματικό επίπεδο.
Στο μεταξύ, οι φωνές που ζητούσαν βοήθεια μέσα από τα χαλάσματα της βορειοδυτικής Συρίας έχουν σβήσει. Και κανείς δεν ξέρει πόσες, ακριβώς, ζωές χάθηκαν. Εκατομμύρια άστεγοι κοιμούνται έξω σε συνθήκες ψύχους, εγκαταλελειμμένοι, και καίνε σκουπίδια για να ζεσταθούν, με την έλλειψη πόσιμου νερού να γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη και τις τιμές των τροφίμων, όπου αυτά υπάρχουν, να έχουν εκτοξευτεί. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που η Χαντία Μανσούρ, μία μητέρα τεσσάρων παιδιών «που επέζησαν από θαύμα» στην πόλη Σαρμάδα, μόλις μερικά χιλιόμετρα ανατολικά του Μπαμπ Αλ-Χάουα, δεν θέλει πια να ακούει λέξη για πολιτική. «Στο τέλος», λέει στη «Le Monde», «αυτό που ζητάμε, είναι μόνο λίγη ανθρωπιά».
