Καταστροφικές συνέπειες στην υγεία έχει η οστεοπόρωση, καθώς μία στις τρεις γυναίκες και ένας στους πέντε άνδρες, ηλικίας 50 ετών και άνω, υφίστανται κατάγματα εξαιτίας της.
Σε όλο τον κόσμο καταγράφονται ετησίως τουλάχιστον 8,9 εκατομμύρια οστεοπορωτικά κατάγματα. Κάθε 3 δευτερόλεπτα, κάπου στον πλανήτη, ένας άνθρωπος υφίσταται ένα τέτοιου είδους κάταγμα.
Στην Ευρώπη, το 2010 καταγράφηκαν 3,5 εκατομμύρια οστεοπορωτικά κατάγματα. Στη χώρα μας υπολογίζονται σε περίπου 86.000. Οι αριθμοί αυτοί όμως εκτιμάται ότι έχουν αυξηθεί, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα συχνά έχουν καταστροφικές συνέπειες, αλλά και τεράστιο κοινωνικοοικονομικό κόστος. Όπως αναφέρει εκ μέρους της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας ο ενδοκρινολόγος Γεώργιος Τροβάς, από το Εργαστήριο Έρευνας Παθήσεων του Μυοσκελετικου Συστήματος «Θ. Γαροφαλίδης» του ΕΚΠΑ, από τους ασθενείς με κάταγμα ισχίου λόγω οστεοπόρωσης:
Το 20-24% πεθαίνουν μέσα στον πρώτο χρόνο από την εκδήλωσή του
Το 33% χρειάζονται νοσηλεία κατ’ οίκον επί τουλάχιστον ένα χρόνο
Το 40% δεν ανακτούν την ικανότητα ανεξάρτητης βάδισης
Σαν να μην έφταναν αυτά, η εμφάνιση ενός οστεοπορωτικού κατάγματος αυξάνει τον κίνδυνο περαιτέρω καταγμάτων, που μπορεί να οδηγήσουν σε έναν φαύλο κύκλο πόνου και αναπηρίας.
Ωστόσο η οστεοπόρωση δεν προκαλεί κάταγμα μόνο σε ηλικιωμένους. Μπορεί να προσβάλλει και πολύ νεότερα άτομα. Στους ασθενείς που ακόμα εργάζονται, τα κατάγματα αποτελούν αιτία παρατεταμένης απουσίας από την εργασία τους. Σε κάποια επαγγέλματα, μάλιστα, υπάρχει μεγάλη δυσκολία επιστροφής στην εργασία μετά την ανάρρωση.
Παρά αυτές τις αρνητικές εκβάσεις, μόλις το 20% των ασθενών με οστεοπορωτικά κατάγματα διαγιγνώσκονται ή λαμβάνουν θεραπεία για την υποκείμενη αιτία τους, δηλαδή την οστεοπόρωση. Υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη περισσότερα από 12,5 εκατομμύρια άνθρωποι με αυξημένο κίνδυνο οστεοπορωτικών καταγμάτων δεν υποβάλλονται στην ενδεδειγμένη, σωτήρια θεραπεία.
Αυτό έχει συνέπειες και στην ποιότητα ζωής. Όταν λ.χ. η οστεοπόρωση προσβάλλει τα οστά της σπονδυλικής στήλης, ο ασθενής ζει με πόνους και μείωση του σωματικού ύψους του λόγω κυφωτικής στάσης (καμπούρα). Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά, δεδομένου ότι μόνο το 1/3 των σπονδυλικών καταγμάτων τυγχάνουν της απαιτούμενης κλινικής προσοχής.
Ποιοι κινδυνεύουν
Ωστόσο η φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητη για τα άτομα υψηλού κινδύνου για οστεοπορωτικό κάταγμα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν:
Άτομα που αναφέρουν κάταγμα σε ηλικία 50 ετών και άνω
Άτομα με μείωση του σωματικού ύψους κατά 4 εκατοστά ή περισσότερα ή/και με κυφωτική στάση σώματος (καμπούρα)
Γυναίκες με πρώιμη εμμηνόπαυση (πριν από τα 45 έτη)
Άτομα με χαμηλό σωματικό βάρος. Πρακτικά αυτό σημαίνει τα πολύ αδύνατα άτομα, που έχουν δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) κάτω από 19 kg/m2). Για να υπολογίσετε τον ΔΜΣ σας διαιρέστε το βάρος σας σε κιλά με το τετράγωνο του ύψους σας (σε μέτρα)
Ασθενείς που κάνουν μακροχρόνια λήψη φαρμάκων τα οποία έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο σκελετό. Τέτοια φάρμακα είναι, λ.χ., γλυκοκορτικοειδή (π.χ. κορτιζόνη), αναστολείς αρωματάσης, αντιανδρογόνα, αντικαταθλιπτικά κ.λπ.
Πάσχοντες από νοσήματα που σχετίζονται με την οστεοπόρωση (π.χ. ρευματοειδή αρθρίτιδα, διαβήτη, υπογοναδισμό, καρκίνο του μαστού ή του προστάτη, παθήσεις του πεπτικού συστήματος, του αναπνευστικού συστήματος, των νεφρών κ.λπ.)
Άτομα με οικογενειακό ιστορικό κατάγματος ισχίου ή οστεοπόρωσης
Όσοι έχουν χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου, μειωμένη έκθεση στο ηλιακό φως, κάνουν καθιστική ζωή (μειωμένη φυσική δραστηριότητα), καπνίζουν και/ή κάνουν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Η εκτίμηση της σκελετικής υγείας συνήθως συμπεριλαμβάνει το τεστ εκτίμησης κίνδυνου εμφάνισης κατάγματος. Το τεστ αυτό είναι γνωστό ως μοντέλο FRAX για τον ελληνικό πληθυσμό.
Πρόκειται για μία μέθοδο με την οποία υπολογίζεται ο κίνδυνος που έχει ένα άτομο να υποστεί κάταγμα τα επόμενα 10 έτη. Αναλόγως με την ηλικία ή τους παράγοντες κινδύνου του, ο θεράπων ιατρός μπορεί ύστερα να προτείνει μέτρηση της οστικής πυκνότητας.
Κάταγμα με το παραμικρό
Η οστεοπόρωση είναι μία μεταβολική νόσος των οστών. Η ανάπτυξή της καθιστά τα οστά εύθραυστα και λιγότερο ανθεκτικά, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες κατάγματος.
Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηλή νόσος, διότι συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα πριν συμβεί κάποιο κάταγμα. Επιπλέον, ένα οστό μπορεί να σπάσει με το παραμικρό, όπως:
Με μία μικρή πτώση από την καθιστή θέση
Μία απότομη κίνηση του σώματος
Ένα σκύψιμο
Η άρση κάποιου βάρους
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα συνήθως εκδηλώνονται στο ισχίο, τη σπονδυλική στήλη, το βραχίονα ή το αντιβράχιο (πήχυς). Μπορεί όμως να εκδηλωθούν και σε οποιοδήποτε άλλο οστό (λ.χ. πύελο, πλευρές, κνήμη κ.λπ.).
Η αντιμετώπιση
Η οστεοπόρωση αντιμετωπίζεται βάσει του ιστορικού και των παραγόντων κινδύνου κάθε ασθενούς ξεχωριστά. Στόχος της θεραπείας είναι κατ’ αρχάς να μειωθεί ο κίνδυνος κατάγματος στο ισχίο και τη σπονδυλική στήλη. Με ορισμένες θεραπείες, όμως, μειώνεται και ο κίνδυνος εμφάνισης καταγμάτων σε άλλα σημεία του σώματος.
Η θεραπεία συμπεριλαμβάνει ειδικά φάρμακα, λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου και βιταμίνης D, καθώς και ασκήσεις ισορροπίας και ενδυνάμωσης τω μυών. Μπορεί επίσης να χρειασθούν αλλαγές στο χώρο του σπιτιού για περισσότερη ασφάλεια και μείωση του κινδύνου πτώσεων. πηγή
