Δημήτρης Τριάντος
Αφιέρωμα 1821-2021, πως πέτυχε η Επανάσταση;, με το καλημέρα όλα πάνε στραβά!.
- η μετα-ναπολεόντεια Ευρώπη ελεγχόταν από την Ιερά Συμμαχία έτοιμη να καταπνίξει κάθε επαναστατικό κίνημα.
- οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Αυστρία, Γαλλία, Πρωσία), θεωρούσαν βέβαιο ότι η Ελληνική Επανάσταση, ακόμα κι αν δεν είχε οργανωθεί από τη Ρωσία, θα την ωφελούσε πολλαπλώς . Είχε προηγηθεί το παράδειγμα της Σερβίας, που με την βοήθεια των Ρώσων πέρασε από την επιρροή των Αψβούργων στην δική τους, το ίδιο πίστευαν ότι θα συνέβαινε και με την Ελλάδα. Οι υποψίες τους έγιναν βεβαιότητα όταν αυτός που κηρύσσει την έναρξη της είναι ένας Υπασπιστής του Τσάρου, ο Αλεξ. Υψηλάντης
Η βρετανική Public Ledger, στις 19 Απριλίου 1821 γράφει (οι πληροφορίες από τον Καθ. Α. Χατζή):
« Εάν η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν κατορθώσει να καταπνίξει την Επανάσταση, οι επιπτώσεις στις διεθνείς σχέσεις, στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και στην ισορροπία δυνάμεων θα είναι τεράστιες. Φανταστείτε μόνο να περνά μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην επιρροή μιας άλλης μεγάλης αυτοκρατορίας (της Ρωσίας). Οσο απεχθής κι αν μας είναι η Τουρκία, η προοπτική να μεγαλώσει ακόμα πιο πολύ η ισχύς μιας ήδη τρομακτικά μεγάλης δύναμης δεν μπορεί παρά να μας ανησυχεί».
-Η Ρωσία, προστάτιδα δύναμη όλων των Ορθοδόξων, στις 14 Μαρτίου 1821, αποκηρύσσει την Ελληνική Επανάσταση, όμως κανένας από τους Δυτικούς δεν πείσθηκε, θεωρούν προσχηματική την ενέργεια της, αφού θα έβγαινε οπωσδήποτε κερδισμένη, χωρίς οι Έλληνες να πάρουν ούτε ρούβλι από τους Ρώσους έπρεπε να αποδείξουν ότι δεν είναι ελέφαντες, όργανα των Ρώσων.
-Μετά τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, η Επανάσταση αποκόπτει κάθε επαφή με το Πατριαρχείο, για πρώτη φορά μετά από 4 αιώνες, η πνευματική και πολιτική κεφαλή των Ρωμιών εξαφανίζεται από το προσκήνιο.
-Με το που ξεσπάει η Επανάσταση, χάνει την στρατιωτική ηγεσία της, αφού ο αρχηγός της Αλέξανδρος Υψηλάντης φυλακίζεται.
Ξεκινάει, λοιπόν, μία Επανάσταση με business plan στον αέρα, χωρίς πολιτική, διπλωματική εξωτερική στήριξη, ακέφαλη, χωρίς πνευματική, θρησκευτική και στρατιωτική ηγεσία, χωρίς εκπαιδευμένο στρατό, μόνο μπουλούκια ατάκτων, «ο κόσμος μάς έλεγε τρελούς» λέει ο Κολοκοτρώνης!.
Και όμως πετυχαίνει πρώτιστα για δυό λόγους: την στρατιωτική ευφυία (βλέπε Κολοκοτρώνης) και αντοχή των επαναστατημένων και την αριστοτεχνική πολιτικο-ιδεολογική διαχείριση της (βλέπε Μαυροκορδάτος) (φωτο)
Όλα εξελίχθηκαν διαφορετικά απ’ ό,τι περίμενε η Ευρωπαϊκή πολιτική ελίτ. Με την κατάληψη της Τριπολιτσάς και την συντριβή της στρατιάς του Δράμαλη εξαιτίας της στρατιωτικής ιδιοφυΐας του Κολοκοτρώνη (το καλύτερο παράδειγμα κλεφτοπόλεμου σε παγκόσμιο επίπεδο), η Επανάσταση εδραιώθηκε στη Πελοπόννησο. Αυτό δεν το περιμένει κανείς, ούτε Οθωμανοί, Ρώσοι, Βρετανοί, Γάλλοι, Μέτερνιχ, όλοι θεωρούν δεδομένο ότι η Επανάσταση είναι υπόθεση μερικών μηνών, πριν συντριβεί ολοκληρωτικά. Αλλά η ικανότητα του Κολοκοτρώνη φθάνει στα όριά της το 1825 απέναντι στον τακτικό και Γαλλο-εκπαιδευμένο στρατό του Ιμπραήμ. Παράλληλα, ο άλλος σημαντικός παράγοντας επιτυχίας μας ο Ελληνικός στόλος φτάνει και αυτός στα όρια του.
Μετά το 1824, το μέλλον της Ελλάδας δεν θα κρινόταν πια στο πεδίο των μαχών αλλά στις κυβερνήσεις της Ευρώπης, ο Βύρωνας όταν ήρθε στην Ελλάδα πήγε όχι με τον Κολοκοτρώνη αλλά με τον Μαυροκορδάτο δείχνοντας σε όλους ότι η λύση είναι πολιτική!
Ο μεγάλος πρωταγωνιστής και ιθύνων νους της επιτυχούς πολιτικής λύσης ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Η αποστολή του τριπλή:
- πρώτον να πείσει όλους ότι ο αγώνας τους δεν οργανώθηκε από τέκτονες ή καρμπονάρους, αλληλογραφεί ακόμα και με τον Γέντζ, τον σύμβουλο του Μέτερνιχ για να τον καθησυχάσει, η Επανάσταση δεν είναι ριζοσπαστική, στην Γαλλική Επανάσταση ξεκοίλιαζαν τους κληρικούς, οι εκκλησίες σφραγίστηκαν (a bas la calotte! κάτω τα "καλλιμαύχια", κάτω ο κλήρος!). Οι Ευρωπαϊκές εφημερίδες γράφουν για «μια μυστική εταιρεία, που ιδρύθηκε από εμπόρους στη Ρωσία και ακολουθεί το μασονικό μοντέλο πολιτικής οργάνωσης». Η ηγεσία της Επανάστασης κρύβει κάτω από το χαλί την Φιλική Εταιρεία, κάθε αναφορά σε αυτή επικίνδυνη, η σημαία της αντικαταστάθηκε με τη γαλανόλευκη.
Την ίδια έγνοια είχε ακόμα και ο Κολοκοτρώνης, στον εμφύλιο ξορκίζει τους οπλαρχηγούς να μην χυθεί αίμα γιατί «θα ειπούν οι Βασιλείς ότι τούτοι δεν εσηκώθησαν διά την ελευθερίαν, αλλά διά να σκοτωθούν συνατοί τους, και είναι κακοί ανθρώποι, Καρβονάροι». Μια πρόταση από τον ηγέτη της Επανάστασης τα λέει όλα «προσοχή να μην μας πούν κακούς ανθρώπους, καρμπονάρους!»
Γίνονται τολμηρές κινήσεις, ορίζεται Μινίστρος των Θρησκευτικών ώστε η Εκκλησία της Ελλάδας να διοικείται μόνη της και να μην έχει καμία επαφή με το Πατριαρχείο υπό Οθωμανικό εναγκαλισμό, ο Ανδρούτσος που γράφει επιστολή στον Πατριάρχη περνάει από δίκη!, έχομε σχεδόν ξεχάσει ότι μέχρι το 1850 η Εκκλησία της Ελλάδος ήταν σχισματική!
Η ελληνική πολιτική ηγεσία παίζει με μαεστρία τα ισχυρά χαρτιά της, το εθνικό και το θρησκευτικό, οι Ελληνες «Ἀπόγονοι τοῦ σοφοῦ καί φιλανθρώπου Ἔθνους τῶν Ἑλλήνων» επαναστατούν ως Ευρωπαίοι χριστιανοί κατά των βαρβάρων μουσουλμάνων. Ο Κοραής απευθύνει έκκληση στην Δύση να ξεπληρώσει το χρέος της με τόκο, ποιος θα μπορούσε στην Ευρώπη να μείνει ασυγκίνητος! Ο Βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος γράφει ποιήματα, ο Γκαίτε Ωδές, ο Βίκτωρ Ουγκό το «Ελληνόπουλο» ο Ντελακρουά ζωγραφίζει τους διάσημους πίνακες του, ακούγεται για πρώτη φορά το " Είμαστε όλοι Έλληνες" από τον Άγγλο ποιητή Shelley, δεν το είπε πρώτος όπως νομίζουμε ο Κένεντι για τους Βερολινέζους.
- το πιο δύσκολο έργο του Μαυροκορδάτου ήταν να πείσει Βρετανούς, Γάλλους, Αυστριακούς ακριβώς το αντίθετο από αυτό που πίστευαν, ότι ένα ανεξάρτητο ελληνικό κράτος είναι προς τα συμφέροντα τους. Ένα χρόνο πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης, γράφει στα γαλλικά το δοκίμιο «Περί της καταστάσεως της Τουρκίας» για να πείσει τους Ευρωπαίους ότι η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν αναπόφευκτη και θα έπρεπε ως «προνοητικοί αρχιτέκτονες» να επωφεληθούν. Η πρότασή του σαφής: οι Ευρωπαίοι να στηρίξουν μια «Ελληνική Αυτοκρατορία» που θα καταλάμβανε και τον χώρο νότια της Σερβίας και της Μολδοβλαχίας. Βρετανικές εφημερίδες υιοθετούν πλήρως τις θέσεις Μαυροκορδάτου (οι πληροφορίες από τον Καθ. Α. Χατζή).
Μετατρέπει το Μεσολόγγι σε κέντρο βάρους της Επανάστασης, προσελκύει Φιλέλληνες, δημιουργεί κίνητρα και προϋποθέσεις για τον ανταγωνισμό των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, μιλούσε 7 γλώσσες και τους έπαιζε όλους στα δάκτυλα του (να είχαμε και σήμερα έναν τέτοιο). Η Αγγλία, η μεγαλύτερη παγκόσμια δύναμη της εποχής συνάπτει δάνειο με την Ελλάδα κάτι που νομιμοποιούσε de facto την εξέγερση. Γαλλική εφημερίδα γράφει « εφόσον οι Άγγλοι δάνεισαν την Ελλάδα, αυτή σίγουρα θα απελευθερωθεί».
-τρίτο, δίνει σαφή πολιτικό-ιδεολογικό πρόσημο, η Επανάσταση είναι φιλελεύθερη και δημοκρατική. Στις 15 Ιανουαρίου 1822, ψηφίστηκε στην Επίδαυρο η «Διακήρυξις της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος» όπως η Αμερικανική. Γράφτηκε από την ομάδα των φιλελεύθερων διανοούμενων και πολιτικών που έφερε ο ίδιος, Πολυζωίδης, Νέγρης και Vincenzo Gallina. Ο Φαναριώτικος διαφωτισμός συναντά τον αγγλικό ρομαντισμό και φιλελευθερισμό.
Το Σύνταγμα της Τροιζήνας, το πιο φιλελεύθερο και δημοκρατικό «υπερέβαινε όλα τα ευρωπαϊκά Συντάγματα της εποχής του ως προς την εφαρμογή των δημοκρατικών και φιλελεύθερων ιδεωδών» σύμφωνα με τον Αριστόβουλο Μάνεση, «πηγή όλων των εξουσιών ήταν ο λαός, όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι ανεξαρτήτως προέλευσης, η τιμή, περιουσία και ασφάλεια των πολιτών υπό την προστασία του Νόμου». Ένα Σύνταγμα που απευθυνόταν κυρίως στο κοινό της Ευρώπης που έπρεπε να πεισθεί για την νομιμότητα και την εγκυρότητα της Ελληνικής Επανάστασης! Το 1844, η Ελλάδα, το πρώτο κράτος στον κόσμο που καθιερώνει την καθολική ψηφοφορία των ανδρών!. Η Ελλάδα γίνεται « “εργαστήρι ιδεών” από πρωτοπορίες της μετα-ναπολεόντειας Ευρώπης που αναζητούσε τη νέα της φυσιογνωμία»
Ένας μύθος που κρατεί μέχρι τις μέρες μας, αν ρωτήσει κανείς τον μέσο Έλληνα ποιος ήταν ο καλός της Επανάστασης, θα πει ο Κολοκοτρώνης και ο κακός, ο Μαυροκορδάτος, οι «κακοί πολιτικοί» που αδίκησαν τους «καλούς στρατιωτικούς». Μερικοί αδυνατούν να κάνουν συνθέσεις, ή με τον ένα ή με τον άλλο, αν δεν υπήρχαν και οι δυο, τώρα θα περνούσαμε τον Ισθμό της Κορίνθου με διαβατήριο.
Από την μια η εντυπωσιακή και συνάμα συγκινητική αντοχή των στρατιωτικών, ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ κέρδισαν μάχες αλλά δεν κέρδισαν τον πόλεμο, γιατί δεν κατέστειλαν ποτέ το αγωνιστικό φρόνημα, η επαναστατική φλόγα παρέμεινε άσβεστη για 8 χρόνια, πολεμούσαμε από τις 24 Φεβρουαρίου του 1821 μέχρι και τις 12 Σεπτεμβρίου 1829, ακόμα και δυο χρόνια μετά την Ναυμαχία του Ναβαρίνου, οι στρατιωτικοί έχυναν το αίμα τους, το «Ελευθερία ή Θάνατος» δεν ήταν σύνθημα, το εννοούσαν!
Από την άλλη, η αριστοτεχνική πολιτικο-ιδεολογική διαχείριση της Επανάστασης, οι δρόμοι των φιλελεύθερων ιδεών ήταν οι δρόμοι των θαλασσών, προνομιακό πεδίο των Ελλήνων, «οι δρόμοι του εμπορίου μας άνοιξαν τα μάτια» λέει ο Κολοκοτρώνης, εντυπωσιακή η επιμονή των επαναστατημένων για ανεξάρτητο κράτος απορρίπτοντας κάθε πρόταση για αυτονομία, ενώ τα στύλωσαν και για το όσο το δυνατόν πιο εκτεταμένα σύνορα!
Οι Έλληνες δεν πολέμησαν μόνο με την ψυχή τους αλλά και το μυαλό τους, η επιτυχία της Επανάστασης του 1821 τελικά δεν ήταν έκπληξη!
συνεχίζεται...
