Η διαπραγμάτευση, ο εκβιασμός, το «παίγνιο», με το κρατικό ταμείο στη δίνη των αριθμών, μέσα από το βιβλίο του Δημήτρη Μάρδα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Ο αναγνώστης βλέπει στο βιβλίο αυτό την αθέατη πλευρά του φεγγαριού, μέσα από τις άγνωστες πτυχές της διαπραγμάτευσης του 2015 και τις προσπάθειες που κράτησαν τη χώρα ζωντανή όπως και το κρατικό της ταμείο όρθιο. Ταυτόχρονα έχει μια άλλη οπτική τόσο της τεχνικής του πολέμου που επέλεξε ο Γιάνης ο Βαρουφάκης όσο και της απομυθοποίησής της.
Στις αρχές του 2015 η χώρα όφειλε να αλλάξει πορεία πλεύσης, οι διεθνείς πιστωτές να πληρωθούν στη ώρα τους και η διαπραγμάτευση να περπατήσει ανεμπόδιστα χωρίς την έγνοια της προ των πυλών πτώχευσης. Από την άλλη, η αγορά έπρεπε να λειτουργήσει το δυνατόν ομαλά.
Στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ) αναπτύχθηκαν πρωτόγνωρες τεχνικές εύρεσης χρήματων για να πληρωθούν οι πιστωτές και οι υπόλοιπες υποχρεώσεις, χωρίς να εκτροχιαστεί ο κρατικός κορβανάς, ακόμη και υπό καθεστώς capital controls. Ο τρόμος της μη πιθανής καταβολής των πληρωμών μπορούσε να οδηγήσει σε απόγνωση και να ταράξει την κουραστική καθημερινότητα των πολιτών με κατάληξη την παταγώδη κατάρρευση της οικονομίας.
Αποφεύχθηκε ξυστά, προς έκπληξη πολλών, η απειλητική χρεοκοπία που σερνόταν χρόνια πριν, κινώντας την οικονομία στην κόψη του ξυραφιού.
Στο βιβλίο σημειώνονται τα παιχνίδια του χρηματιστηρίου, όπως αναπτύσσονται μέσα από πολιτικές δηλώσεις και ειδικότερα με το δημοψήφισμα για το ευρώ του Παπανδρέου του 2011. Συνεχίζει με τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα με τους τρόπους αντιμετώπισης της έλλειψης ρευστότητας και αποπληρωμής των πιεστικών χρεών, ενδιαφέρουσες φάσεις της διαπραγμάτευσης έτσι όπως εκτυλιχθήκαν εντός και εκτός των τειχών. Ασκεί παράλληλα κριτική σε επιλογές της περιόδου του 2015.
Κάθε ημέρα ήταν κάτι ξεχωριστό για τη χώρα και το κρατικό ταμείο ως τον Ιούλιο. Το ημερολόγιο αυτό «σπάζει» με την παρεμβολή διαφόρων γεγονότων, που αφορούν από το λαθρεμπόριο καυσίμων, τους πρόσφυγες, τις εμπειρίες πολιτών που βίωσαν με έναν ξεχωριστό τρόπο τα capital controls, ως και τον Όλυμπο, το γραφείο του Τρικούπη, το πανεπιστήμιο κ.λπ.
Με αφορμή τα όσα διαδραματίζονται εφέτος εξαιτίας τους κορονοϊού και με τον κίνδυνο της επανεμφάνισης στην οικονομία δυσάρεστων περιπετειών του παρελθόντος, το βιβλίο βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. (Τιμή βιβλίου 18 ευρώ)
Όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ο εφιάλτης του 2015 βρίσκεται πάλι προ των πυλών, με αφορμή την παγκόσμια οικονομική κρίση που πυροδότησε το 2020 η πανδημία του κορονοϊού. "Το 2015 ζήσαμε ένα μοναδικό «Κυλώνειον Άγος» στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας. Αν η ιστορία, υπό τις τρέχουσες πρωτόγνωρες ζοφερές συνθήκες, επαναληφθεί το 2020 και εφεξής, τότε θα πρόκειται για κακόγουστη φάρσα, με αδιανόητες συνέπειες για τη χώρα. Τέλη Ιανουαρίου του 2015. Μια νέα κυβέρνηση με κορμό το ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Ως εξωκοινοβουλευτικός αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ), ο συγγραφέας και μαζί του ένα επιτελείο υπηρεσιακών παραγόντων και συμβούλων πασχίζουν να κρατηθεί το κρατικό ταμείο ζωντανό σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τους «Θεσμούς». Το ταμείο, όμως, δεν είναι ανεξάντλητο…
Σε καθεστώς πρωτοφανούς ασφυξίας, το ΓΛΚ καταβάλλει υπεράνθρωπο αγώνα επιδιώκοντας να διαχειριστεί τους περιορισμένους χρηματικούς πόρους της χώρας. Η κάθε μέρα είναι και μια αιωνιότητα στην κόλαση των αριθμών. Ο χρόνος είναι αμείλικτος" σημειώνεται στο οπισθόφυλλο.
Ο Δημήτρης Μάρδας, επικεφαλής του ΓΛΚ κατά τις κρίσιμες μέρες του 2015, καταθέτει τη δική του μαρτυρία για τους εκβιασμούς των «Θεσμών», το «παίγνιο» του κεντρικού διαπραγματευτή της χώρας και τους χειρισμούς του κρατικού ταμείου υπό τη δαμόκλεια σπάθη της χρεοκοπίας. Ένα αποκαλυπτικό χρονικό που η πανδημία του νέου κορονοϊού το καθιστά άκρως επίκαιρο. Διαβάζεται σαν μυθιστόρημα.
"Τετάρτη 18 Φεβρουαρίου 2015
«Αύριο από φήμες πληροφορηθήκαμε ότι οι τράπεζες δεν θ’ ανοίξουν. Έκτακτη συνάντηση στις 07:30 το πρωί στο γραφείο του αντιπροέδρου...»
O ήχος του τηλεφώνου αργά το βράδυ, στην ησυχία της νύχτας, της Τρίτης 17 Φεβρουαρίου, την ώρα που τέλειωνα με το γράψιμο της καθιερωμένης έκθεσης δημόσιων εσόδων-δαπανών της τρέχουσας περιόδου, προκάλεσε ανησυχία. Όλοι προσήλθαν στην έκτακτη συνεδρίαση ακριβώς στην ώρα τους την επόμενη μέρα. Εκπρόσωποι από την Τράπεζα της Ελλάδας περιέγραφαν την κατάσταση ρευστότητας των εμπορικών τραπεζών. Δεν ηχούσε ακόμα τόσο δραματική. Τα ανησυχητικά όμως νέα ζέσταιναν την ατμόσφαιρα καθώς για συνεχόμενες μέρες οι καταθέτες τραβούσαν μεγάλα ποσά, γύρω στα τέσσερα δισεκατομμύρια ευρώ.
Τα μέλη της συνεδρίασης προσπαθούσαν να βρουν λύσεις στην περίπτωση που δεν άνοιγαν οι τράπεζες, με δική τους φυσικά πρωτοβουλία. Ένα πολυσέλιδο έγγραφο, ονομαζόμενο εγκόλπιο, του οποίου το εξώφυλλο κοσμούσε η ένδειξη «Εμπιστευτικό», περιείχε όλες τις οδηγίες προς... ναυτιλομένους, αναφορικά με τους κεφαλαιακούς περιορισμούς που θα ίσχυαν, αν όλα στράβωναν. Διανεμήθηκε στους παρευρισκομένους με την έναρξη της συνεδρίασης. Εκεί δεν έγινε η παραμικρή νύξη για εναλλακτικές μορφές δημιουργίας ρευστότητας ή για οτιδήποτε άλλο παρεμφερές.
Μια πρώτη συζήτηση για αυτό το θέμα έγινε τη Δευτέρα 16 Μαρτίου στο τότε Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής, χωρίς όμως να συζητηθούν διεξοδικά οι λεπτομέρειες εφαρμογής της άποψης του Βαρουφάκη περί ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών. Κατά τη συνάντηση εκείνη, σε μια αποστροφή του λόγου του ο Γιάνης το θεώρησε ως ένα μέτρο δημιουργίας ρευστότητας, αν και εφόσον όλα έπαιρναν την κατηφόρα. Επίσης, έπεσαν κάποιες πινελιές για τη δραχμή στη ζωγραφιά της μέρας. Δεν έδωσα σημασία στα όσα προτάθηκαν, καθώς με το ένα αυτί παρακολουθούσα τον Γιάνη και τα όσα πρότειναν οι άλλοι συμμετέχοντες, ενώ με το άλλο άκουγα τον υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, που ’λεγε τα δικά του.
Η ολιγόλεπτη συζήτηση έδινε την αίσθηση μιας θεωρητικής κουβέντας και όχι ενός πραγματικού εν δυνάμει σεναρίου. Οπότε, ακόμα κι αν δεν είχαμε κατανοήσει πλήρως την ιδέα ή αποκτήσαμε άλλη εικόνα από αυτήν που ήθελε ο Γιάνης, το όλο θέμα ήταν εκτός ημερήσιας διάταξης. Έτσι, οποιεσδήποτε αποκλίσεις ή παρανοήσεις θα τις συζητούσα- με όποτε και αν ερχόταν η κατάλληλη ώρα. Στη συνάντηση αυτή πήρε μέρος και συνάδελφος από το πανεπιστήμιο, ο Νικόλας Κ., με γνώσεις στα χρηματοοικονομικά. Άκουγε προσεχτικά τον Γιάνη χωρίς να παρεμβαίνει.
«Φίλε μου, ξαφνικά ένιωσα σφίξιμο στο στομάχι κι αναγούλα με τα όσα ειπώθηκαν, λίγο έλειψε να βγω έξω... Τι σοκ πρωί πρωί;» ρωτούσε όλο έκπληξη ο Νικόλας, που μόλις είχε βουτήξει στα πραγματικά πυρά της οικονομίας. «Θα συνηθίσεις... μην ανησυχείς, πήρες το βάπτισμα του πυρός σήμερα, με λίγο απρόβλεπτο τρόπο... Διαισθάνομαι –και δεν νομίζω να διαφωνείς– πως ζούμε την αρχή μιας αναπόφευκτης ρήξης που μπορεί να θολώσει το μέλλον... Έτσι κι αλλιώς, σε λίγο καιρό θα γίνεις μάλλον μέλος του κυβερνητικού κλαμπ, οπότε θ’ αποκτήσεις γανωμένο στομάχι, όπως όλοι μας...» απάντησα χωρίς να δείχνω ότι εκπλήσσομαι από την ταραχή του".
Στο κεφάλαιο 8 ο κ. Μάρδας αναφέρεται στην αγωνιώδη προσπάθεια που γινόταν τον Ιούλιο του 2015 να βρεθούν χρήματα για την αποπληρωμή των υποχρεώσεων του ελληνικού κράτους. "Και το ξύσιμο του πάτου του βαρελιού συνεχίζεται…" αναφέρει ο κ. Μάρδας και εξηγεί: "Κι σ’ όλα τα τερτίπια κάθε ξέγνοιαστου καβαλάρη, που έψαχνε δικαστικούς κι εισαγγελείς για το άνοιγμα των θυρίδων, ή κάθε ρομαντικού που παιδευόταν για τον περιορισμό του λαθρεμπορίου καυσίμων, ποτών και τσιγάρων ή κάθε άλλου ονειροπόλου που ματαιοπονούσε παρεμβαίνοντας στη ρίζα του γέρικου κορμού της ελληνικής διοίκησης, ερχόταν η πεζή πραγματικότητα κι οι πληρωμές του μήνα να μας κουρδίσουν το μυαλό. Όλο και περισσότερο βάραιναν οι υποχρεώσεις μας σε χρήμα λόγω έλλειψης ρευστότητας και παρά τους φόρους εισοδήματος που άρχισαν δειλά δειλά να γεμίζουν το χρηματοκιβώτιό μας.
Έπρεπε να βρούμε τετρακόσια τριάντα ένα εκατομμύρια ευρώ για να πληρώσουμε στις 13 Ιουλίου το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και, τέλος, το κερασάκι της τούρτας, οφείλαμε ν’ αποπληρώσουμε παλαιότερα ομόλογα του Δημοσίου με ημερομηνία λήξης την 20 Ιουλίου, της τάξεως των τριών και μισού δισεκατομμυρίων ευρώ!. Και μαζί μ’ αυτά έτρεχαν και κάτι τόκοι προς πληρωμή όχι ευκαταφρόνητοι, γύρω στο ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Και φυσικά οι μη πληρωμές του Ιουνίου προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, γύρω στο ενάμισι δισεκατομμύριο ευρώ που παρατάθηκαν για έναν μήνα… Όλοι μάς περίμεναν στη γωνιά με το ντουφέκι! Κι εμείς σαν λαγοί προσπαθούσαμε να κρυφτούμε.
Η πτώχευση πάλι προ των πυλών! Ό,τι… «μαγικά» έκανε το Γενικό Λογιστήριο στέρευαν, όπως μια πηγή που ’χανε το νερό της από την ξηρασία. Μόνο κάτι σταγόνες έτρεχαν! Ευτυχώς στις 17 Ιουλίου, στον άκρως κατάλληλο χρόνο, στην κόψη ενός σκουριασμένου ξυραφιού έτοιμου να μας ποτίσει τέτανο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγκρίνει μεταβατική χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας ύψους επτά δισεκατομμυρίων ευρώ. Έτσι, εξοφλούνται οι παραπάνω διεθνείς υποχρεώσεις, οπότε παίρνουμε μια βαθιά ανάσα στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.
Οι εξελίξεις που έτρεχαν στην εκπνοή του χρόνου κάθε ολισθηρής κατάστασης δημιουργούσαν ένα συνονθύλευμα ερωτημάτων ιδιαίτερα μπερδεμένο. Πράγματι, όλα από τον Μάρτιο και μετά τακτοποιούνταν με την εκπνοή των χρόνων χάριτος των προς αποπληρωμή δανείων στους διεθνείς πιστωτές ή με την ανακάλυψη την έσχατη στιγμή μεθόδων που απέτρεπαν την χρεοκοπία της χώρας. Ξεχειλώνοντας λοιπόν από το τράβηγμα τις καταστάσεις που ζήσαμε, το ερώτημα που γυρόφερνε ήταν το εξής: Αποτελούσε τυχαίο γεγονός η οποιαδήποτε ευνοϊκή ρύθμιση της τελευταίας στιγμής, ή μεθοδεύονταν όλα με τέτοιο αριστουργηματικό τρόπο έτσι ώστε να ερχόμαστε προ τετελεσμένων γεγονότων εξαντλημένοι, χωρίς δυνάμεις και μηδαμινές αντοχές σ’ ένα παιχνίδι που ’χε ήδη κριθεί;"
