Πρωτόγνωρες καταστάσεις βιώνει η χώρα, όπως και ολόκληρος ο πλανήτης, εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού. Χωρίς να είναι κανείς σε θέση να προεξοφλήσει ποια θα είναι η επόμενη ημέρα, όλα τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι έρχονται μεγάλες ανατροπές που ενδεχομένως να σηματοδοτούν και την είσοδο σε μια εντελώς καινούργια εποχή για τα πάντα. Ήδη φαίνεται ότι επηρεάζονται οι πολιτικές και οικονομικές ισορροπίες διεθνώς ενώ ακόμη και οι κοινωνικές και οι ανθρώπινες σχέσεις μέσα στα σύγχρονα “κελιά” της καραντίνας μοιάζουν να αναθεωρούνται εκ βάθρων.
Αυτή τη στιγμή η κατάσταση είναι τέτοια που θυμίζει ολοένα και πιο πολύ ταινία επιστημονικής φαντασίας στην οποία η ανθρωπότητα έχει μπει σε ένα νέο τούνελ και η έξοδος από αυτό θα έχει πολύ διαφορετικά γνωρίσματα. Είτε καθυστερήσει είτε βρεθεί σχετικά γρήγορα το εμβόλιο για τον ιό, έχουν τεθεί σε κίνηση οι διεργασίες που φέρνουν τα πάνω κάτω στη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων και εκατοντάδων κρατών. Μια νέα ιστορική εποχή φαίνεται ότι ξεκινά.
Στη σκιά αυτής της πραγματικότητας, η μάχη στην Ελλάδα εξελίσσεται σε όλα τα μέτωπα. Όπως επισημαίνουν και οι επιστήμονες, αυτές είναι οι πιο κρίσιμες ημέρες της πρώτης φάσης καθώς αναμένεται να εξελιχθούν τα συμπτώματα στα κρούσματα που είχαν προκύψει πριν επιβληθούν τα περιοριστικά μέτρα. Είναι γεγονός ότι η λήψη των μέτρων στη δεδομένη χρονική στιγμή και η αυστηροποίησή τους λειτούργησε αποτρεπτικά στην εξάπλωση του ιού. Ορισμένοι θεωρούν ότι αν είχαν ληφθεί και λίγο πιο νωρίς, τώρα τα προγνωστικά θα ήταν ακόμη καλύτερα. Τα φαινόμενα ανυπακοής που παρατηρούνται, παρά τις αυστηρές συστάσεις, με τις ουρές στα διόδια, τα ταξίδια στα νησιά και τις ομαδικές συναθροίσεις ακόμη και σε αθλητικούς χώρους ή παραλίες, οδηγούν σε πιο σκληρά μέτρα και απαγορεύσεις σε μια προσπάθεια να μην φτάσει στη χώρα μας ο εφιάλτης της Ιταλίας και της Ισπανίας. Σε κάθε περίπτωση, καθοριστική θεωρείται σύμφωνα με πληροφορίες η περίοδος έως τα μέσα Απριλίου. Τότε εκτιμάται από τους ειδικούς ότι η πανδημία θα βρεθεί στην κορύφωσή της πριν αρχίσει η υποχώρηση και γίνει ο τελικός απολογισμός. Κατά συνέπεια, εάν θεωρηθεί ότι η έως τώρα έκβαση της αναμέτρησης με τον “αόρατο εχθρό” είναι σε γενικές γραμμές θετική, οι τρεις επόμενες εβδομάδες είναι αυτές που θα κρίνουν κατά πάσα πιθανότητα τον πόλεμο.
Τα αποτελέσματα σε ιατρικό επίπεδο, σε συνάρτηση με το σκηνικό στις άλλες χώρες, αναμφίβολα θα επηρεάσουν το γενικότερο κλίμα και στους άλλους τομείς του δημόσιου βίου. Θα τροφοδοτήσουν αντίστοιχα και πολλές συζητήσεις -οι οποίες έχουν ήδη ξεκινήσει- για το δημόσιο σύστημα υγείας, τα προβλήματα και τα κενά που υπάρχουν, την ενίσχυση που χρειάζεται. Η κρίση του κορονοϊού έδωσε την αφορμή για να αναδειχθούν οι παθογένειες και οι ελλείψεις που μάλιστα επιδεινώθηκαν τα χρόνια των μνημονίων αλλά και να αποδειχθεί η σημασία που έχει η υγεία ως κοινωνικό αγαθό.
Ευρύτερα, στο φόντο των εξελίξεων αυτών υπάρχει η σύγκρουση νεοφιλευθερισμού και κοινωνικού κράτους που μπαίνει πλέον σε καινούργια τροχιά. Μια τέτοια παγκόσμια κρίση που εκ των πραγμάτων οδηγεί και σε αναδιανομή του πλούτου, αφορά όχι μόνο σε χώρους όπως η υγεία αλλά το συνολικό μοντέλο της οικονομίας. Με πολύ απλά λόγια αυτό που έγινε τις τελευταίες ημέρες σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν να σπάσει αναγκαστικά η δημοσιονομική θηλιά και να αποφασιστεί, μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης, η διοχέτευση χρήματος πέρα από σύμφωνα σταθερότητας και δεσμευτικούς στόχους για πλεονάσματα. Κατά τραγική ειρωνεία, χάρη στον κορονοϊό οι άνθρωποι φαίνεται ότι νικούν τους αριθμούς και ο ρόλος του κράτους έρχεται να αποδειχθεί πολυτιμότερος έναντι εκείνου των αγορών. Την Παρασκευή η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε την αναστολή των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα μέτρο άνευ προηγουμένου με το οποίο οι χώρες μέλη θα μπορέσουν να δαπανήσουν όσα χρήματα χρειαστεί για να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Είναι αμφίβολο εάν στο τέλος της κρίσης, όποιο κι αν είναι αυτό, θα είναι εύκολο να επανέλθει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στα δεσμά που του επέβαλαν οι κανόνες της γερμανικής κυριαρχίας ή θα πυροδοτηθεί κι ένα νέο κίνημα για την “κοινωνική Ευρώπη”.
Με την κατά κύριο λόγο κρατική ενίσχυση των 10 δις ευρώ θα προσπαθήσει και στην Ελλάδα η κυβέρνηση να κρατήσει ζωντανή την πραγματική οικονομία και την κοινωνία. Όσο κι αν οι νεοφιλελεύθεροι πειρασμοί καιροφυλακτούν όπως φαίνεται από την εξειδίκευση που έκαναν οι αρμόδιοι υπουργοί για τα κριτήρια και τις μεθόδους ενίσχυσης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων που πλήττονται, έχει σημασία να φανεί και ποια δυναμική θα αναπτυχθεί το επόμενο διάστημα. Για παράδειγμα, καθοριστικό ρόλο θα παίξει ο βαθμός της ύφεσης αφού ήδη ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γ. Στουρνάρας προεξοφλεί τουλάχιστον μηδενική ανάπτυξη για τη χώρα μας ενώ εκτός από την ευρωζώνη πολλοί κάνουν ήδη συγκρίσεις και προβολές με τις συνέπειες που είχε σε παγκόσμιο επίπεδο το κραχ του 1929.
Το μέγεθος της επαπειλούμενης νέας φτώχειας σε συνδυασμό με τα μέτρα ανάσχεσης και αποτροπής της θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό και τις πολιτικές διεργασίες. Ο Κ. Μητσοτάκης, που στην παρούσα φάση γνωρίζει αποδοχή και δημοφιλία που υπερβαίνουν κατά πολύ τα κομματικά όρια της παράταξής του, με τη διπλή στροφή που έκανε και την αποφασιστικότητά του τόσο στο μέτωπο του Έβρου όσο και του κορονοϊού, δεν έδειξε απλώς ότι διαθέτει ηγετικά προσόντα που πολλοί νόμιζαν ότι δεν έχει, αλλά έχει αδρανοποιήσει ουσιαστικά και την αντιπολίτευση. Βεβαίως είναι πολύ νωρίς καθώς ο δρόμος δείχνει μακρύς και οι μάχες που έχει μπροστά του είναι πολλές. Γεγονός είναι όμως ότι τις τελευταίες εβδομάδες η διπλή κρίση έχει συμβάλει στη συγκρότηση μιας εθνικής ομοψυχίας και στη διαμόρφωση συναινέσεων που σε βάθος χρόνου -και ανάλογα με την ένταση των εξελίξεων- θα φανεί εάν θα οδηγήσουν και σε νέες πολιτικές και κομματικές συγκλίσεις...
Ανδρέας Καψαμπέλης
