Από τον Dr Σταμάτη Γκατζώνη , Χειρουργό Παιδοφθαλμίατρο
Διευθυντή Οφθαλμολογικού Τμήματος Ευρωκλινικής Παίδων
Γενικό Γραμματέα Ελληνικής Εταιρείας Παιδοφθαλμολογίας & Στραβισμού
Γιατί είναι σημαντικός ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά;
Ο παιδίατρος είναι συχνά αυτός που μπορεί να εντοπίσει πρώτος τα συμπτώματα από κάποια διαθλαστική ανωμαλία στην όραση του παιδιού, στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Αυτό όμως δεν είναι ο κανόνας. Η όραση είναι μια μαθησιακή διαδικασία για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Μαθαίνουμε να βλέπουμε όπως μαθαίνουμε να μιλάμε. Ένα παιδί με κάποιο σημαντικό διαθλαστικό πρόβλημα δεν μαθαίνει να βλέπει σωστά και αν αυτό δεν αντιμετωπισθεί νωρίς, η όραση ως εγκεφαλική λειτουργία βλάπτεται μόνιμα. Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις τα παιδιά θα πρέπει να εξετάζονται από εκπαιδευμένο στην παιδοφθαλμολογία προσωπικό στο 1ο, 3ο και 5ο έτος της ζωής. Στα πλαίσια αυτά, η πολιτεία έχει θεσπίσει τον υποχρεωτικό προληπτικό παιδοφθαλμολογικό έλεγχο, κατά την εγγραφή τόσο στο νηπιαγωγείο όσο και στην 1η τάξη. Στην περίπτωση που όλα είναι καλά και το παιδί βλέπει μια χαρά, ο παιδοφθαλμίατρος θα μας ενημερώσει κάθε πότε πρέπει να την επαναλάβουμε προληπτικά.
Θα έχει το παιδί μου μυωπία;
Οι διαθλαστικές ανωμαλίες είναι πολυπαραγοντικές, ωστόσο η πιθανότητα να έχει ένα παιδί κάποια μυωπία, αστιγματισμό ή κάποιο άλλο πρόβλημα όρασης εξαρτάται και από την κληρονομικότητα. Αν ο ένας από τους γονείς φοράει γυαλιά από τη παιδική του ηλικία, τότε το παιδί του έχει πιθανότητες να εμφανίσει διαθλαστική ανωμαλία κάποτε στη ζωή του, ενώ οι πιθανότητες αυξάνονται όταν και οι δύο γονείς φορούν γυαλιά.
Ποιες είναι οι πιο συχνές διαθλαστικές ανωμαλίες στα παιδιά;
Υπερμετρωπία: Το μέγεθος του ματιού είναι μικρότερο από το κανονικό. Μέχρι 2-2,5 βαθμούς είναι φυσιολογική στα παιδιά, καθώς το μάτι τους θα μεγαλώσει με την ανάπτυξη. Διορθώνεται με γυαλιά όταν υπερβαίνει το παραπάνω όριο ή όταν συνδυάζεται με συγκλίνοντα στραβισμό (τα ματάκια συγκλίνουν προς την μύτη)
Μυωπία: Το μέγεθος του ματιού είναι μεγαλύτερο από το κανονικό. Όπως όλοι ξέρουμε η μυωπία ακολουθεί συνήθως την σωματική ανάπτυξη, στα πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής. Διορθώνεται με γυαλιά όταν υπερβαίνει τον μισό βαθμό.
Αστιγματισμός: Είναι μια ανωμαλία της πρόσθιας επιφάνειας του ματιού που δεν είναι τελείως σφαιρική αλλά εμφανίζει διαφορετική κυρτότητα στον κάθετο και οριζόντιο άξονα. Διορθώνεται με γυαλιά όταν υπερβαίνει τον μισό με ένα βαθμό.
Πως θα καταλάβουμε ως γονείς ότι ένα παιδί δεν βλέπει καλά;
Στη σχολική ηλικία είναι σχετικά εύκολο να διακρίνουμε σημάδια ότι το παιδί μας δεν βλέπει καλά:
- Κάνει πολλά λάθη στην αντιγραφή από τον πίνακα
- Έχει συχνά πονοκεφάλους
- Κάνει γκριμάτσες, κυρίως ενώνει το μεσόφρυο ή στενεύει τα μάτια του, όταν διαβάζει ή βλέπει τηλεόραση
- Στρίβει το κεφάλι, όταν διαβάζει ή κοιτά μακριά
- Κρατάει το βιβλίο πολύ κοντά του ή πηγαίνει πολύ κοντά στην τηλεόραση
Ποιος είναι ο ιδανικός σκελετός γυαλιών για παιδιά;
Η ηλικία του παιδιού, το μέγεθος και το σχήμα του προσώπου του καθώς και το οφθαλμολογικό πρόβλημα παίζουν ρόλο στην επιλογή του πιο κατάλληλου τύπου σκελετού. Συνήθως προτιμούμε τους κοκάλινους σκελετούς, καθώς δεν παραμορφώνονται εύκολα όπως οι απλοί μεταλλικοί ή τους σκελετούς από τιτάνιο, που είναι όμως πιο ακριβοί. Ιδιαίτερη προσοχή στα μικρά παιδιά θα πρέπει να δοθεί καθώς η ράχη της μύτης είναι χαμηλή και η στήριξη των γυαλιών δύσκολη. Στους κοκάλινους σκελετούς θα πρέπει να αναζητάμε σέλες σιλικόνης. Οι φακοί είναι εξ’ορισμού άθραυστοι στα παιδιά.
Κάθε πότε πρέπει να αλλάζει γυαλιά;
Η μυωπία, ο αστιγματισμός και όλες οι διαθλαστικές ανωμαλίες διαφοροποιούνται καθώς το παιδί μεγαλώνει, χρειάζεται έτσι εξέταση απ’ τον οφθαλμίατρο κάθε 6 μήνες με 1 χρόνο και ανάλογα αλλαγή φακών ή και σκελετού. Για την αλλαγή του σκελετού παίζει ρόλο η ανάπτυξη του παιδιού, καθώς το πρόσωπό του μπορεί να μεγαλώνει γρήγορα αν είναι νήπιο. Στις μεγαλύτερες ηλικίες, μετά τα 6 – 7 χρόνια, μπορεί ένα ζευγάρι γυαλιά να χρησιμοποιείται για περίπου 2 χρόνια. Συνήθως, οι αλλαγές των γυαλιών ή των φακών τους σταθεροποιούνται σε αραιότερα χρονικά διαστήματα μετά την ηλικία των 18 ετών.
Πλαστικοί ή κρυστάλλινοι φακοί;
Οι φακοί που χρησιμοποιούνται για τα παιδικά γυαλιά οράσεως πρέπει να είναι οργανικοί, κατασκευασμένοι δηλαδή ένα ειδικά επεξεργασμένο είδος πλαστικού – μάλιστα τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία επιδοτούν αυτή την ποιότητα στα παιδιά μέχρι 12 ετών, αφού εκτός από το ότι είναι σχεδόν άθραυστοι, οι οργανικοί φακοί είναι πολύ πιο ελαφριοί από τους κρυστάλλινους. Είναι επίσης σημαντικό οι φακοί για τα παιδικά γυαλιά να έχουν ειδική επίστρωση που εξασφαλίζεται σκληρή επιφάνεια και δεν χαράζεται (εύκολα!).
Τι πρέπει να γνωρίζουμε πριν από την αγορά γυαλιών ηλίου στα παιδιά;
- Μικρά παιδιά κάτω των 3 ετών, δύσκολα κρατούν γυαλιά ηλίου στο πρόσωπό τους. Τα βλέπουν σαν ένα ενοχλητικό αξεσουάρ και συχνά τα καταστρέφουν. Αν το παιδί σας δεν δέχεται τα γυαλιά ηλίου, προτιμήστε το καπέλο.
-Επιλέξτε γυαλιά που διαθέτουν πιστοποίηση η οποία να αποδεικνύει την απορροφητικότητά κατά 100%, για όλες τις υπεριώδεις ακτίνες δηλαδή
για τις UV-B και UV-A
-Καλύτερα να προτιμήσετε γυαλιά με όχι πολύ σκούρους φακούς
-Η επιλογή των ανοιχτόχρωμων φακών έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: τα παιδιά θα τα συνηθίσουν και θα τα φορούν πιο εύκολα παίζοντας κάτω από την ομπρέλα ή μέσα στο αυτοκίνητο. Διότι ζητούμενο δεν είναι να τα φορούν μόνο στον ήλιο αλλά και κάτω από τη σκιά, όπου η ακτινοβολία αντανακλάται και φθάνει το ίδιο απειλητική στα παιδικά μάτια.
-Υπάρχουν γυαλιά ηλίου, όπως θα διαπιστώσετε κι από την επίσκεψή σας σε ένα κατάστημα οπτικών, για όλες τις ηλικίες και όλα τα γούστα. Αυτό που εσείς πρέπει να έχετε στο νου σας κατά την επιλογή σας είναι ότι το υλικό των φακών πρέπει να είναι από ειδικό άθραυστο πλαστικό ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο τραυματισμού
-Σημαντικό είναι τα γυαλιά να στέκονται σταθερά στο πρόσωπο του παιδιού. Μπορούν π.χ. να στερεώνονται με ένα λάστιχο πίσω από το κεφάλι. Υπάρχουν πλέον και τα γυαλιά ηλίου που αντί για βραχίονες (που είναι το ευπαθές σημείο των παιδικών γυαλιών) έχουν λάστιχο. Επίσης, μπορείτε να βρείτε γυαλιά με λουράκι που «δένει» γύρω από το κεφάλι του παιδιού, εξασφαλίζοντας άνεση στις κινήσεις του. Αν πάλι διαλέξετε κλασικό σκελετό (για μεγαλύτερο παιδί ) τότε το κορδονάκι ή το κλιπ που «πιάνει» στα ρούχα είναι μια καλή λύση ώστε να μην σπάνε τα γυαλιά όταν πέφτουν (που θα πέφτουν !) κάτω.
Τι είναι ο παιδικός «καταρράκτης»; Έχει διαφορά από εκείνον των ενηλίκων;
Ο καταρράκτης στα παιδιά, όπως και στους ενήλικες είναι η θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού, ο οποίος βρίσκεται πίσω από την ίριδα και βοηθά στην εστίαση κοντά – μακριά, όπως ακριβώς συμβαίνει και σε μια φωτογραφική μηχανή. Η απώλεια της διαφάνειας του φακού μειώνει την οπτική μας ικανότητα και ιδιαίτερα στο εύπλαστο οπτικό σύστημα των παιδιών, μπορεί να έχει μη αναστρέψιμες συνέπειες για την όρασή τους.
Σε τι ηλικίες παρουσιάζεται και ποια είναι τα συμπτώματά του;
Πρακτικά καταρράκτης μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Ο συγγενής καταρράκτης αφορά νεογνά και βρέφη και το κλασσικό σημείο που οι γονείς παρατηρούν είναι η λευκοκορία, δηλαδή η λευκή αντανάκλαση της κόρης. Σε μεγαλύτερα παιδιά ενδείξεις μειωμένης όρασης, ο στραβισμός, ιδιαίτερα ο αποκλίνων και ο νυσταγμός (κίνηση ταλάντωσης των ματιών) αποτελούν συχνά σημεία και συμπτώματα του καταρράκτη. Ο προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος στη γέννηση, το πρώτο και το τρίτο έτος της ζωής έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί το προσφορότερο τρόπο ελέγχου, για τον συγγενή και παιδικό καταρράκτη.
Ποιες είναι οι προτεινόμενες μορφές θεραπείας;
Εφόσον η καταρρακτική θόλωση καλύπτει τον οπτικό άξονα και άρα επιδρά στην όραση του παιδιού, η λύση είναι η χειρουργική αφαίρεση του καταρρακτικού φακού. Όπως ήδη αναφέρθηκε η λύση αυτή είναι πιο επιτακτική σε νεογνά ή βρέφη όπου το οτπικό τους σύστημα είναι ιδιαίτερα εύπλαστο. Σε έκκεντρες μικρές θολώσεις ή μικρές πρόσθιες θολερότητες του φακού μπορεί η χειρουργική αποκατάσταση να μετατεθεί χρονικά, με την χρήση μυδριατικών κολλυρίων.
Χειρουργός Οφθαλμίατρος-Παιδοφθαλμίατρος, MD, FEBO, Pg Dip
Διευθυντής Παιδοφθαλμολογικής Κλινικής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
Τηλ. : 210.88.22.900 ή επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: gatzonisstamatis.blogspot.gr
