Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 9 ΑυγούστουΣτα περίπτερα εντός της «Αυγής», στο μπλογκ τους (enthemata.wordpress.com), στο facebook (Enthemata Avgis)
και στο twitter: @enthemata
Κείμενα των: Γιώργου Τυρίκου-Εργά, Δέσποινας Μπίρη, Αποστόλη Στασινόπουλου, Μικαέλ Λεβύ, Ίνγκιντ Ντ. Ρόουλαντ
Λέσβος: ημερολόγια αλληλεγγύης. Αποσπάσματα από το «ημερολόγιο» που κρατάει κάθε βράδυ ο Γιώργος Τυρίκος-Εργάς, ένας από τους πρωτεργάτες της «Αγκαλιάς» της οργάνωσης που δραστηριοποιείται για την παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες στην Καλλονή της Λέσβου. «Eίναι ένα παιδί από την Άγρα που φτιάχνει και πουλάει παραδοσιακό γιαούρτι. Μειλίχιος, λιγομίλητος πάντοτε. Δε θα ξεχάσω ποτέ που τον είδα ένα βράδυ, πολύ αργά, να σταματάει έξω από την «Αγκαλιά». Ήμουν σε ένα στενάκι και δεν με είχε καταλάβει. Είχε σχολάσει μόλις από ένα πολύ κουραστικό (το καθημερινό του) δρομολόγιο. Άραξε και έβγαλε γιαούρτια για τους πρόσφυγες, μοίρασε τουλάχιστον πενήντα κεσεδάκια. Θα μπορούσε να τα είχε πουλήσει την επαύριο. Τον παρακολούθησα κρυφά, απίθωνε ένα-ένα γιαούρτι στα πόδια των μανάδων, τα έδινε με χαμόγελο στα πιτσιρίκια. Μετά κατάλαβε πως δεν είχε κουταλάκια. Έξυσε το κεφάλι του... πήγε πίσω στο φορτηγάκι του και έφερε ένα δικό του γιαούρτι. Δίπλωσε το καπάκι στα δυο και έδειξε στους ανθρώπους πως να φάνε τα γιαούρτια. Έφαγε και το δικό του. «Καληνύχτα», είπε φεύγοντας. «Υπομονή». Κανείς δεν τον κατάλαβε, όλοι όμως είπαν «σούκραν» ή «τασακούρ» [=ευχαριστούμε, ευχαριστούμε πολύ] με τον θερμότερο τρόπο. Δεν του είπα ποτέ ότι τον είδα εκεί. Αν το διαβάσει από εδώ, που ξέρω ότι θα το διαβάσει, να ξέρει πως σε τέτοια μαθήματα ανθρωπιάς εγώ προσκυνώ και νιώθω μικρός και ασήμαντος. Είσαι νέος άνθρωπος και μου έμαθες ό,τι δεν μου έχουν μάθει πάνσοφοι καθηγητάδες στη Σορβόννη. Με μια κίνηση που δεν θα την μάθαινε ποτέ κανείς».
Ευρώπη: Μια «χαμηλής έντασης» δημοκρατία. Ο Μικαέλ Λεβύ γράφει για την θεμελιώδη αντίθεση καπιταλισμού και δημοκρατίας. «Είναι εντελώς γελοίο να πιστεύουμε ότι υπάρχει μια εκλεκτική συγγένεια ανάμεσα στον τωρινό μεγάλο καπιταλισμό – άρτι εισαχθέντα σήμερα στη Ρωσία και καλά εδραιωμένο στις Ηνωμένες Πολιτείες [...] και τη «δημοκρατία» ή την «ελευθερία» (με όλες τις πιθανές σημασίες της λέξης). Tο πραγματικό ερώτημα θα έπρεπε να είναι το εξής: Πώς αυτές οι έννοιες μπορεί να είναι «πιθανές» σε μακροπρόθεσμη βάση, κάτω από καπιταλιστική κυριαρχία;». Ποιος είναι ο συγγραφέας του διορατικού αυτού σχόλιου; Ο Λένιν, ο Τρότσκι ή, μήπως, ο Πλεχάνοφ; Όχι· είναι ο Μαξ Βέμπερ, ο διάσημος αστός κοινωνιολόγος. […] Η μόνη ελπίδα είναι η αυξανόμενη προσδοκία για μια άλλη Ευρώπη, μακριά από τον άγριο ανταγωνισμό, τις βάναυσες πολιτικές λιτότητας, και την αποπληρωμή αιώνιων χρεών. Μια άλλη Ευρώπη είναι εφικτή: δημοκρατική, οικολογική και κοινωνική. Αλλά δεν πρόκειται να επιτευχθεί χωρίς κοινό αγώνα των ευρωπαϊκών πληθυσμών, πέρα από εθνικά σύνορα και τα στενά όρια του έθνους-κράτους. Με άλλα λόγια, η ελπίδα μας για το μέλλον είναι η λαϊκή αγανάκτηση, και τα κοινωνικά κινήματα, τα οποία έχουν γνωρίσει άνοδο σε πολλές χώρες, κυρίως μεταξύ των νέων και των γυναικών. Για τα κοινωνικά κινήματα, γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι ο αγώνας για τη δημοκρατία είναι ένας αγώνας ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό, και, σε τελευταία ανάλυση, τον ίδιο τον καπιταλισμό, ένα εγγενώς αντιδημοκρατικό σύστημα, όπως είχε ήδη επισημάνει ο Μαξ Βέμπερ, πριν από εκατό χρόνια». (Μετάφραση Γιάννης Χατζηδημητράκης)
Αλληλεγγύη, «χειροπιαστή» και «συμβολική»: δύο όψεις. Η διαφορετικές έννοιες της αλληλεγγύης με αφορμή κάποιες εισηγήσεις στο συνέδριο «Democracy Rising» από την Δέσποινα Μπίρη. «Μερίδα αλληλέγγυων υποστηρίζουν ότι ιδεολογικά είναι αντίθετοι στην υποβοήθηση ή και αντικατάσταση του κράτους από αλληλέγγυες πρωτοβουλίες. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζουν ότι υπάρχει σοβαρή ανθρωπιστική ανάγκη, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί από τις υπάρχουσες κρατικές δομές, ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης. Η δράση τους λοιπόν φιλτράρεται μέσα από αυτή την αντίθεση μεταξύ των επιπέδων της ιδεολογίας και της πράξης. Μερίδα αλληλέγγυων υποστηρίζουν ότι ιδεολογικά είναι αντίθετοι στην υποβοήθηση ή και αντικατάσταση του κράτους από αλληλέγγυες πρωτοβουλίες. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζουν ότι υπάρχει σοβαρή ανθρωπιστική ανάγκη, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί από τις υπάρχουσες κρατικές δομές, ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης. Η δράση τους λοιπόν φιλτράρεται μέσα από αυτή την αντίθεση μεταξύ των επιπέδων της ιδεολογίας και της πράξης. Με τον όρο αλληλεγγύη, λοιπόν, ορίζεται στο διεθνές πλαίσιο η στήριξη στον λαό και την κυβέρνηση της Ελλάδας, κυρίως με συμβολικά ή λεκτικά μέσα: οργάνωση διαδηλώσεων συμπαράστασης, δημοσιοποίηση κειμένων σχολιασμού από μεμονωμένους αλληλέγγυους, σύναψη διευρυμένων διεθνών συμμαχιών. Έτσι, τα διασπορικά δίκτυα αλληλεγγύης λειτουργούν ως ιδιότυπα εργαλεία δημοσιοποίησης της ελληνικής κρίσης στο εξωτερικό».
H φιγούρα του πρόσφυγα και η κρίση του έθνους-κράτους. Ο Αποστόλης Στασινόπουλος αναλύει το πως οι μεταναστευτικές ροές θέτουν υπό ριζική διερώτηση τις αρχές του και δημιουργούν κρίση ταυτότητας στο έθνος-κράτος. «Η παγκόσμια και αδιάκοπη μετακίνηση προσφύγων δημιουργεί μια νέα πολιτική συνθήκη, και όχι ένα πρόβλημα προς επίλυση. Ο πρόσφυγας καθίσταται φορέας της συνολικής κρίσης ταυτότητας του έθνους-κράτους τη στιγμή που η έννοια του πολίτη δεν είναι πλέον επαρκής για να περιγράψει την πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνιών. Πρέπει να σκεφτούμε πάνω σε αυτό το κενό, στο οποίο ριζώνουν σήμερα θεσμίσεις ριζοσπαστικοποίησης της δημοκρατίας με την ενεργό και άμεση συμμετοχή των προσφύγων και αυτοοργανωμένες κινήσεις αλληλεγγύης που συγκροτούν μια de facto ένταξη τους στην κοινωνία ανασκευάζοντας όλους τους παραδοσιακούς ορισμούς που μας κληρονομήθηκαν, εκκινώντας από αυτή τη φιγούρα. Η οριακή αυτή φιγούρα του πρόσφυγα αξίζει να θεωρηθεί κεντρική φιγούρα της πολιτικής μας ιστορίας».
Ο Αισχύλος στις Συρακούσες του 2015. Η Ίνγκριντ Ντ. Ρόουλαντ γράφει για το ανέβασμα της τραγωδίας του Αισχύλου «Ικέτιδες» στο αρχαίο ελληνικό θέατρο των Συρακουσών από τον Μόνι Οβάντια. «Ανεβάζοντας τις Ικέτιδες στη σημερινή Σικελία, ο πραγματικός στόχος του σκηνοθέτη ήταν να μιλήσει άμεσα για κάποια από τα πιο επείγοντα και εναγώνια ζητήματα της σύγχρονης ζωής. Στις σημερινές Συρακούσες, όπου Αφρικανοί πρόσφυγες ζητιανεύουν στα φανάρια, ο δημιουργός της παράστασης κράτησε ένα ολόκληρο διάζωμα καθισμάτων στο θέατρο ώστε να παρακολουθήσουν την παράσταση ομάδες προσφύγων· όσο δυσπρόσιτος κι αν είναι γλωσσικά ο λόγος του έργου, η μουσική, ο χορός και οι κινήσεις ενισχύουν συνεχώς την αφήγηση. Με την βοήθεια του μεταφραστή Γκίντο Παντουάνο (που απέδωσε το αρχαίο ελληνικό πρωτότυπο σε κρυστάλλινα ιταλικά) και του σικελού τροβαδούρου Μάριο Ινκούντινε, ο Οβάντια απέδωσε το κείμενο του Αισχύλου με έναν ποιητικό συνδυασμό σικελικής διαλέκτου και νέων ελληνικών, εικάζοντας --και σωστά-- πως οι περισσότεροι Ιταλοί είναι τόσο εξοικειωμένοι με τα έργα του Σικελού συγγραφέα Αντρέα Καμιλέρι, που έχουν ήδη απορροφήσει μεγάλο μέρος των σικελιάνικων στο καθημερινό τους λεξιλόγιο. Διόλου τυχαία, η σικελική διάλεκτος και τα νέα ελληνικά είναι δύο γλώσσες που οι πρόσφυγες είναι πιθανόν να ακούσουν φτάνοντας στην Ευρώπη. Και είναι θαυμάσιο να ακούς τα ελληνικά ως ζωντανή και ομιλούμενη γλώσσα σε ένα θέατρο χτισμένο από Έλληνες πριν τόσους αιώνες». (Μετάφραση Μαρία Καλαντζοπούλου)
