Την ώρα που ακραία καιρικά φαινόμενα πλήττουν πλέον και τη χώρα μας ανηλεώς, δεν είναι παρά κλάσματα των παγκόσμιων μετεωρολογικών γεγονότων που φανερώνουν τη μεγαλοπρεπή μανία της Φύσης.
Είναι οι δραστικές επιπτώσεις που έχει επιφέρει η κλιματική αλλαγή που ενοχοποιούνται για τις ασύλληπτες και ραγδαίες αυτές επιδεινώσεις του καιρού, με μια σειρά από σπανιότατα μέχρι άλλοτε φαινόμενα να κάνουν πια συχνά-πυκνά την εμφάνισή τους.
Άλλοτε φαντασμαγορικά και άλλοτε φονικά, μας αφήνουν πάντα να χαζεύουμε με δέος την οργή του περιβάλλοντος, ως μια ηχηρή υπόμνηση λες του κακού που έχουμε προκαλέσει -και συνεχίζουμε φυσικά να προκαλούμε- στον πλανήτη μας.
Δεν είμαστε όμως παρά μικροσκοπικά πλάσματα αυτής της γης και να γιατί…
Πολύχρωμο χιόνι
Ένα παγωμένο πρωινό του 2010, οι κάτοικοι της ρωσικής Σταυρούπολης ξύπνησαν για να αντικρίσουν ένα απόκοσμο θέαμα: το πολύχρωμο χιόνι που είχε καλύψει τους δρόμους της πόλης! Σε ανοιχτούς ροζ και καφέ τόνους, πολλοί πίστεψαν πως η είδηση επρόκειτο για φάρσα, σύντομα όμως οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι η χιονόπτωση αποτελούταν από μια πανδαισία χρωμάτων. Δεν ήταν τοξικό το χιόνι, αν και οι μετεωρολόγοι συμβούλευσαν τον κόσμο να μη δοκιμάσει το πολύχρωμο παγωμένο νερό, καθώς θα μπορούσε να είναι μολυσμένο από τη σκόνη που είχε φτάσει στη ρωσική επικράτεια από την Αφρική! Η σκόνη άγγιξε τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, όπου και αναμείχθηκε με τα νέφη, με τη σπάνια αυτή αλληλεπίδραση να καταλήγει σε φαντασμαγορική χιονόπτωση. Και βέβαια δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο στον πλανήτη μας: το 1912, για παράδειγμα, μαύρο χιόνι κάλυψε Αλάσκα και Καναδά! Εδώ ήταν μείξη με ηφαιστειακή τέφρα…
Καταιγίδα derecho
Οι πολυκύτταρες καταιγίδες σχηματίζουν συχνά μια γραμμή καταιγίδων που αποκαλείται στη μετεωρολογία «γραμμή λαίλαπας» και αντιπροσωπεύουν τις μεγαλύτερες σε έκταση και σοβαρότητα καταιγίδες αυτής της κατηγορίας, οδηγώντας στην εκδήλωση πολύ ισχυρών φαινομένων σε όλο σχεδόν το μήκος της γραμμής. Όταν μάλιστα ο συγκεκριμένος αεροχείμαρρος που εξαπλώνεται βίαια και σε οριζόντια διεύθυνση εκτείνεται σε αρκετά χιλιόμετρα κατά μήκος της γραμμής λαίλαπας, η αντίστοιχη ανεμοθύελλα χαρακτηρίζεται ως derecho (day-ray-sho), από την ισπανική μετάφραση του «ευθεία μπροστά». Κατά κανόνα, τα derecho σχηματίζονται αργά το απόγευμα και διαρκούν όλη τη νύχτα. Μια τέτοια μεγαλοπρεπής καταιγίδα σημειώθηκε το 2012 στις μεσοπολιτείες των ΗΠΑ, φέρνοντας ολικό μπλακάουτ στη Βιρτζίνια αλλά και τον θάνατο 13 ανθρώπων. Τα derecho παραμένουν ωστόσο σπανιότατα στον κόσμο, με ένα μόλις από δαύτα να σημειώνεται μια φορά κάθε 4 χρόνια. Το προηγούμενο που χτύπησε την αμερικανική επικράτεια είχε λάβει χώρα το 2009, με τον φόρο αίματος και καταστροφής να είναι εδώ σαφώς υψηλότερος: μιλούσαμε τότε για 45 τυφώνες που εκδηλώθηκαν σχεδόν ταυτοχρόνως…
Χιονόπτωση με αστραπές
Άλλο ένα σπάνιο καιρικό φαινόμενο αποτελείται από παραδοσιακή χιονόπτωση, αν και τώρα συνοδεύεται από αστραπές και ιδιαίτερα έντονες βροντές που προσιδιάζουν συνήθως σε καταιγίδες! Η χιονοθύελλα με βροντές διαθέτει όλα τα τυπικά φαινόμενα ηλεκτρικής δραστηριότητας, αν και τη θέση της βροχής καταλαμβάνει πλέον το χιόνι. Κι έτσι τα αστραπόβροντα μπλέκονται ιδανικά με το χιόνι σε ένα λαμπρό καιρικό φαινόμενο που λίγοι έχουν την τύχη να δουν ζωντανά μπροστά στα μάτια τους. Οι μετεωρολόγοι χρησιμοποιούν μάλιστα τη χιονόπτωση με αστραπές ως δείκτη πρόβλεψης σοβαρότερων και πιο εκτεταμένων χιονοπτώσεων, καθώς αυτό συμβαίνει στο 80% των περιπτώσεων…
Πολύχρωμη ηλιακή καταιγίδα
Οι γνωστές ηλιακές καταιγίδες, καταιγίδες φορτισμένων σωματιδίων δηλαδή, παραμένουν ένα από τα πλέον απόκοσμα καιρικά φαινόμενα, λες και πήρε η Φύση παραισθησιογόνα! Οι καταιγίδες αυτές, που σφυροκοπούν αλύπητα το μαγνητικό πεδίο της Γης και ομοιάζουν σε φαντασμαγορία με το Βόρειο Σέλας (Aurora Borealis), είναι κάποιες φορές τόσο έντονες που προκαλούν ένα καλειδοσκόπιο χρωμάτων στην ατμόσφαιρα, μεταφέροντας το Σέλας σε περιοχές που ποτέ δεν το έχουν ξαναδεί. Τα φαντασμαγορικά αυτά πέπλα, ορατά συνήθως μόνο στα γεωγραφικά πλάτη της Αρκτικής, πιέστηκαν τον Φεβρουάριο του 2014 από τη σφοδρή ηλιακή καταιγίδα και έγιναν ορατά μέχρι και τα νότια της Αγγλίας, ενώ το 2012 αντίστοιχο φαινόμενο έφερε το ατμοσφαιρικό υπερθέαμα μέχρι το Όρεγκον των ΗΠΑ. Το Βόρειο (αλλά και Νότιο) Σέλας δημιουργείται από σωματίδια που πηγάζουν από τον ήλιο, φτάνουν στην ατμόσφαιρά μας και διεγείρουν μόρια οξυγόνου και αζώτου: η διέγερση του οξυγόνου δίνει πράσινες και καφεκόκκινες λάμψεις, ανάλογα με τη δύναμη της σύγκρουσης, ενώ το άζωτο δίνει μπλε ή κόκκινες. Το μαγνητικό πεδίο της Γης εκτρέπει συνήθως τους πίδακες αυτούς ηλιακών σωματιδίων προς τους δύο γήινους πόλους, όταν όμως η σφοδρότητα του καταιγισμού είναι αρκετά έντονη, τα ψυχεδελικά φαινόμενα γίνονται ορατά και αλλού. Σε ακραίες μάλιστα γεωμαγνητικές καταιγίδες, όπως αυτή του 1859, το Σέλας μπορεί θεωρητικά να κατέβει μέχρι και την Ελλάδα ή ακόμα και τους τροπικούς…
Διπλός ανεμοστρόβιλος
Μπορεί οι τυφώνες να πλήττουν τον κόσμο κάθε χρόνο ανελλιπώς, οι διπλοί όμως τυφώνες συμβαίνουν μια φορά κάθε 10-12 χρόνια! Η διπλή και συνδυασμένη δύναμη των μανιασμένων στροβίλων μπορεί να φέρει την καταστροφή μέσα σε λίγα λεπτά, όπως εξάλλου ξέρει πια καλά η Νεμπράσκα των ΗΠΑ που χτυπήθηκε από το σπάνιο φαινόμενο το 2014. Είναι μάλιστα τόσο σπάνιο και δαιδαλώδες το καιρικό συμβάν που δεν υπάρχει επιστημονική συναίνεση για το πώς προκαλείται. Τέτοιοι διπλοί ανεμοστρόβιλοι μικρότερης κλίμακας λαμβάνουν συχνά χώρα στην οικουμένη, ακόμα και στην Ελλάδα (όπως αυτός που σημειώθηκε τον Ιούλιο του 2014 στη θαλάσσια περιοχή του Πηλίου), αν και εδώ μιλάμε για τη σπανιότητα του μεγάλης κλίμακας αδερφού.
Όποια κι αν είναι η πηγή τους, όλοι οι μετεωρολόγοι συμφωνούν ότι οι διπλοί τυφώνες είναι φονικοί και καταστροφικοί και το καταφύγιο είναι ο μόνος ενδεδειγμένος τρόπος προστασίας από τη δράση τους…
Αναστροφή θερμοκρασίας
Οι τουρίστες που επισκέφθηκαν το Γκραν Κάνιον τον Νοέμβριο του 2013 έζησαν ένα απόκοσμο θέαμα: το μεγαλοπρεπές φαράγγι είχε τυλιχθεί μέσα στην πυκνή ομίχλη, με καταρράκτες νεφών να τυλίγουν τα κορφοβούνια! Η μετεωρολογική ανωμαλία οφείλεται στη θερμοκρασία του αέρα, που αυξάνεται με το ύψος μέσα σε ένα στρώμα. Η αναστροφή αυτή εμφανίζεται κοντά στο έδαφος, όταν ο άνεμος είναι ελαφρύς, με το έδαφος να ακτινοβολεί και να ψύχεται έτσι πολύ περισσότερο από ό,τι ο υπερκείμενος αέρας. Η θερμοκρασία αυξάνεται λοιπόν με το ύψος και το φαινόμενο της αναστροφής συνοδεύεται συνήθως από περιορισμό της ορατότητας, όπως ομίχλη ή χαμηλά σύννεφα μέσα ή και κάτω από τις χαμηλές αναστροφές. Κι αν περιορισμένης κλίμακας αναστροφές της θερμοκρασίες παραείναι συχνά φαινόμενα, αυτές που κάνουν τον ουρανό να αναποδογυρνά μόνο σπάνιες λογίζονται!
Ηλιακό τσουνάμι
Στα μέσα του 2013, τον Ιούλιο, ένας δορυφόρος της NASA και ένας ιαπωνικός (Hindoe) κατέγραψαν ανεξάρτητα κάτι περίεργο στον ήλιο: ένα κύμα ύλης που εκτοξεύτηκε από την επιφάνειά του! Το αλλόκοτο αυτό κύμα ακτινοβολίας οδήγησε μάλιστα σε καλύτερη κατανόηση της δυναμικής των γήινων τσουνάμι. Η ισχυρή ηλιακή έκλαμψη, που εκτόξευσε στο Διάστημα γιγάντιες ποσότητες φορτισμένων σωματιδίων απειλώντας τους κοντινότερους στο αστέρι μας πλανήτες, είναι μάλιστα αρκετά παρόμοια στη λειτουργία της με τα γήινα τσουνάμι, απόρροια εδώ σεισμικής δραστηριότητας. Το ηλιακό τσουνάμι είναι εξαιρετικά σπάνιο και αν λάβουμε υπόψη μας το πώς επηρεάζει η ηλιακή δραστηριότητα το κλίμα στον πλανήτη μας, αυτό είναι ένα ευτυχές γεγονός!
Υπερδιάθλαση
Ήταν το 2013 όταν οι κάτοικοι του Οχάιο ξύπνησαν το πρωί για να μείνουν άναυδοι: μπορούσαν να δουν καθαρά τις ακτογραμμές του Καναδά. Κάτι που δεν είναι φυσικά καθόλου δυνατό εξαιτίας της καμπυλότητας της Γης! Ήταν όμως το εξαιρετικά σπάνιο φυσικό φαινόμενο της υπερδιάθλασης του φωτός, της κάμψης προς τα κάτω δηλαδή των ηλιακών ακτινών, προς την επιφάνεια του πλανήτη μας, που έκαναν μπορετή τη θέαση του Καναδά. Είναι οι αλλαγές στην πυκνότητα του αέρα που επιφέρουν την παράξενη αυτή κάμψη των φωτεινών ακτινών, κάτι που κάνει ορατά απομακρυσμένα μέρη, έτσι όπως αντανακλώνται πάνω στην ηλιακή ακτινοβολία. Η ορατότητα επεκτείνεται έτσι δραστικά, φέρνοντας κοντά τοποθεσίες που απέχουν πάνω από 50 και πλέον χιλιόμετρα…
