Απ' άκρου εις άκρον στον τόπο μας οι άγιες ημέρες του Πάσχα γιορτάζονται με κατάνυξη, σαν μια προσευχή καρδιάς και ψυχής που φτάνει ως τον ουρανό, ειδικά την ώρα της Ανάστασης. Η Αθήνα πλημμυρίζει από κατανυκτική ατμόσφαιρα και ταξιδεύει τους πιστούς με τον δικό της τρόπο... Οσοι μείνουν εντός των τειχών, θα μπορούν να παρακολουθήσουν τις λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας πραγματοποιώντας έναν «μυσταγωγικό» περίπατο στη βυζαντινή Αθήνα, σε μερικές από τις ωραιότερες βυζαντινές εκκλησίες και σε ιστορικά μοναστήρια που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, στην Αρχαία Αγορά, στο Μοναστηράκι, στην Πλάκα, στα Αναφιώτικα... Σε ιερούς ναούς που χαρακτηρίζονται «θησαυροί ένθεης τέχνης, κληρονομιά αιώνων», αλλά για χρόνια παρέμειναν κλειστοί και πλέον, με την ευχή και την ευλογία του Μακαριότατου Αρχιεπισκόπου κ.κ. Ιερώνυμου, άνοιξαν και πάλι τις πύλες τους στους πιστούς.
Ο ναός της Χρυσοσπηλιώτισσας
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Χρυσοσπηλιώτισσας στην οδό Αιόλου 60 είναι από τους πιο ιστορικούς αλλά και πλέον ταλαιπωρημένους ναούς της πόλης. Ο πρώτος ναός που χτίστηκε σε αυτή τη θέση το 1705 ήταν βασιλική με αντηρίδες στα πλάγια. Πήρε το όνομα αυτό επειδή η Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου του Αγίου Ορους βοήθησε αποφασιστικά στην ανέγερσή του. Κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τον Κιουταχή το 1826 καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Το 1832 άρχισε η ανέγερση καινούργιου ναού στη θέση των ερειπίων του παλιού, όμως λίγα χρόνια αργότερα αποδείχτηκε ανεπαρκής λόγω του μικρού μεγέθους του. Από το 1846 ξεκίνησαν προσπάθειες και έρανοι για την ανέγερση μεγαλύτερου και μεγαλοπρεπέστερου ναού με την αγορά γειτονικών οικοπέδων. Επειτα από πολλές αναβολές και δυσκολίες, οι εργασίες ανέγερσης άρχισαν το 1863 και ο ναός παραδόθηκε στους πιστούς το 1892, με τελευταίο επιβλέποντα τον Τσίλλερ, ο οποίος φέρεται ότι έχει σχεδιάσει και το τέμπλο του. Τα τελευταία χρόνια διενεργούνται εργασίες συντήρησης, στεγανοποίησης και στατικής ενίσχυσης.
Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά
Ο ναός του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά βρίσκεται βορειοανατολικά της Ακρόπολης, επί της οδού Πρυτανείου, στην περιοχή Αναφιώτικα, στην Πλάκα. Στηρίζεται κυριολεκτικά στους πρόποδες του βράχου της Ακρόπολης και αγναντεύει τον λόφο του Λυκαβηττού. Θεωρείται ένα από τα πιο αξιόλογα βυζαντινά μνημεία της πόλης των Αθηνών. Χρονολογείται στο πρώτο μισό του 11ου αιώνα και αρχικά ήταν ιδιωτικός, στη συνέχεια όμως έγινε και παραμένει έως τις μέρες μας ενοριακός ναός. Ανεγέρθη από την αυτοκρατορική οικογένεια του Μιχαήλ Ραγκαβά Α΄, σπουδαία βυζαντινή οικογένεια στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, από την οποία πήρε και το όνομά του ο ναός. Στον ναό του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά τοποθετήθηκε η πρώτη καμπάνα που απέκτησε ναός των Αθηνών μετά την Απελευθέρωση της Ελλάδος, η οποία ήταν η μόνη που σήμανε το Πάσχα το 1833.
Ιερός Ναός του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου
Βρίσκεται στην περιοχή της παλιάς αθηναϊκής συνοικίας της Βλασσαρούς, ανάμεσα στο Μοναστηράκι και το Θησείο, απέναντι από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Αγοράς, σε μια τοποθεσία όπου υπήρχε εκκλησία από τους πρώτους κιόλας χριστιανικούς αιώνες. Κατά τους αρχαιολόγους, ο πρώτος ναός πρέπει να ήταν τρίκλιτη βασιλική του 9ου μ.Χ. αιώνα με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος και είχε χτιστεί στη συμβολή της αρχαίας οδού των Στοών με το δυτικό άκρο της οδού Αδριανού. Κατά την πολιορκία των Αθηνών από τον Κιουταχή (1826-1827) υπέστη ανεπανόρθωτες ζημιές οι οποίες έπληξαν τη λειτουργικότητά του, με αποτέλεσμα τη σταδιακή εγκατάλειψή του. Μετά την Επανάσταση ο ναός επισκευάστηκε σύντομα και το 1858 συγκαταλεγόταν ανάμεσα στις 20 ενορίες των Αθηνών. Το 1866 ανακαινίστηκε εκ βάθρων και αλλοιώθηκε οριστικά η παλαιότερη μορφή του. Στον ναό φυλάσσονται τα ιερά λείψανα των αγίων αποστόλων Φιλίππου, Πέτρου και Θωμά και των αγίων Μαρίνας, Ταρσιζίου, Ευτυχίου Ρωμαίου και Λουκά αρχιεπισκόπου Κριμαίας.
Ο Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου ή Παναγία της Ρόμβης
Βρίσκεται στην οδό Ευαγγελιστρίας 10, κοντά στη Μητρόπολη, και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πρόκειται για τρίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική με σύνθετη στέγη που αποτελείται από κυλινδρική καμάρα και ανατολικά και δυτικά καταλήγει σε τεταρτοσφαίρια πάνω σε γωνιαίες κόγχες (ημιχώνια). Τα κλίτη της χωρίζονται με δύο σειρές κιονοστοιχιών. Είναι κτίσμα των βυζαντινών χρόνων (μεταξύ 700-1000 μ.Χ.), που ανακαινίστηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Μεταγενέστερα, στη βόρεια πλευρά προστέθηκε δίκλιτη βασιλική. Το 1966, με δαπάνες του ΤΑΚΕ (σήμερα ΤΠΟΕΚΕ) στο οποίο ανήκει και με την επίβλεψη της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, έγιναν εργασίες συντήρησης. Από την αφαίρεση των παλαιών επιχρισμάτων διαπιστώθηκε ότι η τοιχοδομία ήταν κοινής κατασκευής και αμελούς εμφάνισης, και γι' αυτό έγιναν πάλι επιχρίσματα. Στα 1973-1974 μπροστά στη νοτιοδυτική γωνία της εκκλησίας βρέθηκαν λείψανα τοιχοποιίας, τμήμα ιωνικής βάσης, δύο τεμάχια αρράβδωτου κίονα και θραύσμα από στόμιο πιθαριού. Το όνομα Ρόμβη προήλθε από τον ανακαινιστή της που ανήκε στην οικογένεια Ρόμπη ή Ρούμπη, δεδομένου ότι σε παλαιά αθηναϊκά συμβόλαια απαντάται το 1622 ο νοτάριος Ρούμπας.
Ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παντανάσσης
Πρόκειται για τον αρχαιότερο ναό των Αθηνών (κοντά 8ο αιώνα), καθολικό ανδρικής και στη συνέχεια γυναικείας μονής, αφιερωμένο στην Παναγία την Αθηνιώτισσα, τύπου δρομικής τρίκλιτης βασιλικής. Βρίσκεται στην πλατεία Μοναστηρακίου και για 12 ολόκληρα χρόνια έμεινε κλειστός λόγω ανασκαφών και αναστηλώσεως από την Α' Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Το 2011, με την ευλογία του Αρχιεπισκόπου κ.κ. Ιερώνυμου, ξεκίνησε η επαναλειτουργία του.
Σύμφωνα με ιστορικές πληροφορίες, στον ναό αυτό εκάρησαν μοναχοί ο Οσιος Λουκάς ο Στειριώτης και η Αγία Φιλοθέη. Εκεί διακόνησε ο Αγιος Νεκτάριο Πενταπόλεως και υπηρέτησε ο Αγιος Νικόλαος ο Πλανάς. Ο ναός έχει υποστεί αρκετές επεμβάσεις και αλλοιώσεις. Χαρακτηριστικό είναι το κωδωνοστάσιο, κατασκευή και προσθήκη των νεότερων χρόνων. Ο ναός συνδέεται με πολλές παραδόσεις και θρύλους της παλαιάς Αθήνας και χρονολογήθηκε στον 7ο-8ο αιώνα με βάση την τοιχοδομία του, ενώ άλλοι τον ανήγαγαν στον 11ο-12ο αιώνα βάσει του τύπου των κιονοκράνων του.
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη στου Φιλοπάππου
Ο ναός που βρίσκεται στον λόφο του Φιλοπάππου χρονολογείται στα χρόνια της τουρκοκρατίας, ενώ κατά μια άλλη εκδοχή είναι του 9ου αιώνα. Αρχιτεκτονικά πρόκειται για μια θολωτή, βασιλική, μονόκλιτη με κυλινδρική στέγη, πλακοσκέπαστη. Η παράδοση λέει ότι ο Οθωμανός αξιωματούχος Γιουσούφ θέλησε να βομβαρδίσει με κανόνι τον ναό από την Ακρόπολη, ώστε να καταστρέψει την εκκλησία και να σκοτώσει τους πιστούς που είχαν έλθει για να γιορτάσουν τον Αγιο Δημήτριο. Ομως, λίγο προτού πραγματοποιηθεί το σχέδιό του, ένας κεραυνός από την ξαφνική καταιγίδα που ξέσπασε ανατίναξε το πυροβολείο στην Ακρόπολη και έσωσε το εκκλησάκι. Για την κατασκευή του έχουν χρησιμοποιηθεί αρχαία αρχιτεκτονικά κομμάτια, όπως ο μικρός κίονας που στηρίζει την Αγία Τράπεζα και δύο κιονίσκοι που βρίσκονται στο προαύλιο της εισόδου. Το 1955 αναστηλώθηκε από τον διάσημο αρχιτέκτονα Δημήτριο Πικιώνη και τότε αποκαλύφθηκαν αρκετά φθαρμένες μεταβυζαντινές τοιχογραφίες του 1700.
Espresso
