Το σημαντικό το οποίο λίγοι έχουν αντιληφθεί, πέρα από εκείνους που ασχολούνται επισταμένως με τα δημόσια πράγματα, είναι η επιταχυνόμενη απομαζικοποίηση των κοινωνιών της προηγούμενης βιομηχανικής εποχής.
Που είναι άραγε τα μαζικά κινήματα; Που είναι τα μαζικά κόμματα; Που είναι οι μεγάλες...
προεκλογικές συγκεντρώσεις; Που είναι το μαζικό εργατικό κίνημα; Που είναι το μαζικό φοιτητικό κίνημα; Δεν πρόκειται πλέον να τα ξαναδούμε αυτά τα φαινόμενα. Τέτοια κινήματα τείνουν να εξαφανιστούν διεθνώς και ειδικά στα παλιά βιομηχανικά κράτη. Πολύ δε περισσότερο στην Ελλάδα, που έτσι κι αλλιώς πέρασε και δεν άγγιξε την βιομηχανική εποχή.
Τώρα που αποχωριζόμαστε τη μάζα, γυρίζουμε στους εαυτούς μας, στην ατομική μας λογική μακριά από την ετεροκατευθυνόμενη σκέψη. Γυρίζουμε όμως και στη μοναξιά μας, στην ατομική μας αδυναμία και εξ αιτίας αυτής της ατομικής αδυναμίας, στην οικονομική μας εξαθλίωση. Μοναδικό μας, προς το παρόν, παράθυρο στον κόσμο της επικοινωνίας είναι η οθόνη του υπολογιστή και μοναδική μας κοινωνική επαφή οι φιλικές μας παρέες. Κάποιοι το λένε αδιαφορία του καναπέ και κατηγορούν τους άλλους γιατί δεν βγαίνουν μαζικά στους δρόμους, αλλά δεν έχουν συνειδητοποιήσει αυτό που συμβαίνει και στους ίδιους.
Μόνο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, οι μαζοποιητικές δημοσκοπήσεις και οι εκλογές αντιπροσώπων, παραμένουν ακόμα από τον προηγούμενο μαζικό πολιτισμό της βιομηχανικής κοινωνίας. Με τα τρία αυτά εργαλεία μαζικού ελέγχου, οι άρχουσες ελίτ της παλιάς εποχής, προσπαθούν να συντηρήσουν την κοινωνία σε αγελαία μορφή προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία τους. Τα κόμματα της παλιάς εποχής, μπορεί να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την ανάληψη της διαχείρισης του συστήματος, αλλά όλα μαζί αντιμετωπίζουν την κοινωνία που απομαζικοποιείται, ως κίνδυνο που πρέπει να αντιμετωπίσουν. Έτσι προσπαθούν να διατηρήσουν τους παλιούς θεσμούς που τους δίνουν εξουσία, αλλά οι παλιοί θεσμοί δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μια πλήρης αποσύνθεση του παλιού πολιτικού συστήματος, το οποίο έτσι οδηγείται σε πιο αυταρχικές λύσεις για να διατηρηθεί.
Όμως η συνεχιζόμενη απομαζικοποίηση ξαναφέρνει αναγκαστικά στην επιφάνεια το ζήτημα της προσωπικής αξίας και των προσωπικών ικανοτήτων του καθενός μας. Από το άλλο μέρος, ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι βαθιά στα ένστικτά του κοινωνικό όν. Αναπόφευκτη λοιπόν εξέλιξη θα είναι η οργάνωση των ανθρώπων σε κοινότητες τοπικές και θεματικές που θα αποτελούν, μέσα σε μια ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση, νησίδες ελευθερίας, νησίδες λήψης αποφάσεων, εντός των οποίων θα ολοκληρώνονται οι ανθρώπινες προσωπικότητες.
Το εθνικό κράτος των μαζικών κοινωνιών, παρασύρεται κι αυτό κάτω από την επίδραση τόσο της παγκοσμιοποίησης όσο και της απομαζικοποίησης. Αποτέλεσμα είναι να κάνουν την εμφάνισή τους ξανά ακραία εθνικιστικά και αριστερά κινήματα, έστω και ως λύσεις άμυνας απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Όμως αυτά, βασίζονται στη μαζική οργάνωση και στην ισοπέδωση της ανθρώπινης προσωπικότητας, κάτι που είναι αντίθετο με τις εξελίξεις και επομένως, μπορεί να έχουν τώρα μια αναλαμπή, αλλά δεν έχουν κανένα μέλλον, μέσα σε μια απομαζικοποιημένη διαδραστική - συμμετοχική κοινωνία.
Το εθνικό κράτος των μαζικών κοινωνιών, παρασύρεται κι αυτό κάτω από την επίδραση τόσο της παγκοσμιοποίησης όσο και της απομαζικοποίησης. Αποτέλεσμα είναι να κάνουν την εμφάνισή τους ξανά ακραία εθνικιστικά και αριστερά κινήματα, έστω και ως λύσεις άμυνας απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Όμως αυτά, βασίζονται στη μαζική οργάνωση και στην ισοπέδωση της ανθρώπινης προσωπικότητας, κάτι που είναι αντίθετο με τις εξελίξεις και επομένως, μπορεί να έχουν τώρα μια αναλαμπή, αλλά δεν έχουν κανένα μέλλον, μέσα σε μια απομαζικοποιημένη διαδραστική - συμμετοχική κοινωνία.
