Τεράστιες θαλάσσιες Μέδουσες (Jellyfish) πλημμυρίζουν σταδιακά τις παραλίες σε διάφορες περιοχές του κόσμου, προκαλώντας προβλήματα στους κολυμβητές και δημιουργώντας μια νέα απειλή για τον παγκόσμιο τουρισμό.
Ορισμένες, από αυτές είναι δηλητηριώδεις και όποιος έχει την κακή τύχη να τις συναντήσει, καθώς παρασύρονται από τα κύματα, μπορεί να πληρώσει ακόμα και με τη ζωή του, μερικές φορές. Είναι αναμφισβήτητα σήμερα, οι βασίλισσες της θάλασσας...
Πόσο επικίνδυνες είναι αυτές οι τεράστιες Μέδουσες για το οικοσύστημα;
Ο ωκεανογράφος Josep Maria Gili, από το μπαλκόνι του γραφείου του στη Βαρκελώνη, βλέπει τους κολυμβητές να συνωστίζονται στην παραλία. Στα αριστερά βρίσκεται το Port Olímpic, που ανεγέρθηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992. Ένα γιγαντιαίο ατσάλινο ψάρι, βρίσκεται μπροστά και αντανακλά τις ακτίνες του ήλιου βλέποντας τη μεσογειακή ακτή. Ατυχές σύμβολο για τον αρχιτέκτονα Frank Gehry, επειδή δυστυχώς σήμερα, ελάχιστα ψάρια κολυμπώντας πλησιάζουν στις ακτές της Βαρκελώνης. Αντίθετα, τα γαλάζια νερά, είναι γεμάτα με μεγάλες ποσότητες από Μέδουσες.
Πρόκειται για παράξενα πλάσματα, τυφλά, χωρίς καρδιά και εγκέφαλο, που παρασύρονται εδώ κι εκεί από τα κύματα και τα θαλάσσια ρεύματα, κατευθυνόμενα πάντα προς τις ακτές. Με πλοκάμια δηλητηριώδη, δεν έχουν κατακλύσει μόνο τις ακτές της Καταλονίας (βορειοανατολική Ισπανία) μόνο, αλλά και πολλές άλλες ακτές της Μεσογείου, και του υπόλοιπου κόσμου.
Οι μέδουσες έχουν απλούστατο οργανισμό, με σώμα που περιέχει στο 98% νερό, με το υπόλοιπο να αποτελείται από ζελατινώδη ιστό, σεξουαλικά και γαστρονομικά όργανα, πρωτόγονο νευρικό σύστημα και αισθητήρες που όταν ερεθιστούν εκλύουν χημική ουσία με τη μορφή μικροσκοπικών σφαιριδίων. Υπάρχουν 1.500 είδη γνωστών μεδουσών. Ορισμένες είναι μικροσκοπικές όπως οι κόκκοι άμμου και άλλες υπερμεγέθεις.
Ο πρωτόγονος οργανισμός τους είναι εξαιρετικά ανθεκτικός, ακόμα και σε περιοχές που κυριαρχεί η μόλυνση του περιβάλλοντος από ανθρώπινα αίτια. Μεταφέρονται εύκολα στις θαλάσσιες περιοχές από τα δεξαμενόπλοια, που γεμίζουν τις σεντίνες τους για να τις πλύνουν…
Το ενδιαφέρον του ωκεανογράφου Gili για τις μέδουσες, ξεκίνησε σχεδόν την ίδια εποχή που κατασκεύασε ο Gehry το τεράστιο ατσάλινο ψάρι του. Την εποχή εκείνη είχαν αρχίσει τις έρευνες και από το βιολογικό ινστιτούτο Ciències del Mar. Τότε όμως, ουδείς ήταν σε θέση να γνωρίζει πως σήμερα, είκοσι χρόνια μετά οι μέδουσες θα αποτελούσαν το κύριο θέμα διεθνών συνεδρίων.
Πάρα πολλά βιβλία, κυκλοφορούν με θέμα την «μεδουσοποίηση των θαλασσών» και οι συγγραφείς τους, όλοι επιστήμονες, υποστηρίζουν ότι οι μέδουσες είναι απειλή για τα ψάρια και άλλα θαλάσσια έμβια όντα, καταλαμβάνοντας σταδιακά τον έλεγχο στο παγκόσμιο οικοσύστημα. Μια άλλη πρόταση είναι να αρχίσουμε να τις βάζουμε στο διαιτολόγιό μας, όπως έχουν κάνει οι Κινέζοι, εδώ και αιώνες.
Η συνάντηση ανθρώπου και μέδουσας, που γίνεται πλέον πολύ συχνότερα παρά στο παρελθόν, είναι δυσάρεστη και για τις δύο πλευρές. Επίσης κοστίζει πολλά εκατομμύρια χρημάτων κάθε χρόνο –αν και το ακριβές κόστος είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Γεγονός είναι πως οι μέδουσες προκαλούν σημαντικές ζημιές, ιδιαίτερα όταν απορροφώνται από συστήματα υδρόψυξης και αφαλάτωσης.
Είναι επίσης οι μέδουσες καταστροφικές για την αλιεία. Καταστρέφουν τα δίχτυα και προκαλούν χημικά εγκαύματα στα χέρια των ψαράδων. Δημιουργούν προβλήματα απορρόφησης νερού, όταν κολλούν επάνω στα προστατευτικά δίχτυα σε ιχθυοκαλλιέργειες. Οι τοξίνες που κουβαλούν στα πλοκάμια τους, μερικές φορές καταστρέφουν το σύνολο της ιχθυοκαλλιέργειας.
Και το κυριότερο που επισημαίνει ο 60χρονος ωκεανογράφος Gili, είναι πως η πλημμυρίδα από μέδουσες (ιδιαίτερα των Pelagia noctiluca, ή της Μώβ stinger) την περίοδο των διακοπών, αποτελεί μεγάλο εμπόδιο στο τουριστικό κύμα.
Την πολύ πρόσφατη περίοδο οι εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού στις παραλίες της Βαρκελώνης, περιέθαλψαν περισσότερους από 400 κολυμβητές, που είχαν δεχτεί «τσιμπήματα» από μέδουσες.
Σε πολλές ακτές, έχουν τοποθετηθεί κίτρινες προειδοποιητικές σημαίες, ενώ από τα μεγάφωνα ακούγονται προειδοποιήσεις στους λουόμενους στα ισπανικά, γαλλικά και αγγλικά να προσέχουν μην συναντήσουν μέδουσες. «Στη Μεσόγειο, είχαμε συνηθίσει τις μέδουσες», λέει ένας γκριζομάλλης κολυμβητής. «Αλλά τα τελευταία χρόνια η παρουσία τους έχει ξεπεράσει τα συνηθισμένα».
Πόσο επικίνδυνες είναι αυτές οι τεράστιες Μέδουσες για το οικοσύστημα;
Ο ωκεανογράφος Josep Maria Gili, από το μπαλκόνι του γραφείου του στη Βαρκελώνη, βλέπει τους κολυμβητές να συνωστίζονται στην παραλία. Στα αριστερά βρίσκεται το Port Olímpic, που ανεγέρθηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992. Ένα γιγαντιαίο ατσάλινο ψάρι, βρίσκεται μπροστά και αντανακλά τις ακτίνες του ήλιου βλέποντας τη μεσογειακή ακτή. Ατυχές σύμβολο για τον αρχιτέκτονα Frank Gehry, επειδή δυστυχώς σήμερα, ελάχιστα ψάρια κολυμπώντας πλησιάζουν στις ακτές της Βαρκελώνης. Αντίθετα, τα γαλάζια νερά, είναι γεμάτα με μεγάλες ποσότητες από Μέδουσες.
Πρόκειται για παράξενα πλάσματα, τυφλά, χωρίς καρδιά και εγκέφαλο, που παρασύρονται εδώ κι εκεί από τα κύματα και τα θαλάσσια ρεύματα, κατευθυνόμενα πάντα προς τις ακτές. Με πλοκάμια δηλητηριώδη, δεν έχουν κατακλύσει μόνο τις ακτές της Καταλονίας (βορειοανατολική Ισπανία) μόνο, αλλά και πολλές άλλες ακτές της Μεσογείου, και του υπόλοιπου κόσμου.
Οι μέδουσες έχουν απλούστατο οργανισμό, με σώμα που περιέχει στο 98% νερό, με το υπόλοιπο να αποτελείται από ζελατινώδη ιστό, σεξουαλικά και γαστρονομικά όργανα, πρωτόγονο νευρικό σύστημα και αισθητήρες που όταν ερεθιστούν εκλύουν χημική ουσία με τη μορφή μικροσκοπικών σφαιριδίων. Υπάρχουν 1.500 είδη γνωστών μεδουσών. Ορισμένες είναι μικροσκοπικές όπως οι κόκκοι άμμου και άλλες υπερμεγέθεις.
Ο πρωτόγονος οργανισμός τους είναι εξαιρετικά ανθεκτικός, ακόμα και σε περιοχές που κυριαρχεί η μόλυνση του περιβάλλοντος από ανθρώπινα αίτια. Μεταφέρονται εύκολα στις θαλάσσιες περιοχές από τα δεξαμενόπλοια, που γεμίζουν τις σεντίνες τους για να τις πλύνουν…
Το ενδιαφέρον του ωκεανογράφου Gili για τις μέδουσες, ξεκίνησε σχεδόν την ίδια εποχή που κατασκεύασε ο Gehry το τεράστιο ατσάλινο ψάρι του. Την εποχή εκείνη είχαν αρχίσει τις έρευνες και από το βιολογικό ινστιτούτο Ciències del Mar. Τότε όμως, ουδείς ήταν σε θέση να γνωρίζει πως σήμερα, είκοσι χρόνια μετά οι μέδουσες θα αποτελούσαν το κύριο θέμα διεθνών συνεδρίων.
Πάρα πολλά βιβλία, κυκλοφορούν με θέμα την «μεδουσοποίηση των θαλασσών» και οι συγγραφείς τους, όλοι επιστήμονες, υποστηρίζουν ότι οι μέδουσες είναι απειλή για τα ψάρια και άλλα θαλάσσια έμβια όντα, καταλαμβάνοντας σταδιακά τον έλεγχο στο παγκόσμιο οικοσύστημα. Μια άλλη πρόταση είναι να αρχίσουμε να τις βάζουμε στο διαιτολόγιό μας, όπως έχουν κάνει οι Κινέζοι, εδώ και αιώνες.
Η συνάντηση ανθρώπου και μέδουσας, που γίνεται πλέον πολύ συχνότερα παρά στο παρελθόν, είναι δυσάρεστη και για τις δύο πλευρές. Επίσης κοστίζει πολλά εκατομμύρια χρημάτων κάθε χρόνο –αν και το ακριβές κόστος είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Γεγονός είναι πως οι μέδουσες προκαλούν σημαντικές ζημιές, ιδιαίτερα όταν απορροφώνται από συστήματα υδρόψυξης και αφαλάτωσης.
Είναι επίσης οι μέδουσες καταστροφικές για την αλιεία. Καταστρέφουν τα δίχτυα και προκαλούν χημικά εγκαύματα στα χέρια των ψαράδων. Δημιουργούν προβλήματα απορρόφησης νερού, όταν κολλούν επάνω στα προστατευτικά δίχτυα σε ιχθυοκαλλιέργειες. Οι τοξίνες που κουβαλούν στα πλοκάμια τους, μερικές φορές καταστρέφουν το σύνολο της ιχθυοκαλλιέργειας.
Και το κυριότερο που επισημαίνει ο 60χρονος ωκεανογράφος Gili, είναι πως η πλημμυρίδα από μέδουσες (ιδιαίτερα των Pelagia noctiluca, ή της Μώβ stinger) την περίοδο των διακοπών, αποτελεί μεγάλο εμπόδιο στο τουριστικό κύμα.
Την πολύ πρόσφατη περίοδο οι εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού στις παραλίες της Βαρκελώνης, περιέθαλψαν περισσότερους από 400 κολυμβητές, που είχαν δεχτεί «τσιμπήματα» από μέδουσες.
Σε πολλές ακτές, έχουν τοποθετηθεί κίτρινες προειδοποιητικές σημαίες, ενώ από τα μεγάφωνα ακούγονται προειδοποιήσεις στους λουόμενους στα ισπανικά, γαλλικά και αγγλικά να προσέχουν μην συναντήσουν μέδουσες. «Στη Μεσόγειο, είχαμε συνηθίσει τις μέδουσες», λέει ένας γκριζομάλλης κολυμβητής. «Αλλά τα τελευταία χρόνια η παρουσία τους έχει ξεπεράσει τα συνηθισμένα».
Η Pelagia noctiluca για παράδειγμα, δεν κολυμπά, αλλά παρασύρεται από τα κύματα και τα θαλάσσια ρεύματα προς τις ακτές, και πεθαίνει όταν πεταχτεί στην αμμουδιά.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει αρχίσει να ανησυχεί για τη συχνή εισβολή από μέδουσες, που αποτελούν ένα ακόμα πρόβλημα στις ήδη υπάρχουσες οικονομικές δυσκολίες των νότιων, κυρίως, χωρών –μελών. Γι’ αυτό το λόγο έχει χρηματοδοτήσει διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα έρευνας για την προστασία των ακτών από την εισβολή των μεδουσών.
Ήδη έχει προταθεί να τοποθετηθούν προστατευτικά δίχτυα στις θαλάσσιες περιοχές των λουόμενων, καθώς και μεγάφωνα στις ακτές που να προειδοποιούν για τους κινδύνους από την εμφάνιση των μεδουσών. Οι κολυμβητές θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η ανοιχτή θάλασσα δεν είναι πισίνα.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν πολύ λίγα για τις συνήθειες των μεδουσών, επειδή τα όντα αυτά δεν είναι εύκολο να μελετηθούν. Κάνουν την εμφάνισή τους ξαφνικά και απροειδοποίητα σχεδόν από το πουθενά και σε μεγάλες ποσότητες. Επίσης, είναι δύσκολο να τις μελετήσουν επειδή δεν μπορούν να ζήσουν σε συνθήκες εργαστηρίων. Η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών σε aquarium, είναι περίπλοκη και πολυέξοδη. Έτσι εξηγείται ο λόγος που υπάρχουν ελάχιστοι αρμόδιοι για τις μέδουσες παγκοσμίως.
Οι μέδουσες δεν είναι αποκλειστικά φαινόμενο της Μεσογείου, αλλά παγκόσμιο. Στα τέλη του περασμένου καλοκαιριού τεράστιες μέδουσες είχαν πλημμυρίσει τις ακτές της Βόρειας και της Βαλτικής Θάλασσας. Κρυστάλλινες μέδουσες πλημμυρίζουν τις ακτές της Ναμίμπια και από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ταλαιπωρούν τους ψαράδες στην ανατολική Κινεζική Θάλασσα και την Κίτρινη Θάλασσα.
Ένα είδος που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει κινηματογραφικό έργο τρόμου, βρίσκεται στις ακτές της Ιαπωνίας: Λέγεται Nemopilema nomurai με διάμετρο σχεδόν καμπάνας δύο μέτρων.
Αποτελούν απειλή για το οικοσύστημα;
Οι μέδουσες αποτελούν σημαντικό στοιχείο του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Αν μειωθεί ο αριθμός των ψαριών που τρέφονται με μέδουσες, καθώς και ο αριθμός των ψαριών που κυνηγούν το ίδιο φαγητό με τις μέδουσες, τότε ο αριθμός των μεδουσών αυξάνεται.
Είναι γνωστό πως 124 είδη ψαριών και 34 άλλων θαλάσσιων έμβιων οργανισμών, όπως οι θαλάσσιες χελώνες καταναλώνουν μέδουσες, οι οποίες με τη σειρά τους τρέφονται με ζωοπλαγκτόν, ή μικρούς οργανισμούς όπως αυγά ψαριών, ή και μικρά ψάρια.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει αρχίσει να ανησυχεί για τη συχνή εισβολή από μέδουσες, που αποτελούν ένα ακόμα πρόβλημα στις ήδη υπάρχουσες οικονομικές δυσκολίες των νότιων, κυρίως, χωρών –μελών. Γι’ αυτό το λόγο έχει χρηματοδοτήσει διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα έρευνας για την προστασία των ακτών από την εισβολή των μεδουσών.
Ήδη έχει προταθεί να τοποθετηθούν προστατευτικά δίχτυα στις θαλάσσιες περιοχές των λουόμενων, καθώς και μεγάφωνα στις ακτές που να προειδοποιούν για τους κινδύνους από την εμφάνιση των μεδουσών. Οι κολυμβητές θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η ανοιχτή θάλασσα δεν είναι πισίνα.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν πολύ λίγα για τις συνήθειες των μεδουσών, επειδή τα όντα αυτά δεν είναι εύκολο να μελετηθούν. Κάνουν την εμφάνισή τους ξαφνικά και απροειδοποίητα σχεδόν από το πουθενά και σε μεγάλες ποσότητες. Επίσης, είναι δύσκολο να τις μελετήσουν επειδή δεν μπορούν να ζήσουν σε συνθήκες εργαστηρίων. Η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών σε aquarium, είναι περίπλοκη και πολυέξοδη. Έτσι εξηγείται ο λόγος που υπάρχουν ελάχιστοι αρμόδιοι για τις μέδουσες παγκοσμίως.
Οι μέδουσες δεν είναι αποκλειστικά φαινόμενο της Μεσογείου, αλλά παγκόσμιο. Στα τέλη του περασμένου καλοκαιριού τεράστιες μέδουσες είχαν πλημμυρίσει τις ακτές της Βόρειας και της Βαλτικής Θάλασσας. Κρυστάλλινες μέδουσες πλημμυρίζουν τις ακτές της Ναμίμπια και από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ταλαιπωρούν τους ψαράδες στην ανατολική Κινεζική Θάλασσα και την Κίτρινη Θάλασσα.
Ένα είδος που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει κινηματογραφικό έργο τρόμου, βρίσκεται στις ακτές της Ιαπωνίας: Λέγεται Nemopilema nomurai με διάμετρο σχεδόν καμπάνας δύο μέτρων.
Αποτελούν απειλή για το οικοσύστημα;
Οι μέδουσες αποτελούν σημαντικό στοιχείο του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Αν μειωθεί ο αριθμός των ψαριών που τρέφονται με μέδουσες, καθώς και ο αριθμός των ψαριών που κυνηγούν το ίδιο φαγητό με τις μέδουσες, τότε ο αριθμός των μεδουσών αυξάνεται.
Είναι γνωστό πως 124 είδη ψαριών και 34 άλλων θαλάσσιων έμβιων οργανισμών, όπως οι θαλάσσιες χελώνες καταναλώνουν μέδουσες, οι οποίες με τη σειρά τους τρέφονται με ζωοπλαγκτόν, ή μικρούς οργανισμούς όπως αυγά ψαριών, ή και μικρά ψάρια.
Πάντως, οι επιστήμονες δεν ανησυχούν ακόμα από τις μέδουσες της Μεσογείου, επειδή δεν είναι δηλητηριώδεις όπως είδη που διαβιούν στην Ασία και την Αυστραλία. Οι βιολόγοι πάντως, ανησυχούν επειδή όπως υποστηρίζουν, οι μέδουσες μεταβάλλουν την οικολογική ισορροπία.
Zougla.gr
