Μια αιματοληψία είναι για πολλούς μια βασανιστική διαδικασία.
Η θέα αίματος πολύ συχνά, μπορεί να προκαλέσει λιποθυμία.
Γιατί όμως;
Η κυρία Αντωνίου Μαριάνθη, Ψυχολόγος, Θεραπεύτρια Γνωσιακής-Συμπεριφορικής προσέγγισης μας εξηγεί αναλύοντάς μας ένα αληθινό περιστατικό. Η Ελένη δίσταζε να κάνει παιδί γιατί… φοβόταν το αίμα!
Η Ελένη είναι 32 χρονών και ζει με τον σύζυγό της, με τον οποίο είναι παντρεμένη εδώ και τρία χρόνια. Τον τελευταίο χρόνο σκέφτονται να κάνουν παιδί, κάτι που αποτελεί κοινή επιθυμία και των δύο.... Ωστόσο, η επιθυμία τους αυτή «σκοντάφτει» στην φοβία της Ελένης για το αίμα. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελένη αντιμετωπίζει δυσκολίες που σχετίζονται με την συγκεκριμένη φοβία.
Η έναρξη της είναι πρώιμη, τοποθετείται στην παιδική ηλικία με συνέπεια η Ελένη να έχει βρεθεί πολλές φορές αντιμέτωπη με τις δυσάρεστες επιπτώσεις του φόβου της. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι όταν έρχεται σε επαφή με ερεθίσματα σχετικά με το αίμα ή τις ενέσεις, λιποθυμά.
Πριν την λιποθυμία εντοπίζει πρόδρομα σωματικά συμπτώματα: Αρχικά αισθάνεται ανησυχία, ανεβαίνουν οι παλμοί της καρδιάς της και στη συνέχεια την «λούζει» κρύος ιδρώτας, αισθάνεται έντονη ζάλη, νιώθει αδυναμία, έχει βουητό στα αυτιά, εμφανίζει θολή όραση, «όλα καλύπτονται από ένα μαύρο πέπλο» και τελικά λιποθυμά. Τα πρόδρομα αυτά συμπτώματα της δίνουν τον χρόνο να ειδοποιήσει κάποιον ώστε να την βοηθήσει ή να καθίσει προκειμένου να αποφύγει την λιποθυμία.
Ο κίνδυνος και μόνο της λιποθυμίας την οδηγεί σε πλήθος αποφυγών στην καθημερινότητά της: αποφεύγει να παίρνει μέρος σε συζητήσεις που μπορεί να κινητοποιήσουν τον φόβο της, δεν βλέπει συγκεκριμένες ταινίες, αποφεύγει για πολλά χρόνια να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις (π.χ. αιμοληψία).
Στην παρούσα φάση η επίδραση της συγκεκριμένης φοβίας στην λειτουργικότητά της είναι περισσότερο έντονη παρά ποτέ. Διστάζει να προχωρήσει σε μία εγκυμοσύνη, καθώς πιστεύει ότι εξαιτίας της φοβίας της δεν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει σε αυτήν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο προσέρχεται για θεραπεία.
Τι είναι η φοβία αίματος;
Η φοβία αίματος κατατάσσεται στην κατηγορία των ειδικών φοβιών. Οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν μια δυσφορία στη θέα του αίματος ή ερεθισμάτων σχετικών με το αίμα όπως οι σύριγγες ή οι τραυματισμοί. Ωστόσο, αυτό που διαφοροποιεί τα άτομα που υποφέρουν από την φοβία του αίματος, είναι η ένταση του φόβου και η αντίδραση που εμφανίζουν όταν έρχονται σε επαφή με φοβογόνα ερεθίσματα σχετικά με το αίμα.
Η έκθεσή τους σε ποικίλα ερεθίσματα σχετικά με το αίμα έχει σαν συνέπεια να παρουσιάζουν συχνά προ-λιποθυμικά ή και λιποθυμικά επεισόδια. Οι περισσότεροι ασθενείς πριν την λιποθυμία περιγράφουν κάποια πρόδρομα συμπτώματα όπως ανησυχία, ζάλη, ναυτία, θολή όραση, «κρύο ιδρώτα», αδυναμία και βουητό στα αυτιά.
Τι την προκαλεί;
Τα ερεθίσματα που πυροδοτούν τον φόβο είναι τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Το αίμα, πληγές που τρέχουν αίμα (ανθρώπων ή ζώων), οι σύριγγες, τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται κατά την αιμοληψία, εικόνες τραυματισμένων ανθρώπων, διηγήσεις σχετικές με το αίμα, ντοκιμαντέρ με εγχειρήσεις, ακόμα και η σκέψη ότι μπορεί κάποιος να χτυπήσει και να αιμορραγήσει είναι κάποια από αυτά τα ερεθίσματα.
Γιατί λιποθυμούν τα άτομα που εμφανίζουν την ειδική φοβία αίματος;
Η κλινική εικόνα της ειδικής φοβίας αίματος διαφέρει από την κλινική εικόνα των υπόλοιπων ειδικών φοβιών και αγχωδών διαταραχών. Ενώ σε όλες τις ειδικές φοβίες και στις αγχώδεις διαταραχές σημειώνεται ταχυκαρδία ως απάντηση της έκθεσης στο φοβογόνο ερέθισμα, στην φοβία αίματος σημειώνεται παρασυμπαθητικοτονία με βραδυκαρδία και πτώση της πίεσης, που έχει σαν αποτέλεσμα λιποθυμική αντίδραση.
Από εξελικτική σκοπιά, έχει υποστηριχθεί, ότι η λιποθυμική αντίδραση και η μείωση των παλμών της καρδιάς αναπτύχθηκε για τις καταστάσεις εκείνες όπου η ακινησία είχε σαν στόχο να αποφευχθεί περαιτέρω απώλεια αίματος εξυπηρετώντας έτσι την επιβίωση.
Γιατί πρέπει να αναζητήσει κανείς βοήθεια για την φοβία αίματος;
Τα ερεθίσματα που κινητοποιούν τον παραπάνω μηχανισμό είναι ποικίλα. Εκτός από το ίδιο το αίμα, όπως προαναφέραμε, σύριγγες, ιατρικά εργαλεία, ταινίες, ντοκιμαντέρ ακόμα και μια διήγηση σχετική με το αίμα μπορεί να οδηγήσει έναν ασθενή στην λιποθυμία. Πολλοί ασθενείς λιποθυμούν ακόμα και στο άκουσμα της λέξης «αίμα». Αυτό έχει σαν συνέπεια να επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό η καθημερινότητα και η λειτουργικότητα τους.
Συχνά οι ασθενείς με φοβία αίματος, εξαιτίας του φόβου τους αποφεύγουν τις ιατρικές εξετάσεις (π.χ. αιμοληψία) ή ακόμα και άλλες επείγουσες ιατρικές διαδικασίες (π.χ. αναγκαίες χειρουργικές επεμβάσεις). Σε άλλες περιπτώσεις, η επιβάρυνση είναι τέτοια που δυσκολεύονται να εκπληρώσουν τις επαγγελματικές ή σπουδαστικές τους υποχρεώσεις. Πολλές γυναίκες ασθενείς προσέρχονται για θεραπεία επειδή η φοβία για το αίμα παρεμβαίνει στην απόφασή τους να τεκνοποιήσουν (εξαιτίας των ιατρικών παρεμβάσεων που απαιτούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης). Επίσης, είναι συχνό η πιθανότητα και μόνο ενός λιποθυμικού επεισοδίου να οδηγήσει σε αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων, καθώς το άτομο φοβάται ότι θα λιποθυμήσει και αυτό θα έχει σαν συνέπεια να «γίνει ρεζίλι».
Ποια είναι η θεραπεία επιλογής για την ειδική φοβία αίματος;
H θεραπεία επιλογής για τις ειδικές φοβίες είναι η Θεραπεία Συμπεριφοράς. Κύριο συστατικό της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελεί η σταδιακή έκθεση του ατόμου στα ερεθίσματα που του προκαλούν φόβο. Στην ειδική φοβία αίματος παράλληλα με την έκθεση, χρησιμοποιείται η τεχνική της εφαρμοσμένης έντασης των μυών (applied tension).
Τι είναι η φοβία αίματος;
Η φοβία αίματος κατατάσσεται στην κατηγορία των ειδικών φοβιών. Οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν μια δυσφορία στη θέα του αίματος ή ερεθισμάτων σχετικών με το αίμα όπως οι σύριγγες ή οι τραυματισμοί. Ωστόσο, αυτό που διαφοροποιεί τα άτομα που υποφέρουν από την φοβία του αίματος, είναι η ένταση του φόβου και η αντίδραση που εμφανίζουν όταν έρχονται σε επαφή με φοβογόνα ερεθίσματα σχετικά με το αίμα.
Η έκθεσή τους σε ποικίλα ερεθίσματα σχετικά με το αίμα έχει σαν συνέπεια να παρουσιάζουν συχνά προ-λιποθυμικά ή και λιποθυμικά επεισόδια. Οι περισσότεροι ασθενείς πριν την λιποθυμία περιγράφουν κάποια πρόδρομα συμπτώματα όπως ανησυχία, ζάλη, ναυτία, θολή όραση, «κρύο ιδρώτα», αδυναμία και βουητό στα αυτιά.
Τι την προκαλεί;
Τα ερεθίσματα που πυροδοτούν τον φόβο είναι τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Το αίμα, πληγές που τρέχουν αίμα (ανθρώπων ή ζώων), οι σύριγγες, τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται κατά την αιμοληψία, εικόνες τραυματισμένων ανθρώπων, διηγήσεις σχετικές με το αίμα, ντοκιμαντέρ με εγχειρήσεις, ακόμα και η σκέψη ότι μπορεί κάποιος να χτυπήσει και να αιμορραγήσει είναι κάποια από αυτά τα ερεθίσματα.
Γιατί λιποθυμούν τα άτομα που εμφανίζουν την ειδική φοβία αίματος;
Η κλινική εικόνα της ειδικής φοβίας αίματος διαφέρει από την κλινική εικόνα των υπόλοιπων ειδικών φοβιών και αγχωδών διαταραχών. Ενώ σε όλες τις ειδικές φοβίες και στις αγχώδεις διαταραχές σημειώνεται ταχυκαρδία ως απάντηση της έκθεσης στο φοβογόνο ερέθισμα, στην φοβία αίματος σημειώνεται παρασυμπαθητικοτονία με βραδυκαρδία και πτώση της πίεσης, που έχει σαν αποτέλεσμα λιποθυμική αντίδραση.
Από εξελικτική σκοπιά, έχει υποστηριχθεί, ότι η λιποθυμική αντίδραση και η μείωση των παλμών της καρδιάς αναπτύχθηκε για τις καταστάσεις εκείνες όπου η ακινησία είχε σαν στόχο να αποφευχθεί περαιτέρω απώλεια αίματος εξυπηρετώντας έτσι την επιβίωση.
Γιατί πρέπει να αναζητήσει κανείς βοήθεια για την φοβία αίματος;
Τα ερεθίσματα που κινητοποιούν τον παραπάνω μηχανισμό είναι ποικίλα. Εκτός από το ίδιο το αίμα, όπως προαναφέραμε, σύριγγες, ιατρικά εργαλεία, ταινίες, ντοκιμαντέρ ακόμα και μια διήγηση σχετική με το αίμα μπορεί να οδηγήσει έναν ασθενή στην λιποθυμία. Πολλοί ασθενείς λιποθυμούν ακόμα και στο άκουσμα της λέξης «αίμα». Αυτό έχει σαν συνέπεια να επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό η καθημερινότητα και η λειτουργικότητα τους.
Συχνά οι ασθενείς με φοβία αίματος, εξαιτίας του φόβου τους αποφεύγουν τις ιατρικές εξετάσεις (π.χ. αιμοληψία) ή ακόμα και άλλες επείγουσες ιατρικές διαδικασίες (π.χ. αναγκαίες χειρουργικές επεμβάσεις). Σε άλλες περιπτώσεις, η επιβάρυνση είναι τέτοια που δυσκολεύονται να εκπληρώσουν τις επαγγελματικές ή σπουδαστικές τους υποχρεώσεις. Πολλές γυναίκες ασθενείς προσέρχονται για θεραπεία επειδή η φοβία για το αίμα παρεμβαίνει στην απόφασή τους να τεκνοποιήσουν (εξαιτίας των ιατρικών παρεμβάσεων που απαιτούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης). Επίσης, είναι συχνό η πιθανότητα και μόνο ενός λιποθυμικού επεισοδίου να οδηγήσει σε αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων, καθώς το άτομο φοβάται ότι θα λιποθυμήσει και αυτό θα έχει σαν συνέπεια να «γίνει ρεζίλι».
Ποια είναι η θεραπεία επιλογής για την ειδική φοβία αίματος;
H θεραπεία επιλογής για τις ειδικές φοβίες είναι η Θεραπεία Συμπεριφοράς. Κύριο συστατικό της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελεί η σταδιακή έκθεση του ατόμου στα ερεθίσματα που του προκαλούν φόβο. Στην ειδική φοβία αίματος παράλληλα με την έκθεση, χρησιμοποιείται η τεχνική της εφαρμοσμένης έντασης των μυών (applied tension).
Η συγκεκριμένη τεχνική συνίσταται στην εκπαίδευση του ατόμου στην διαδοχική άσκηση έντασης στους διάφορους μύες του σώματος και έχει σαν αποτέλεσμα την αποκατάσταση των φυσιολογικών επιπέδων τόσο του καρδιακού ρυθμού όσο και της πίεσης του αίματος και κατά συνέπεια αποτρέπει την λιποθυμία.
Αφού το άτομο έχει εκπαιδευτεί στην συγκεκριμένη τεχνική, εκτίθεται σταδιακά σε ερεθίσματα σχετικά με το αίμα, εφαρμόζοντας ταυτόχρονα την άσκηση έντασης στους μύες.
