Μια από τις βασικές αιτίες σύγχυσης και παραλογισμού στο δημόσιο διάλογο είναι η άγνοια για τις έννοιες που πραγματευόμαστε. Η προκρούστεια ερμηνεία των ιδεών είναι κάτι συνηθισμένο από τους πολιτικούς φορείς και εντείνεται όσο εντείνεται και η ιδεολογική-πολιτική διαμάχη. Όπως αναφέρει και ο Θουκυδίδης [3.82.4] σε καιρούς κρίσης και παρακμής:
“Για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και την σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρίας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή. “
Μεγάλη συζήτηση γίνεται τελευταία για τον φασισμό και τις συγγενικές ιδεολογίες του, όπως ο ναζισμός ο οποίος αποτελεί την Γερμανική και πιο ακραία εκδοχή του. Ποια λοιπόν είναι τα θεμελιώδη εκείνα χαρακτηριστικά τα οποία κατατάσσουν ένα κόμμα ή ένα κράτος σε αυτή την κατηγορία ;
Ο φασισμός έχει τρεις βασικές συνιστώσες, η πρώτη από αυτές είναι η λατρεία του “ήρωα αρχηγού”. Ο αρχηγός έχει μια ξεχωριστή θέση, γιατί είναι εκείνος που ερμηνεύει δεσμευτικά για τους υπόλοιπους τι είναι σωστό και τι είναι λάθος. Επειδή ο αρχηγός δεν πρέπει να περιορίζεται στην κρίση του, οι δημοκρατικές διαδικασίες και οι λοιπές ελευθερίες δεν έχουν νόημα ύπαρξης.
Είναι ρατσιστές, έχουν ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα της λευκής φυλής. Το φασιστικό ιδεολόγημα δεν έχει καμία σχέση με την απονομή δικαιοσύνης, είναι μια μεταφορά του δαρβινισμού στις κοινωνικές σχέσεις : Ο ισχυρότερος πρέπει να επιβιώνει. Επειδή κατά την δική μου εκτίμηση, μέτρο ανάπτυξης μιας κοινωνίας είναι ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεται στους αδύνατους, αυτό είναι μια μεγάλη οπισθοδρόμηση. Δεν θα πρέπει να μας κάνει καμία εντύπωση, αν εκτός από τους αλλόφυλους κυνηγούν τους αστέγους και τους ανάπηρους.
Υπάρχει και η τρίτη συνιστώσα, ίσως η πιο επικίνδυνη. Ο φασισμός πρεσβεύει την παντοδυναμία του κράτους. Το κράτος Λεβιάθαν είναι ο Μεγάλος Αδελφός ο οποίος έχει τον πρώτο λόγο σε όσα πράττουμε αλλά και σε όσα σκεπτόμαστε. Έτσι θα πρέπει να ελέγχει την φυλή του ανθρώπου με τον οποίο θέλουμε να αναπαραχθούμε, την εκπαίδευση μας, τις παρέες και τις συνήθειες μας.
Οι ιδεολογίες αυτές προέρχονται από ανεξάρτητες θεωρίες του 19ου αιώνα. Η πρωταρχική σημασία των “ηρωικών μορφών” που άλλαξαν την ιστορία υποστηρίχθηκε από τον Τ. Carlyle σε σειρά διαλέξεων και στο βιβλίο του “On Heroes, Hero-Worship, and the Heroic in History” . Η ρατσιστική ιδεολογία είχε βρει τον κύριο εκφραστή της στις θεωρίες του Arthur de Gobineau και κυρίως στο βιβλίο του “An Essay on the Inequality of the Human Races” το οποίο αποτελούσε και κύριο ανάγνωσμα για του συνεπείς εθνικοσοσιαλιστές του Γ’ Ραϊχ. Τέλος η παντοδυναμία του κράτους υποστηρίχθηκε με συνέπεια από τον γνωστό ιδεαλιστή φιλόσοφο F. Hegel.
Γιώργος Χαρκοφτάκης
