Πόσες είναι οι φορές που προσπαθήσατε να αποκρυπτογραφήσετε αυτά που σας λέει το παιδί σα; . Σίγουρα όχι μία ή δύο φορές, αλλά πολλές περισσότερες. Τα όσα αισθάνονται ή όσα σκέφτονται τα παιδιά πολλές φορές αποτελούν γρίφο που ακόμη και οι εδικοί δυσκολεύονται να το λύσουν.
Ωστόσο η συνεργάτιδα του Πινακίου Κατερίνα Γαλανοπούλου ειδική παιδαγωγός μας παραθέτει ένα άρθρο μέσα από το οποίο μαθαίνουμε αυτά που θέλουν να μας πουν τα παιδιά μας, μέσα από τις ζωγραφιές τους...
Ακολουθεί το άρθρο της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ:
ΠΑΙΔΙΚΟ ΙΧΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Οι μικροί μας φίλοι ζουν συνήθως μια ζωή, που τις περισσότερες φορές δεν γίνεται πλήρως κατανοητή από όλους εμάς τους μεγάλους. Ακόμα κι οι γονείς δεν μπορούν να αντιληφθούν όλα όσα σκέφτονται και αισθάνονται τα παιδιά τους. Η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές, και τα ίδια τα παιδιά όμως, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα τους.
Οι προβολικές δοκιμασίες, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, είναι όλες εκείνες οι δοκιμασίες που βοηθούν τα παιδιά να εκφραστούν χωρίς να πιέζονται να βρουν τις κατάλληλες λέξεις. Η παιδική ζωγραφιά κατέχει μια πολύ σημαντική θέση στη λίστα των προβολικών τεστ. Είναι η πλέον πιο διαδεδομένη δοκιμασία ενώ ταυτόχρονα είναι τόσο οικεία σε παιδιά αλλά και μεγάλους. Παρ’ όλα αυτά, μόλις τις τελευταίες δεκαετίες έχει μελετηθεί αρκετά και πλέον τις προσδίδεται η αναγνώριση και η σημασία που απαιτείται.
Στάδια καλλιτεχνικής ανάπτυξηςΚάθε σχέδιο λοιπόν είναι η έκφραση του δημιουργού του. Ήδη από την πολύ νεαρή ηλικία των 2-4 ετών, παρατηρείται το μουτζούρωμα, το «μωρό» τραβάει γραμμές στους τοίχους, στα έπιπλα ή στην καλύτερη των περιπτώσεων σε κάποια λευκή κόλλα χαρτί, που θα του δώσουν οι γονείς, εκνευρισμένοι από τις «σκανταλιές» του. Το εκπληκτικά ενδιαφέρον σημείο στις μουντζούρες είναι ότι όλες μα όλες ακόμα κι αν είναι ίδιες μεταξύ τους, σημαίνουν διαφορετικά πράγματα για τον μικρό «μουντζουροποιό». «Είναι ο μπαμπάς ή η μαμά», θα σου απαντήσει αν το ρωτήσεις, ενώ θα θυμώσει αν παρατηρήσει στο πρόσωπο σου έκφραση απορίας ή αμφισβήτησης.
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ακολουθεί το προσχηματικό στάδιο (4-7 ετών). Σ’ αυτήν την ηλικία, τα παιδιά εισάγουν σύμβολα και υποτυπώδεις ανθρώπινες μορφές. Με την έναρξη της σχολικής ζωής του παιδιού (7-9 ετών- σχηματικό στάδιο), το παιδί αναπτύσσει την ικανότητα αναπαράστασης παραστατικών συμβόλων και αντικειμένων ενώ μπορεί να ζωγραφίσει τον άνθρωπο με πιο συγκεκριμένες μορφές. Η επόμενη περίοδος (9-11 ετών) είναι το λεγόμενο στάδιο του αναδυόμενου ρεαλισμού. Πλέον έχει επιτευχθεί η καλύτερη αποτύπωση της προοπτικής και των χρωμάτων στη φύση. Τελειώνοντας το δημοτικό και λίγο πριν βιώσει μια μεγάλη αλλαγή, με την είσοδο του στο «μεγάλο σχολείο» αλλά και στην εφηβεία, παρατηρείται πως το παιδί έχει πλήρως επίγνωση της ανθρώπινης μορφής και του περιβάλλοντος (στάδιο του ψευτο-ρεαλισμού 11-13 ετών). Στη διεθνή βιβλιογραφία, γίνεται λόγος πως αυτό είναι και το τελευταίο στάδιο, έπειτα ακολουθεί η περίοδος των αποφάσεων, κατά την οποία παρατηρείται σύνθετη έκφραση, δεξιότητα που μπορεί να μην κατακτηθεί στο ίδιο επίπεδο από όλα τα παιδιά.
Γενικά στοιχεία ερμηνείας των παιδικών σχεδίων
Μια παιδική ζωγραφιά, μπορεί να ερμηνευτεί αναφορικά με τα εξής στοιχεία:Θέση σχεδίου στην κόλλα (κέντρο, πάνω, κάτω, δεξιά ή αριστερά)
Μέγεθος σχεδίου (μεγάλο, μικρό ή κανονικό)
Πίεση μολυβιού ή μαρκαδόρου (ισχυρή, ασυνήθιστα ελάχιστη ή κανονική)
Σκίαση ή διαφάνειες
Λεπτομέρειες σχεδίου
Τάση για σβήσιμο ή διόρθωση του σχεδίου
Σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να αναφερθεί το γεγονός ότι ο τρόπος σχεδίασης είναι άρρηκτα συνυφασμένος με τη βιολογική αλλά και τη νοητική ηλικία του παιδιού. Ανάλογα με την νοητική ανάπτυξη του παιδιού, αναμένεται και συγκεκριμένος τρόπος σχεδίασης. Γι’ αυτό και έχει τεράστιο ενδιαφέρον, να ζητείται από το παιδί να ζωγραφίσει το ίδιο σχέδιο σε διαφορετική ηλικία, παρατηρώντας τις αλλαγές στη ζωγραφιά του λόγω της φυσικής ωρίμανσης που πραγματοποιείται. Η διαδικασία αυτή πολλές φορές βέβαια, καταδεικνύει γνωστικά ελλείμματα ή άλλα λανθάνοντα μηνύματα, στα οποία δυστυχώς δεν προσδίδεται η απαραίτητη σημασία που χρειάζεται, τις περισσότερες φορές.
Τα τεστ στην παιδική ζωγραφιά
Οι ψυχολόγοι αλλά γενικότερα όσοι ασχολούνται με τον παιδικό ψυχισμό, χρησιμοποιούν κάποια πολύ συγκεκριμένα τεστ σε σχέση με τη ζωγραφιά ώστε να επικοινωνήσουν με το παιδί, για όλα όσα εκείνο δεν μπορεί να εκφραστεί πλήρως λεκτικά. Η αναπαράσταση της ανθρώπινης φιγούρας, η απεικόνιση του δέντρου, η σχεδίαση του σπιτιού αλλά και της οικογένειας, είναι οι πιο γνωστοί τρόποι για έναν ενήλικα να έρθει σε επαφή με το παιδί, να το γνωρίσει χωρίς να του κάνει συνεχώς ερωτήσεις καθώς επίσης και να εισχωρήσει έως ένα βαθμό στο περιβάλλον που ζει το παιδί.Στόχος αυτών των τεστ δεν είναι η αξιολόγηση ή η βαθμολόγηση του παιδιού. Γι’ αυτό το λόγο, δεν υπάρχει χρονικός περιορισμός, ούτε σωστές ή λάθος απαντήσεις. Ο ρόλος του ενήλικα σ’ αυτό το σημείο, είναι να ενισχύσει και να παροτρύνει χωρίς όμως να κατευθύνει ή να επηρεάζει. Σκοπός είναι η ελεύθερη έκφραση όλων όσων το παιδί έχει στο μυαλό του. Προτείνεται, επομένως, η ερμηνεία του σχεδίου του και οι επεξηγηματικές ερωτήσεις να πραγματοποιούνται μετά την ολοκλήρωση του.
Κλείνοντας θέλω να τελειώσω με μια φράση που δεν θυμάμαι που την άκουσα πρώτη φορά αλλά νομίζω πως ταιριάζει: «Η διαδρομή που πρέπει να διανύσουμε είναι πραγματικά απλή, αρκεί να μπορούμε να ακούμε τα παιδιά και να ξαναγίνουμε παιδιά. Εξελισσόμαστε ως άνθρωποι μόνο αν η ευαισθησία των παιδιών εισχωρήσει βαθιά μέσα μας.»
