Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
από "rigasili"
από "rigasili"
Ένα πείραμα ευρωπαϊκής και παγκόσμιας σημασίας διεξάγεται στην Ελλάδα. Στο έδαφος μιας βαθειάς και αναμφισβήτητης κρίσης όλων των ελληνικών δομών που σοβούσε επί δεκαετίες, η χώρα δέχθηκε μια επίθεση του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου και της Γερμανίας, που επιχειρούν να λύσουν εδώ πολύ γενικότερα προβλήματα, πρώτα και κύρια την παγκόσμια και ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Η μεθοδολογία του πολέμου κατά της Ελλάδας είναι άγνωστη παρ’ ημίν, έχει όμως εφαρμοσθεί πλειστάκις σε...
χώρες του τρίτου κόσμου και υπάρχει σχετικά μια πλούσια βιβλιογραφία, όπως το εξαίρετο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν «Το δόγμα του σοκ», από τις εκδόσεις Λιβάνη.
χώρες του τρίτου κόσμου και υπάρχει σχετικά μια πλούσια βιβλιογραφία, όπως το εξαίρετο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν «Το δόγμα του σοκ», από τις εκδόσεις Λιβάνη.
Η ελληνική ηγεσία άργησε να αντιληφθεί τι συνέβαινε, δεν οργάνωσε την άμυνα της χώρας, δεν τόλμησε να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις όπως η Κίνα και τελικώς παρέδωσε τη χώρα, δεμένη χεροπόδαρα με το μνημόνιο, στους δανειστές της. Προσπαθεί έκτοτε να παρουσιάσει την καταστροφή ως σωτηρία. Παντελώς απροετοίμαστος για όσα συμβαίνουν, ο ελληνικός λαός τελεί σε κατάσταση μαζικού τρόμου και κατάθλιψης. Οι αντιδράσεις του παραμένουν προς το παρόν σχετικά περιορισμένες.
Πόσα από όσα συνέβησαν και συμβαίνουν έτυχαν και πόσα σχεδιάστηκαν και από ποιόν; Το βέβαιο είναι ότι το ΠΑΣΟΚ και ο Πρωθυπουργός δεν διέθεταν κανενός είδους μηχανισμό παραγωγής εθνικού σχεδίου και πολιτικής. Αντίθετα, ο Πρωθυπουργός έχει μια σωρεία ξένων συμβούλων για κάθε ζήτημα, συμβούλων που κυρίως απηχούν μια ορισμένη πλευρά του αμερικανικού κατεστημένου. Οι σύμβουλοι υπερτερούν απολύτως αυτών που συμβουλεύουν γιατί διαθέτουν πολύ καλύτερη εικόνα της συνολικής κατάστασης και ξέρουν τι θέλουν.
Το κείμενο που δημοσιεύουμε στη συνέχεια γράφτηκε πριν από τις δημοτικές εκλογές, αποφασίσαμε όμως να μην το αλλάξουμε, γιατί πιστεύουμε ότι τα όσα συνέβησαν έκτοτε δίνουν μια πρώτη ευκαιρία απόρριψης ή επιβεβαίωσης της ανάλυσης. Στηρίζεται στην αναπόδεικτη, αλλά πολύ πιθανή υπόθεση εργασίας ότι η επικοινωνιακή πολιτική της κυβέρνησης στηρίζεται κυρίως, όπως και πολλοί άλλοι τομείς, στις κατευθυντήριες γραμμές της «Διεθνούς των Συμβούλων»
ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΑΝΑΛΙΚΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ
Η τηλεόραση στο γραφείο μου είναι χαλασμένη εδώ και μήνες. Παρακολουθώ την επικαιρότητα κυρίως από το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες και το internet. Νομίζω ότι από τότε που έπαψα να παρακολουθώ τηλεόραση, άρχισα να ξεπερνάω το αίσθημα κατάθλιψης που μου προκαλούσαν όσα συνέβαιναν στη χώρα μου, το μείγμα επικίνδυνης καταστροφής που μας απειλεί, αδυναμίας να την αποτρέψουμε και κάποιας ενοχής. Δεν έπαψα να στενοχωριέμαι για όσα συμβαίνουν, αλλά το μυαλό μου, χωρίς τηλεόραση, έγινε πιο ψυχρό στην αναλυτική του λειτουργία και η βούλησή μου πιο πραγματιστική.
Για κάποιο λόγο κάθησα σπίτι τις τελευταίες μέρες. Είδα όλη σχεδόν τη δίωρη συνέντευξη του Πρωθυπουργού. Μου χάλασε τη διάθεση, κάτι που, παραδόξως, δεν μου συνέβη με τον Μητσοτάκη που ακολούθησε. Με τον Παπανδρέου ένοιωσα αναγούλα, μια σχεδόν σωματική δυσφορία, με τον Μητσοτάκη οργιζόμουν κάπως, αλλά στο τέλος ήταν σαν παλιά ελληνική ταινία. Ηξερα τι θα πει, προέβλεπα την οργή μου και χαμογελούσα απλώς γιατί δεν καταλάβαινε ότι έκανε μάλλον ζημιά, παρά καλό στον Παπανδρέου υποστηρίζοντάς τον.
Οι εγχώριοι προπαγανδιστές του νεοφιλελευθερισμού δεν πολυσκέφτονται. Δεν τους οδήγησε η σκέψη στα συμπεράσματά τους. Επέλεξαν τις ιδέες που ανταποκρίνονται στο συμφέρον τους. Δεν καταλαβαίνουν ότι οι δέκτες της προπαγάνδας σκέφτονται διαφορετικά.
Υποθέτουμε ότι δεν συμβαίνει το ίδιο με τους εξοχώριους επικοινωνιακούς συμβούλους του Πρωθυπουργού. Αυτοί ούτε πιστεύουν τίποτα, ούτε τους ενδιαφέρει θετικά ή αρνητικά η χώρα. Ο σκοπός τους είναι α) να «πουλήσουν» το «προϊόν» Παπανδρέου, β) να πετύχει το ελληνικό «πείραμα», μεταφορά στην Ευρώπη συνταγών που δοκιμάστηκαν επανειλημμένα στη Λατ. Αμερική και αλλού.
Το ελληνικό πείραμα είναι πρωτότυπο και πανευρωπαϊκής σημασίας. Επιχειρείται κάτι πρωτοφανές στην ιστορία του αναπτυγμένου καπιταλισμού σε περίοδο ειρήνης, δηλ. η μαζική φτωχοποίηση του πληθυσμού και μιας χώρας του «πρώτου κόσμου», χωρίς να προκληθεί εξέγερση, με είδος αυτοπαραίτησης. Αυτή είναι η προτιμητέα για το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο απάντηση στη σοβαρότατη κρίση χρέους που προκάλεσε η παγκόσμια επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού. (Στην Ελλάδα μπορεί να υπάρχουν και άλλες, παράλληλες επιδιώξεις, γεωπολιτικές κ.α. ‘Όταν βρεθεί ο παπάς, θα θάψουνε πεντέξι). Δεν είναι εύκολο και το ξέρουν. Η ευστάθεια του δυτικοευρωπαϊκού καπιταλισμού, του οποίου η Ελλάδα παραμένει περιφερειακό τμήμα, στηρίζεται στην προσδοκία ασφάλειας και ευημερίας, όχι φτώχειας και καταστροφής. Το πρόβλημα που έχουν τώρα να λύσουν είναι πώς θα πείσουν τον ελληνικό λαό να καθήσει ήσυχος ενώ θα καταστρέφεται.
Το επόμενο πρωί εκνευρίστηκα διαπιστώνοντας ότι παρέμενε η κακή μου διάθεση. Ο εκνευρισμός συναντήθηκε με την μισοαναπάντητη απορία που τριγυρνάει καιρό τώρα στο μυαλό μου: πως τα καταφέρνει ο Γιώργος; Πως μπόρεσε να περάσει σχεδόν αμαχητί τέτοια καννιβαλικά μέτρα; Πως ένας άνθρωπος θεωρούμενος, κατά γενική ομολογία, ότι εκπέμπει μάλλον αδυναμία παρά δύναμη, μπόρεσε να παράγει ένα τόσο δυνατό πολιτικό αποτέλεσμα;
Ρώτησα γνωστούς και φίλους πώς τους φάνηκε η συνέντευξη. Βρήκα μόνο μια ξαδέρφη μου που δεν μούπε κάτι αρνητικό, περιορίστηκε να πει “τι να κάνουμε, έτσι που τα καταφέραμε”. Κι αυτή τρέμει, τη νοιώθω, ότι έχει τελειώσει και η χώρα και το κόμμα των ελπίδων και σχεδίων. Αλλά ελπίζει στο θαύμα όσο δεν βλέπει επίσημο πιστοποιητικό θανάτου. ‘Oλοι οι άλλοι μούπαν ότι βρήκαν απαράδεκτη, μη πειστική, ακόμα και αηδιαστική (!) τη δίωρη συνέντευξη. Μούκανε εντύπωση η αηδία και η βαρεμάρα που άκουσα στις αντιδράσεις: γιατί αηδιασμένοι και όχι εξοργισμένοι;
Εκαναν άραγε λάθος οι σύμβουλοι από τη Μάντισον, δεν κατάφεραν να στήσουν καλά τον Πρωθυπουργό ή, μήπως, ήταν άλλη η στρατηγική τους; Ολος ο κόσμος, πολύ περισσότερο σε περίοδο οξείας, δραματικής εθνικής κρίσης, περιμένει συνήθως να δει έναν στιβαρό Πρωθυπουργό, ή τουλάχιστον κάποιον που να προσπαθεί να δείξει στιβαρός. Κάποιον που να εμπνέει δύναμη, όχι αδυναμία, περηφάνεια, όχι μιζέρια, να κεντρίζει το ενδιαφέρον, όχι να αποκοιμίζει.
Μήπως η Μάντισον δεν έκανε λάθος; Μήπως, αντί να φτιασιδώσει την αδυναμία του Παπανδρέου, τη χρησιμοποιεί; Στους εξοχώριους δεν λείπει πείρα και φαντασία. Πάει καιρός που οι πιο καπάτσες από τις καπνοβιομηχανίες κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν ως διαφημιστικό ατού τις προειδοποιήσεις για τις φοβερές συνέπειες του καπνού! Ο μηχανισμός που εκμεταλλεύτηκαν είναι απλός στη βάση του: αν τρομάξεις έναν καπνιστή το πρώτο που σκέφτεται είναι να ανάψει τσιγάρο. Πειράματα μαγνητικής σάρωσης του ανθρώπινου εγκέφαλου, που αναφέρει ο Linostrom στο βιβλίο του για τη βιολογία της κατανάλωσης (εκδ. ¨Εσοπτρον) επιβεβαίωσαν ότι οι προειδοποιήσεις για τους κινδύνους του καπνίσματος ενεργοποιούν την περιοχή ανταμοιβής, κάνουν δηλ. τα πειραματόζωα να θέλουν τσιγάρο. Τον ίδιο μηχανισμό ανακάλυψε εμπειρικά ο Carr, ο περισσότερο γνωστός παγκοσμίως θεραπευτής από το κάπνισμα.
Γενικά μιλώντας, είναι απείρως αποτελεσματικότερο να χρησιμοποιεί κανείς την αλήθεια για να παραπλανήσει, από το να κατασκευάζει εξ υπαρχής ψεύτικη πραγματικότητα. Οποιοσδήποτε ηθοποιός, ή πολιτικός εν προκειμένω (τα δύο επαγγέλματα διαφέρουν κυρίως ως προς την ηθική συγκρότηση όσων τα ασκούν), είναι πολύ πειστικότερος παίζοντας τον εαυτό του, απότι παριστάνοντας κάτι τελείως διαφορετικό. Σε τι όμως μπορεί να ωφελήσει η αδυναμία του Πρωθυπουργού;
Το μυαλό μου ξαναγύρισε στη συνέντευξη. Ο κ. Παπανδρέου μιλούσε μονότονα επί δύο ώρες, με διαρκείς επαναλήψεις. Αυτό είναι σοβαρό μειονέκτημα για κάποιον που θέλει να πείσει τους ακροατές του με τα επιχειρήματά του ή να τους καρφώσει στο μυαλό πέντε σαφείς, κοφτές ιδέες, όπως έκανε ο πατέρας του. Αυτός που το κάνει, κινδυνεύει, αντί να προσελκύσει την προσοχή σε όσα λέει, να αποκοιμίσει τον ακροατή του.
Για να το ξανασκεφθούμε όμως μια στιγμή. Τι ακριβώς συμβαίνει σε κάποιον που κοιμάται ή μισοκοιμάται; Αδυνατίζει η διαδικασία λογικής επεξεργασίας και φιλτραρίσματος των πληροφοριών που δέχεται. Οι “φύλακες“ της συνείδησης παραμερίζουν και “ανοίγει” το υποσυνείδητο ευκολότερα στα έντονα φορτισμένα συναισθηματικά μηνύματα. Αυτό ακριβώς κάνουν όσοι ασκούν την ύπνωση, μια τεχνική από την χρήση της οποίας στη θεραπεία της υστερίας ξεκίνησε τις μελέτες του ο Φρόιντ. Δεν υπάρχει φυσικά υπνωτιστής που να βάζει αγριοφωνάρες. ¨Ολοι σιγά μιλάνε και μονότονα. Χωρίς εντατικά λειτουργούσα συνείδηση, είναι γενικά ευκολότερο να γίνουν αποδεκτά, όχι μόνο τυχόν θεραπευτικά μηνύματα, αλλά και διάφορες αντιφάσεις ή, ακόμα, καθαροί παραλογισμοί.
Είδηση, με τη δημοσιογραφική έννοια του όρου, δεν υπήρχε στη συνέντευξη, πλην μιας μάλλον αόριστα διατυπωμένης και μη δεσμευτικής απειλής για πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Ο Πρωθυπουργός περιορίστηκε να πει γνωστά πράγματα. Η “απειλή” του για εκλογές δεν διατυπώθηκε με τη δέουσα ένταση, το απειλητικό μήνυμα δεν βγήκε έντονο και σαφές από την ίδια τη συνέντευξη, αυτό έγινε με τη διαμεσολάβηση των ΜΜΕ. Από μόνο του, το δίλημμα Παπανδρέου ή εκλογές δεν ενεργοποιεί συναισθηματικά τους πολίτες. Χρησιμοποιείται για να προσφέρει ορθολογικό πρόσχημα στη λειτουργία του πραγματικού εκβιασμού που θα δείξουμε ποιος είναι. Ποιο ήταν λοιπόν το μήνυμα της συνέντευξης;
Το πρώτο μήνυμα είναι ότι δεν μπορούσες να αποφύγεις τον Πρωθυπουργό, αφού τον έπαιζαν ταυτόχρονα επί δύο ώρες όλα τα κανάλια, στη ζώνη υψηλότερης τηλεθέασης. ¨Όπως και με τα άλλα διλήμματα που συνηθίζει να θέτει στους δυστυχείς υπηκόους του, η επιλογή ήταν πάλι είτε Παπανδρέου είτε Παπανδρέου.
Το δεύτερο μήνυμα ήταν η αδυναμία του Πρωθυπουργού. Θα διερωτάσθε βέβαια: από πότε η αδυναμία ενός ηγέτη μπορεί να είναι πλεονέκτημα; Στους συμβατικούς πολιτικούς όντως, είναι πολύ σοβαρό μειονέκτημα. Δεν είναι σε αυτούς που ονομάζω γκορμπατσωφικού τύπου: ηγέτες που μπορούν να καταλύσουν αυτοκαταστροφικές διαδικασίες στις δομές των οποίων ηγούνται.
Νομίζουμε ότι είμαστε μοντέρνοι, λογικοί, αυτεξούσιοι, πολιτισμένοι, ευφυείς. Νομίζουμε επίσης ότι δεν έχουμε καμιά σχέση με τα ζώα, ούτε καν με τη γενηά των παππούδων μας. Στην πραγματικότητα, η συντριπτική πλειοψηφία των αντιδράσεών μας, των πράξεων και προτιμήσεών μας, ακόμα και των απόψεών μας είναι προκαθορισμένη και ετεροκαθορισμένη και μάλιστα με τρόπο που διαφεύγει από τον έλεγχο της συνείδησής μας. Παρά τα επιτεύγματα του τεχνολογικού μας πολιτισμού, που μας δημιουργούν την εντύπωση ότι είμαστε μικροί θεοί, παραμένουμε σε μεγάλο βαθμό προϊόντα μιας μακρότατης εξελικτικής πορείας, τα ‘συμπεράσματα’ της οποίας έχουν εγγραφεί στα κύτταρά μας και παραμένουν, ακόμα κι όταν εξαφανισθούν οι συνθήκες που τα δημιούργησαν.
Για το προϊστορικό, ζωώδες ασυνείδητό μας ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ο πατέρας, ο αρχηγός, ο φύλαρχος, με τριπλή μάλιστα έννοια: αρχηγός της χώρας, αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματός της, που οργάνωσε κάποτε τον αγώνα για ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία και κοινωνική δικαιοσύνη, αρχηγός της δυναστείας Παπανδρέου, γιος και άρα μετενσάρκωση του Ανδρέα Παπανδρέου. Τι θα συνέβαινε σε μια οικογένεια που βλέπει τον πατέρα, το στήριγμά της, αδύνατο σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή; Θα θελήσει να τον στηρίξει, αγνοώντας τις αδυναμίες του. Τι θα συμβεί σε έναν στρατό που ο αρχιστράτηγος εμφανίζεται αδύναμος μέσα στη μάχη; Θα τα χάσει και δεν θα ξέρει τι να κάνει. Σε κάθε περίπτωση, απέραντη θλίψη και απέραντη αποθάρρυνση θα κυριαρχήσει. Τα συναισθήματα αυτά, αν επικρατήσουν, θα οδηγήσουν τους ψηφοφόρους είτε να απόσχουν, το πιθανότερο, είτε να ξαναστηρίξουν, με βαριά καρδιά έστω, Παπανδρέου.
Η τακτική αυτή θα μπορούσε να γίνει μπούμερανγκ και να καταστρέψει τον Πρωθυπουργό σε μια περίπτωση. Αν ο Αντώνης Σαμαράς σήκωνε το γάντι και του απαντούσε: κάνε τώρα εκλογές. Οι εξοχώριοι σύμβουλοι όμως ξέρουν ότι δεν θα το κάνει. ‘Ισως καλύτερα και από τον ίδιο τον Σαμαρά.
Θα μου πείτε ίσως ότι έχω μεγάλη φαντασία. Κι ότι όλα αυτά είναι αποκυήματα της φαντασίας μου. Δεν έχω όμως μόνο εγώ φαντασία. Φαντασία έχουν και όσοι κατάφεραν τον μισό πλανήτη να πίνει Κόκα Κόλα και τον υπόλοιπο να λατρεύει ένα απωθητικό και πολύ επικίνδυνο δηλητήριο, τα τσιγάρα Μάρλμπορο.
Το τρίτο μήνυμα είναι αναμφισβήτητα το σπουδαιότερο: συγκεκριμενοποιεί και κάνει πιο απτά τα δύο προηγούμενα. Είναι η μαγική λέξη χρεωκοπία. Ο Πρωθυπουργός την επανέλαβε δεκάδες φορές, όπως ακριβώς φροντίζει η Κόκα Κόλα να περιλαμβάνει εικόνες ή υπαινιγμούς για το προϊόν της στα σήριαλ που χρηματοδοτεί.
Είναι μια τρομερή λέξη, το ισοδύναμο του θανάτου στο συλλογικό υποσυνείδητο μιας μοντέρνας δυτικής κοινωνίας, όπως η ελληνική. Αν βέβαια, όπως μας λέει συνεχώς ο Πρωθυπουργός, το πρόβλημα είναι η διεθνής εικόνα της Ελλάδας, ιδίως στις αγορές, ο κ. Παπανδρέου θα έπρεπε να αποφεύγει τη λέξη αυτή όπως ο διάβολος το λιβάνι. Αυτοί που του συνέστησαν να χρησιμοποιήσει όχι μία, αλλά τριάντα ή σαράντα φορές σε δύο ώρες αυτή τη λέξη, δεν έδιναν δεκάρα τσακιστή για τη διεθνή εικόνα της Ελλάδας. ¨Όπως άλλωστε και η Κόκα Κόλα αδιαφορεί παντελώς για την ιστορία που διαδραματίζεται στα σήριαλ, έτσι κι αυτοί αδιαφορούν παντελώς για τις ερωτήσεις της Τρέμη και τις απαντήσεις Παπανδρέου. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να μην ξεχνάει ο Πρωθυπουργός να μιλάει για χρεωκοπία κάθε τρία λεπτά. Και δεν το ξέχασε. Η μονοτονία εδώ έχει γίνει, όπως είπαμε, πλεονέκτημα, γιατί χαμηλώνει το βαθμό εγρήγορσης της συνείδησης και το ασυνείδητο του τηλεθεατή προσλαμβάνει πιο εύκολα το κύριο μήνυμα της συνέντευξης, που δεν είναι βέβαια Παπανδρέου ή εκλογές, αλλά Παπανδρέου ή χρεωκοπία. Μπορεί να πει ότι θέλει για τον Παπανδρέου, να βρίσκει αηδιαστική τη συνέντευξη, ή να μιλάει απαξιωτικά, αλλά το φοβερό ερώτημα “που θα βρω τα λεφτά”, “πως θα αποφύγω τη χρεωκοπία”, κυκλοφορεί κάτω από τον φλοιό του εγκεφάλου του και γι¨αυτό πιο αποτελεσματικά.
Αξίζει άλλωστε να δούμε τη λεπτή υφή του μηνύματος. Δεν είναι ότι απλώς κινδυνεύουμε με χρεωκοπία, είναι ότι χρεωκοπήσαμε ήδη, όπως υποδηλώνει η όλη περιγραφή της χώρας ως απέραντα διεφθαρμένης και αναποτελεσματικής. Το μήνυμα αποθαρρύνει, παραλύει, πανικοβάλλει, τρομοκρατεί. Δε σηκώνεσαι να κάνεις φασαρίες αν φοβάσαι ότι πέφτει το αεροπλάνο, πολύ περισσότερο αν σε έχουν πείσει ότι ήταν στην πραγματικότητα σαράβαλο. Το πολύ πολύ κάνεις τον σταυρό σου.
Η αποθάρρυνση, η ηττοπάθεια, η αίσθηση ματαιότητας είτε προκαλεί ένα κοινωνικό σύνδρομο της Στοκχόλμης, την γνωστή ταύτιση των ομήρων με τους απαγωγείς, είτε, το πιθανότερο, διευρύνει το ρεύμα της αποχής, που είναι το προϊόν της εξουδετέρωσης αντίθετων συναισθηματικών μηνυμάτων. Η φράση όλοι ίδιοι είναι, που συχνά ακούμε, δεν χρησιμοποιείται εδώ ως εργαλείο εξέγερσης, αλλά υποταγής: σηματοδοτεί παραίτηση, όχι αγώνα, προσφέρει ένα καλό, δήθεν ηρωϊκό πρόσχημα για να μη μπούμε στον δρόμο του Παπανδρέου και του μνημονίου. Το πολιτικό μήνυμα των εκλογών δεν θα κριθεί από το ποσοστό συμμετοχής, αλλά από τα σχετικά ποσοστά. Από το πολιτικό μήνυμα των εκλογών θα εξαρτηθεί η δυνατότητα της κυβέρνησης να συνεχίσει την πολιτική του μνημονίου, να επιφέρει νέα σκληρά πλήγματα στο λαό, να αντισταθεί ή να δεχθεί ασμένως τις επιταγές της τρόικας.
Το τέταρτο και πέμπτο μήνυμα, που ενισχύει αποφασιστικά το τρίτο είναι η προσλαμβανόμενη από το ασυνείδητο του τηλεθεατή ειλικρίνεια και εντιμότητα του πομπού. Ο κ. Παπανδρέου είναι αληθώς τρομαγμένος από την προοπτική μιας χρεωκοπίας, που δεν θα είναι μόνο της χώρας, αλλά και δική του. Οποιοσδήποτε στη θέση του θα ήταν τρομοκρατημένος. Είτε θα μετέτρεπε τον φόβο σε μαχητικότητα και θα απειλούσε με τα όποια πιστόλια έχει η χώρα, κάτι που μοιάζει κοντύτερα στην ψυχολογία του πατέρα του, είτε θα πήγαινε πάσο, όπως έκανε ο ίδιος. Πάντως ο φόβος του εγκρίνεται ως αυθεντικός από το ασυνείδητο του τηλεθεατή. Σε αυτόν προστίθεται και η εντιμότητα. Σκεφθείτε το, είναι σχεδόν αυτονόητο. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας είναι το τελευταίο πρόσωπο που θάθελε να εκφράζει αμφιβολίες για τη χώρα. Λογικά δεν έχει κανένα λογο να το κάνει. Οι τηλεθεατές είναι προετοιμασμένοι να ακούσουν βερεσέ έναν Πρωθυπουργό που τους μιλάει για ισχυρή ‘Ελλάδα, όχι όμως έναν που τους μιλάει για αδύναμη (στο σοβιετικό προηγούμενο, οι κατηγορίες κατά του κομμουνισμού, διατυπωμένες από τον ΓΓ, απέκτησαν αυτομάτως ισχύ αναμφισβήτητης αλήθειας, που δεν είχαν ασφαλώς όταν τις διατύπωνε η Φωνή της Αμερικής).
Το έκτο μήνυμα είναι οι αναφορές στη διαφθορά. Δεν έχουν να κάνουν με το υπαρκτό πρόβλημα, που, αν πιστέψουμε την έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας, επιδεινώθηκε στον ένα χρόνο διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Μέσω της αναφοράς στη διαφθορά επιδιώκεται η διάχυση των ευθυνών στην κοινωνία, ώστε να εξουδετερωθεί το αίσθημα της αδικίας, που μπορεί να προκαλέσει εξέγερση. Από την άλλη, οι αγανακτισμένοι έχουν μια ευκαιρία να ταυτισθούν με τον αδιάφθορο πρωθυπουργό. Πένθος και ενοχή ορίζουν την κατάθλιψη σύμφωνα με τους ψυχιάτρους. Ο όλος τρόπος με τον οποίο ο Πρωθυπουργός αναφέρεται σε όλα τα προβλήματα της χώρας, ως να είναι παρατηρητής και όχι ο επικεφαλής ενός κόμματος που κυβερνά επί δεκαετίες, είναι επίσης σχεδιασμένος ως αλεξικέραυνο του ιδίου από την οργή.
Αυτά είναι τα συναισθήματα που διαχέονται μαζικά από τη Διεθνή Των Συμβούλων, μέσω της ελληνικής κυβέρνησης: φόβος, παράλυση, πανικός, αποθάρρυνση, ματαίωση, πένθος, ενοχή. Για να πετύχει αυτός ο σχεδιασμός, απαραίτητος για μέτρα ακρωτηριασμού της ελληνικής κοινωνίας, καταβλήθηκε βέβαια ένα μεγάλο τίμημα: αποσυντέθηκε έτι περαιτέρω η όποια εθνική αυτοπεποίθηση, εντάθηκε η οικονομική ύφεση, καταστράφηκε η διεθνής εικόνα της χώρας.
Είναι μια σύγκρουση ανάμεσα στη Μάντισον και το αδιαμφισβήτητο πολιτικό ένστικτο του ελληνικού λαού. Το δεύτερο κανονικά θα νικήσει κάποια στιγμή, όπως συνέβη στη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού επί Σημίτη, στο δημοψήφισμα για το Ανάν και στην εκλογή Σαμαρά. Το πρόβλημα είναι ότι δεν διαθέτει σήμερα ηγέτες έτοιμους να το εκφράσουν και ιδέες να το μορφοποιήσουν.
Ο Γιώργος Παπανδρέου υπερτερεί των πολιτικών του αντιπάλων για δύο βασικά λόγους:
- εκμεταλλεύτηκε τα σοβαρά προβλήματα της χώρας, για να μετατρέψει τις αδυναμίες του σε πλεονεκτήματα, κάνοντας πειστικά το δικό του, πρόβλημα της Ελλάδας
- έχει ισχυρότερο από τους αντιπάλους του συναισθηματικό κίνητρο: απειλείται ο ίδιος με χρεωκοπία, μόνο καταφύγιό του είναι το εξωτερικό, ο διεθνής παράγων, αν αποτύχει, πρέπει άρα να μείνει πάση θυσία πιστός στο πρόγραμμα. Ο φόβος της αποτυχίας είναι, σε άτομα με την ψυχολογία του, ισχυρότατο κίνητρο ψυχικής κινητοποίησης, που ενίοτε μπορεί να είναι πλεονέκτημα έναντι ασφαλέστερων ή και γενικά ανώτερων αντιπάλων. Αντίθετα με τον κ. Παπανδρέου που μπήκε στον χορό, η μεν Δεξιά φοβάται την εξουσία, η δε Αριστερά το τελευταίο που σκέφτεται είναι να τη διεκδικήσει.
